Sindikalizmi
Sindikalizmi është një rrymë revolucionare brenda lëvizjes punëtore që kërkon të bashkojë punëtorët sipas industrisë dhe të avancojë kërkesat e tyre përmes grevave me qëllimin përfundimtar për të marrë kontrollin mbi mjetet e prodhimit dhe ekonominë në përgjithësi. Zhvilluar në sindikatat franceze të punës gjatë fundit të shekullit të 19-të, lëvizjet sindikaliste ishin më mbizotërueset në mesin e lëvizjes socialiste gjatë periudhës ndërmjet dy luftërave që i parapriu shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore .
Organizatat kryesore sindikaliste përfshinin Konfederatën e Përgjithshme të Punës në Francë, Konfederatën Kombëtare të Punës (CNT) në Spanjë, Unionin Sindikalist Italian (USI), Unionin e Punëtorëve të Lirë të Gjermanisë dhe Federatën Rajonale të Punëtorëve Argjentinas. Edhe pse ata nuk e konsideronin veten si sindikalistë, Punëtorët Industrialë të Botës, Unioni Irlandez i Transportit dhe Punëtorëve të Përgjithshëm dhe Unioni i Madh Kanadez konsiderohen nga shumica e historianëve se i përkasin kësaj rryme.
Një numër organizatash sindikaliste ishin dhe janë edhe sot e kësaj dite të lidhura në Shoqatën Ndërkombëtare të Punëtorëve, por disa nga organizatat anëtare të saj u larguan për në Konfederatën Ndërkombëtare të Punës (ICL-CIT), e formuar në vitin 2018.
Terminologjia Redakto
Termi sindikalizëm ka origjinë franceze. Në frëngjisht, një syndicat është një sindikatë, zakonisht një sindikatë lokale. Fjalët përkatëse në spanjisht dhe portugalisht, sindicato , dhe italisht, sindacato , janë të ngjashme. Si zgjerim, syndicalisme francez i referohet sindikalizmit në përgjithësi. Koncepti syndicalisme révolutionnaire ose sindikalizmi revolucionar u shfaq në revistat socialiste franceze në 1903 [1] dhe në Konfederatën e Përgjithshme Franceze të Punës ( Confédération générale du travail , CGT) filloi të përdorte termin për të përshkruar markën e saj të sindikalizmit. Sindikalizmi revolucionar, ose më shpesh sindikalizmi me revolucionarizmin e nënkuptuar, u përshtat më pas në një numër gjuhësh nga sindikalistët sipas modelit francez.
Shumë studiues, duke përfshirë Ralph Darlington, Marcel van der Linden dhe Wayne Thorpe, e aplikojnë termin sindikalizëm për një numër organizatash ose rrymash brenda lëvizjes punëtore që nuk u identifikuan si sindikaliste . Ata e aplikojnë etiketën për një sindikalist të madh ose sindikalist industrial në Amerikën e Veriut dhe Australi, larkinistë në Irlandë dhe grupe që identifikohen si industrialistë revolucionarë, sindikalistë revolucionarë, anarko-sindikalistë ose këshilltarë. Kjo përfshin Punëtorët Industrialë të Botës (IWW) në Shtetet e Bashkuara, për shembull, të cilët pretendonin se sindikalizmi i tij industrial ishte "një lloj organizimi revolucionar i punës më i lartë se ai i propozuar nga sindikalistët". Van der Linden dhe Thorpe përdorin sindikalizmin për t'iu referuar "të gjitha organizatave revolucionare, me veprim të drejtpërdrejtë". Darlington propozon që sindikalizmi të përkufizohet si "sindikalizëm revolucionar". [note 2] Ai dhe van der Linden argumentojnë se është e justifikuar të grupohen së bashku një gamë kaq të gjerë organizatash, sepse mënyrat e tyre të ngjashme të veprimit ose praktikës i tejkalojnë dallimet e tyre ideologjike. [6]
Të tjerë, si Larry Peterson dhe Erik Olssen, nuk pajtohen me këtë përkufizim të gjerë. Sipas Olssen, ky kuptim ka një "prirje për të mjegulluar dallimet midis unionizmit industrial, sindikalizmit dhe socializmit revolucionar". [2] Peterson jep një përkufizim më kufizues të sindikalizmit bazuar në pesë kritere:
- Një preferencë për federalizmin ndaj centralizmit.
- Opozita ndaj partive politike.
- Duke e parë grevën e përgjithshme si armën supreme revolucionare.
- Favorizimi i zëvendësimit të shtetit me "një organizim federal, ekonomik të shoqërisë".
- Duke i parë sindikatat si blloqet bazë të ndërtimit të një shoqërie post-kapitaliste.
Ky përkufizim përjashton IWW-në dhe Unionin e Madh Kanadez (OBU), i cili kërkonte të bashkonte të gjithë punëtorët në një organizatë të përgjithshme. Peterson propozon kategorinë më të gjerë të unionizmit industrial revolucionar për të përfshirë sindikalizmin, grupe si IWW dhe OBU, dhe të tjerë. [3]
Shih edhe Redakto
Literatura Redakto
- Ford, Earl C.; Foster, William Z. (1913). Syndicalism. Chicago: self-published.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Industrial Workers of the World (1928). The IWW: What it is and what it is not. Chicago: Industrial Workers of the World.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Rocker, Rudolf (1938). Anarcho-syndicalism: Theory and Practice: An Introduction to a Subject which the Spanish War has Brought into Overwhelming Prominence. London: Secker and Warburg.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Sorel, Georges (1912). Reflections on Violence. New York: B.W. Huebsch.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - van der Walt, Lucien; Schmidt, Michael (2009). Black Flame: The Revolutionary Class Politics of Anarchism and Syndicalism. Edinburgh/Oakland: AK Press.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - Confédération générale du travail (1989) [1906]. "Charter of Amiens". përmbledhur nga Thorpe, Wayne (red.). "The Workers Themselves": Revolutionary Syndicalism and International Labour, 1913–1923. Amsterdam: Kluwer. fq. 319–320.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - First International Syndicalist Congress (1989) [1913]. "London Declaration". përmbledhur nga Thorpe, Wayne (red.). "The Workers Themselves": Revolutionary Syndicalism and International Labour, 1913–1923. Amsterdam: Kluwer. fq. 320.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - International Workers' Association (1989) [1922]. "Declaration of the Principles of Revolutionary Syndicalism". përmbledhur nga Thorpe, Wayne (red.). "The Workers Themselves": Revolutionary Syndicalism and International Labour, 1913–1923. Amsterdam: Kluwer. fq. 322–324.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!)