Dalarna

Dalarna është një provincë (landskap) në qendër të Suedisë. Kufizohet me Härjedalen dhe Hälsingland në veri, Gästrikland në lindje, Västmanland në jug dhe Värmland dhe Norvegji në perëndim. Qendra më e madhe urbane e Dalarnës është Borlänge.

Dalarna
Provincë
Stema
Vendi	Suedia
Krahina	Svealand
Qarqet	Qarku Dalarna Qarku Gävleborg Qarku Jämtland Qarku Värmland
Sipërfaqja
• Gjithsej	29.086 km2 (11.230 sq mi)
Popullsia  (2019)
• Gjithsej	284.524
• Dendësia	98/km2 (25/sq mi)
Grupi etnik
• Gjuha	Suedisht
• Dialect	Dalekarlian
Kultura
• Lulja	Harebell
• Kafsha	Eagle owl
• Zogu	—
• Peshku	Minnow
Zona kohore	UTC+1 (CET)
• Verës (DST)	UTC+2 (CEST)

Administrata

Provincat e Suedisë nuk shërbejnë për qëllime administrative apo politike, por funksionojnë si entitete historike dhe kulturore. Në rastin e Dalarnës, qarku përkatës administrativ i Dalarnës ka pothuajse, por jo saktësisht, të njëjtët kufij si provinca, me përjashtim të një pjese të verilindjes (famullia Hamra, e njohur gjithashtu si Orsa Finnmark) e cila është pjesë e Komunës Ljusdal, Qarku Gävleborg.

Gjeografia

Pjesa veriore e provincës dominohet nga malet dhe zona e gjerë Orsa Finnmark. Pjesa jugore e provincës është pjesë e rajonit Bergslagen dhe përbëhet kryesisht nga fusha, kodra dhe zona pyjore. Ka disa miniera bakri në pjesën jugore, më e famshmja prej të cilave është Miniera e Falunit. Pika më e lartë është Storvätteshågna, në 1204 metra mbi nivelin e detit. Pika më e ulët është në juglindje, 55 metra mbi nivelin e detit.

Liqeni më i madh i Dalarnës është liqeni Siljan, në pjesën e mesme të Dalarnës. Atje lumi Västerdal dhe lumi Österdal bashkohen me lumin Dal. Liqeni i dytë më i madh i Dalarnës është Runn, i cili shtrihet midis Falun dhe Borlänge. Me 66.6 kilometra katrorë (25.7 mi katrorë) ujë dhe mbi 50 ishuj, liqeni është një destinacion turistik.

Parqet kombëtare

• Färnebofjärden
• Fulufjället
• Hamra
• Töfsingdalen

Liqeni Runn (Runnsjön) afër Torsång (Borlänge)

Historia

Provinca e Dalarnës ishte pjesë e Svealand para formimit të Suedisë në shekullin e 11-të.

Tre rebelime historikisht famëkeqe filluan në provincën Dalarna:

• Në vitin 1434, të udhëhequr nga Engelbrekt Engelbrektsson, minatorët u ngritën kundër shtypjes së oficerëve të Erikut të Pomeranisë.
• Në vitet 1519–1523 Gustav Vasa gjeti përkrahësit e tij të parë dhe më të vendosur midis minatorëve në revoltën e tij kundër Bashkimit të Kalmarit nën Mbretin Christian II.
• Në vitet 1524–1533 dalecarlianët dhe fisnikët vendas u rebeluan kundër sundimit gjithnjë e më autokratik të Gustavit dhe politikave reformiste fetare; tri kryengritje u shtypën brutalisht. Disa nga drejtuesit u ekzekutuan si gjoja bashkëpunëtorë të mbretit Kristian gjatë luftës çlirimtare.
• Në vitin 1743, Rebelimi dalekarlian kundër Kapeleve, që ishte kryengritja e fundit e madhe e fshatarëve në Suedi.

Sporti

Skijimi është i popullarizuar në Dalarna. Maratona Vasa (Vasaloppet), një garë skish vrapues (më e gjata në botë) prej 90 km, zhvillohet çdo vit, zakonisht të dielën e parë të marsit, midis Sälen dhe Mora. Ai përkujton arratisjen me ski të Gustav Ericson, i cili më vonë do të bëhej Mbreti Gustav I i Suedisë, nga trupat daneze në vitin 1520.

Futbolli në provincë administrohet nga Dalarnas Fotbollförbund. Brage dhe Dalkurd janë shembuj të ekipeve të futbollit në Dalarna. Hokej mbi akull është gjithashtu i popullarizuar në Dalarna. Dy skuadrat dhe rivalët e hokejit në akull nga Dalarna janë Leksands IF dhe Mora IK, të dyja shpesh në divizionin më të lartë të hokejit në akull.