Akti mundësues i vitit 1933
Akti Mundësues i vitit 1933 ( gjermanisht : Ermächtigungsgesetz ), i titulluar zyrtarisht Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich ( lit. " Ligji për të korrigjuar shqetësimin e njerëzve dhe Rajhut), [1] ishte një ligj special që i dha kabinetit gjerman dhe kryesisht kancelarit kompetencat për të krijuar dhe zbatuar ligje pa përfshirjen e Parlamentit ose të Presidentit të Republikts. Miratimi i këtij ligji, solli de facto krijimin e Gjermanisë naziste . Në mënyrë kritike, Akti Mundësues i lejoi Kancelarit të anashkalonte sistemin e kontrolleve dhe balancave në qeveri.
Historiku Redakto
Pasi u emërua Kancelar i Gjermanisë më 30 janar 1933, Hitleri i kërkoi Presidentit von Hindenburg të shpërndante Rajhstagun . Zgjedhjet e përgjithshme u caktuan për 5 mars 1933. Një takim sekret u mbajt midis Hitlerit dhe disa industrialistëve në rezidencën zyrtare të Hermann Göring në Pallatin Presidencial të Rajhstag, me qëllim financimin e fushatës zgjedhore të Partisë Naziste . [2] [3]
Djegia e Rajhstagut u përshkrua nga nazistët si fillimi i një revolucioni komunist dhe Hitleri i kërkoi Hindenburgut të miratonte Dekretin presidencial të Zjarrit të Rajhstagut, i cili frenoi ndjeshëm të drejtat civile për qytetarët gjermanë dhe pezulloi lirinë e shtypit dhe të drejtat e habeas corpus vetëm pesë ditë para zgjedhjeve. Hitleri e përdori dekretin për të bastisur më pas zyrat e Partisë Komuniste dhe që të lejonte arrestimin e përfaqësuesve të saj, duke i eliminuar Komunistët si forcë politike.
Në zgjedhje, Partia Naziste mori pesë milionë vota më shumë se në zgjedhjet e mëparshme, megjithatë ata nuk arritën dot të fitonin një shumicë absolute në parlament dhe vareshin nga 8% e vendeve të fituara nga partneri i tyre i koalicionit, Partia Popullore Kombëtare Gjermane, për të arritur në 52% në total.
Për t'u çliruar nga kjo varësi, Hitleri i kërkoi kabinetit, në mbledhjen e tij të parë paszgjedhore më 15 mars, të hartonte planin për hartimin e një Akti Mundësues që do t'i jepte kabinetit pushtet legjislativ për katër vjet. Nazistët krijuan Aktin Mundësues për të fituar pushtet të plotë politik pa nevojën e mbështetjes së shumicës në Rajhstagut dhe pa nevojën për të bërë pazare me partnerët e tyre të koalicionit. Regjimi nazist ishte unik në krahasim me bashkëkohësit e tij, më i famshmi ai sovjetik i Jozef Stalinit, sepse Hitleri nuk kërkoi të hartonte një kushtetutë krejtësisht të re, ndërsa Stalini e bëri këtë. Teknikisht Kushtetuta e Vajmarit e vitit 1919 mbeti në fuqi edhe pas Aktit Mundësues, duke humbur fuqinë vetëm në vitin 1945 kur Gjermania u dorëzua në fund të Luftës së Dytë Botërore dhe pushoi së qeni një shtet sovran .
Përgatitjet dhe negociatat Redakto
Akti Mundësues lejoi Ministrinë Kombëtare (në thelb kabinetin) të miratonte legjislacionin, duke përfshirë ligjet që devijojnë ose ndryshojnë kushtetutën, pa pëlqimin e Rajhstagut. Për shkak se ky ligj lejonte largime nga kushtetuta, ai vetë u konsiderua një amendament kushtetues. Kështu, kalimi i tij kërkonte mbështetjen e dy të tretave të deputetëve që ishin të pranishëm dhe votonin. Një kuorum prej dy të tretave të të gjithë Rajhstagut u kërkua të ishte i pranishëm për të thirrur projektligjin.
Social Demokratët (SPD) dhe Komunistët (KPD) pritej të votonin kundër ligjit. Qeveria kishte arrestuar tashmë të gjithë deputetët komunistë dhe disa socialdemokratë sipas Dekretit të Zjarrit të Rajhstagut. Nazistët prisnin që partitë që përfaqësonin klasën e mesme, junkerët dhe interesat e biznesit të votonin për masën, pasi ata ishin lodhur nga paqëndrueshmëria e Republikës së Vajmarit dhe nuk do të guxonin të rezistonin.
Hitleri besonte se me votat e anëtarëve të Partisë së Qendrës, ai do të merrte shumicën e nevojshme dy të tretat. Ai negocioi me kryetarin e Partisë së Qendrës, Ludwig Kaas, një prift katolik, duke finalizuar një marrëveshje deri më 22 mars. Kaas ra dakord të mbështeste Aktin në këmbim të garancive për ekzistencën e vazhdueshme të Partisë së Qendrës, mbrojtjen e lirive civile dhe fetare të katolikëve, shkollat fetare dhe mbajtjen e nëpunësve civilë të lidhur me Partinë e Qendrës. Është sugjeruar gjithashtu se disa anëtarë të SPD-së u frikësuan nga prania e nazistëve Sturmabteilung (SA) gjatë gjithë procesit. [4]
Miratimi Redakto
Ashtu si me shumicën e ligjeve të miratuara në këtë kohë, edhe Akti Mundësues është mjaft i shkurtër, veçanërisht duke marrë parasysh implikimet e tij. Teksti i plotë, në gjermanisht [5] dhe shqip, vijon:
| Gesetz zur Behebung der Not von Volk und Reich | Ligji për të korrigjuar shqetësimin e njerëzve dhe të Rajhut |
| Der Reichstag hat das folgende Gesetz beschlossen, das mit Zustimmung des Reichsrats hiermit verkündet wird, nachdem festgestellt ist, daß die Erfordernisse verfassungsändernder Gesetzgebung erfüllt sind: | Reichstag ka miratuar ligjin e mëposhtëm, i cili është shpallur me pëlqimin e Rajhsratit, pasi është vërtetuar se kërkesat për një ndryshim kushtetues janë përmbushur: |
| Artikel 1 | Neni 1 |
| Reichsgesetze können außer in dem in der Reichsverfassung vorgesehenen Verfahren auch durch die Reichsregierung beschlossen werden. Dies gilt auch für die in den Artikeln 85 Abs. 2 und 87 der Reichsverfassung bezeichneten Gesetze. | Përveç procedurës së përcaktuar me kushtetutë, ligjet e Rajhut mund të miratohen edhe nga qeveria [6] e Rajhut. Këtu përfshihen ligjet e referuara nga nenet 85 paragrafi 2 dhe neni 87 i kushtetutës. [7] |
| Artikel 2 | Neni 2 |
| Die von der Reichsregierung beschlossenen Reichsgesetze können von der Reichsverfassung abweichen, soweit sie nicht die Einrichtung des Reichstags und des Reichsrats als solche zum Gegenstand haben. Die Rechte des Reichspräsidenten bleiben unberührt. | Ligjet e miratuara nga qeveria e Rajhut mund të devijojnë nga kushtetuta për sa kohë që ato nuk prekin institucionet e Rajhstagut dhe Rajhsratit. Të drejtat e Presidentit mbeten të paprekura. |
| Artikel 3 | Neni 3 |
| Die von der Reichsregierung beschlossenen Reichsgesetze werden vom Reichskanzler ausgefertigt und im Reichsgesetzblatt verkündet. Sie treten, soweit sie nichts anderes bestimmen, mit dem auf die Verkündung folgenden Tage in Kraft. Die Artikel 68 bis 77 der Reichsverfassung finden auf die von der Reichsregierung beschlossenen Gesetze keine Anwendung. | Ligjet e miratuara nga qeveria e Rajhut do të nxirren nga Kancelari dhe do të shpallen në Gazetën e Rajhut. Ato do të hyjnë në fuqi një ditë pas shpalljes, përveç nëse parashikojnë një datë të ndryshme. Nenet 68 deri në 77 të Kushtetutës nuk zbatohen për ligjet e miratuara nga qeveria e Rajhut. [8] |
| Artikel 4 | Neni 4 |
| Verträge des Reiches mit fremden Staaten, die sich auf Gegenstände der Reichsgesetzgebung beziehen, bedürfen für die Dauer der Geltung dieser Gesetze nicht der Zustimmung der an der Gesetzgebung beteiligten Körperschaften. Die Reichsregierung erläßt die zur Durchführung dieser Verträge erforderlichen Vorschriften. | Traktatet e Rajhut me shtetet e huaja, të cilat kanë të bëjnë me çështjet e legjislacionit të Rajhut, për kohëzgjatjen e vlefshmërisë së këtyre ligjeve nuk do të kërkojnë pëlqimin e autoriteteve legjislative. Qeveria e Rajhut do të miratojë legjislacionin e nevojshëm për zbatimin e këtyre marrëveshjeve. |
| Artikel 5 | Neni 5 |
| Dieses Gesetz tritt mit dem Tage seiner Verkündung in Kraft. Es tritt mit dem 1. April 1937 außer Kraft; es tritt ferner außer Kraft, wenn die gegenwärtige Reichsregierung durch eine andere abgelöst wird. | Ky ligj hyn në fuqi ditën e shpalljes. Ai skadon më 1 prill 1937; ai skadon për më tepër nëse qeveria aktuale e Rajhut zëvendësohet nga një tjetër. |
Debati brenda Partisë së Qendrës vazhdoi deri në ditën e votimit, 23 mars 1933, me kryetarin e kësaj partie që mbrojti votimin në favor të aktit, duke iu referuar një garancie të ardhshme me shkrim nga Hitleri, ndërsa ish-kancelari Heinrich Brüning bëri thirrje për një refuzim të Aktit. Shumica e qendrës mbajti anën e Kaas dhe Brüning ra dakord të ruante disiplinën partiake duke votuar për Aktin. [9]
Rajhstagu, i udhëhequr nga presidenti i tij, Hermann Göring, ndryshoi rregullat e tij të procedurës për ta bërë më të lehtë miratimin e projektligjit. Sipas Kushtetutës së Vajmarit, një kuorum prej dy të tretave të të gjithë anëtarëve të Rajhstagut kërkohej të ishte i pranishëm në mënyrë që të miratohej një projekt-amendament kushtetues. Në këtë rast, 432 nga 647 deputetët e Rajhstagut do të duhej të ishin kërkuar normalisht për një kuorum. Megjithatë, Göring e uli kuorumin në 378 duke mos numëruar 81 deputetët e KPD-së . Pavarësisht retorikës kundër komunistëve, nazistët nuk e ndaluan zyrtarisht KPD-në menjëherë. Ata jo vetëm që kishin frikë nga një kryengritje e dhunshme, por shpresonin se prania e KPD-së në fletëvotim do të ulte peshën e votave të SPD-së. Megjithatë, ishte e qartë se deputetët e KPD-së nuk do të lejoheshin kurrë të zinin vendet e tyre, pasi ata u burgosën menjëherë pas Dekretit të Zjarrit. Gjykatat filluan të mbanin qëndrimin se meqenëse komunistët ishin përgjegjës për zjarrin, anëtarësimi në KPD ishte një akt tradhtie. Kështu, për të gjitha qëllimet, KPD-ja u ndalua me ligj nga 6 marsi, një ditë pas zgjedhjeve. [10]
Göring deklaroi gjithashtu se çdo deputet që "mungon pa justifikim" duhet të konsiderohet si i pranishëm, për të kapërcyer pengesat. Duke mos i lënë asgjë rastësisë, nazistët përdorën dispozitat e Dekretit të Zjarrit për të arrestuar disa deputetë të SPD-së. Disa të tjerë u frikdsuanhe ikën në mërgim.
Më vonë atë ditë, Rajhstag u mblodh në rrethana frikësuese, me burra SA që vërshonin brenda dhe jashtë dhomës. Fjalimi i Hitlerit, i cili theksoi rëndësinë e krishterimit në kulturën gjermane, kishte për qëllim veçanërisht të qetësonte ndjeshmërinë e Partisë së Qendrës dhe përfshinte garancitë e kërkuara të Kaas pothuajse fjalë për fjalë. Kaas mbajti një fjalim, duke shprehur mbështetjen e partisë së tij për projekt-ligjin mes "shqetësimeve të lënë mënjanë".
Vetëm kryetari i SPD-së Otto Wels foli kundër ligjit, duke deklaruar se ligji i propozuar nuk mund të "shkatërrojë idetë që janë të përjetshme dhe të pathyeshme". [9]
Në këtë fazë, shumica e deputetëve tashmë e mbështetën projektligjin dhe çdo deputet që mund të kishte hezituar të votonte pro u frikësua nga trupat SA që rrethonin mbledhjen. Në fund, të gjitha partitë përveç SPD-së votuan pro Aktit Mundësues. Me ndalimin e KPD-së dhe 26 deputetë të SPD-së të arrestuar ose të fshehur, rezultati përfundimtar ishte 444 në favor të Aktit Mundësues kundrejt 94 (të gjithë socialdemokratët) që ishin kundër. Reichstag kishte miratuar Aktin Mundësues me mbështetjen e 83% të deputetëve. Seanca u zhvillua në kushte aq frikësuese, saqë edhe të gjithë deputetët e SPD-së të ishin të pranishëm, do të kishte kaluar me 78.7% mbështetje. Po atë ditë në mbrëmje, edhe Dhoma e Lart Re Kuvendit ajhsrat dha miratimin e tij, njëzëri dhe pa diskutim paraprak. [11] Akti u nënshkrua më pas nga Presidenti Hindenburg, Hitleri si Kancelar, Wilhelm Frick si Ministër i Brendshëm, Konstantin von Neurath si Ministër i Jashtëm dhe Lutz Graf Schwerin von Krosigk si Ministër i Financave.
Pasojat Redakto
Sipas ligjit, qeveria kishte marrë autoritetin për të miratuar ligje pa pëlqimin ose kontrollin e parlamentit. Këto ligje mund edhe të devijojnë nga Kushtetuta. Akti eliminoi efektivisht Rajhstagun si lojtar aktiv në politikën gjermane edhe pse ekzistenca e tij mbrohej në letër nga Akti Mundësues. Ai u mblodh vetëm në mënyrë sporadike deri në fund të Luftës së Dytë Botërore, nuk mbajti asnjë debat dhe miratoi vetëm disa ligje. Brenda tre muajve nga miratimi i Aktit Mundësues, të gjitha partitë përveç asaj Naziste u ndaluan ose ju bënë presion për t'u shpërbërë. Më 14 korrik u dekretua një ligj që e bëri Partinë Naziste të vetmen parti të lejuar ligjërisht në vend. Me këtë, Hitleri kishte përmbushur atë që kishte premtuar në fjalimet e mëparshme të fushatës: "Unë i vura vetes një qëllim ... t'i fshij këto tridhjetë parti nga Gjermania!" [12]
Gjatë negociatave ndërmjet qeverisë dhe partive politike, u ra dakord që qeveria të informojë partitë e Rajhstagut për masat legjislative të miratuara sipas Aktit Mundësues. Për këtë qëllim, u krijua një komitet pune, i bashkëkryesuar nga Hitleri dhe kryetari i Partisë së Qendrës Kaas. Ky komitet u mblodh vetëm tre herë pa ndonjë ndikim të madh dhe shpejt u kthye në një mekanizëm të vdekur edhe para se të gjitha partitë e tjera të ndaloheshin.
Megjithëse Akti i kishte dhënë zyrtarisht pushtetin legjislativ qeverisë në tërësi, këto kompetenca ushtruan për të gjitha qëllimet dhe qëllimet nga vetë Hitleri. Pas miratimit të tij, nuk pati më diskutime serioze në mbledhjet e kabinetit. Takimet e qeverisë u bënë gjithnjë e më të rralla pas vitit 1934 dhe Kabineti nuk u mblodhë kurrë plotësisht pas vitit 1938.
Për shkak të kujdesit të madh që Hitleri bëri për t'i dhënë diktaturës së tij një pamje të ligjshmërisë, Akti Mundësues u rinovua dy herë, në 1937 dhe 1941. Megjithatë, rinovimi i tij ishte praktikisht i siguruar pasi të gjitha partitë e tjera ishin të ndaluara.
Ironikisht, të paktën dy, dhe ndoshta tre, nga masat e parafundit që mori Hitleri për të konsoliduar pushtetin e tij në 1934, shkelën Aktin Mundësues. Më 14 shkurt 1934, Rajhsrat, që përfaqësonte shtetet, u shfuqizua nga " Ligji për Shfuqizimin e Reichsrat " edhe pse neni 2 i Aktit Mundësues mbronte në mënyrë specifike ekzistencën e Rajhstagut dhe Rajhsratit . Gjithashtu mund të argumentohet se Akti Mundësues ishte shkelur dy javë më parë nga " Ligji për rindërtimin e Rajhut " (30 janar 1934), i cili shpërndau parlamentet e shteteve federale dhe transferoi pushtetet sovrane të shteteve te Rajhu. Neni 2 thoshte se ligjet e miratuara në bazë të Aktit Mundësues nuk mund të preknin institucionet e asnjërës dhomë.
Në gusht, Hindenburg vdiq dhe Hitleri mori kompetencat e presidentit për vete në përputhje me një ligj të miratuar një ditë më parë, një veprim i konfirmuar përmes një referendumi më vonë atë muaj . Neni 2 thoshte se kompetencat e presidentit duhej të mbeteshin "të paprekura", gjë që prej kohësh është interpretuar se ky nen e ndalonte Hitlerin të ngatërronte presidencën. Një amendament i kushtetutës i vitit 1932 e bëri presidentin e Gjykatës së Lartë të Drejtësisë, dhe jo kancelarin, tn parië n radhën e pasardhësit të presidencës. [9] Megjithatë, Akti Mundësues nuk parashikonte mjete juridike për ndonjë shkelje të nenit 2, dhe këto veprime nuk u kundërshtuan kurrë në gjykatë.
Akti Mundësues u deklarua zyrtarisht se do të shfuqizohej nga Këshilli i Kontrollit Aleat në Ligjin nr. 1 të Këshillit të Kontrollit, pas Dorëzimit të Gjermanisë në Luftën e Dytë Botërore. [13]
Referime Redakto
- ^ Rabinbach, Anson; Gilman, Sander L. (2013). The Third Reich Sourcebook. fq. 52. ISBN 978-0520276833.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Daniela Kahn (2006). Die Steuerung der Wirtschaft durch Recht im nationalsozialistischen Deutschland. Das Beispiel der Reichsgruppe Industrie. ISBN 978-3-465-04012-5.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Rüdiger Jungbluth (2002). Die Quandts. Ihr leiser Aufstieg zur mächtigsten Wirtschaftsdynastie Deutschlands. ISBN 3-593-36940-0.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Martin Collier, From Kaiser to Fuhrer: Germany, 1900–45, p. 131
- ^ Uwe Brodersen, Gesetze des NS-Staates, p. 22
- ^ The word government, as used here, means just the chancellor and the cabinet, comparable to the usage of the word in the United Kingdom, and not the entire national government as it is used in the United States.
- ^ Article 85 outlined the process by which the Reichstag and Reichsrat approved the Reich budget. Article 87 restricted government borrowing.
- ^ Articles 68 to 77 stipulated the procedures for enacting legislation in the Reichstag.
- ^ a b c William Shirer, The Rise and Fall of the Third Reich Touchstone Edition, New York: Simon & Schuster, 1990
- ^ Evans, Richard J. (2003). The Coming of the Third Reich. New York: Penguin Press. ISBN 978-0141009759.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Wheaton, Eliot Barculo (1968). The Nazi Revolution 1933–35. fq. 269.
{{cite book}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ Nationalbibliothek, Österreichische. "ÖNB-ALEX – Deutsches Reichsgesetzblatt Teil I 1867–1945". alex.onb.ac.at. Marrë më 2016-10-14.
{{cite web}}: Mungon ose është bosh parametri|language=(Ndihmë!) - ^ "Control Council Law No. 1 - Repealing of Nazi Laws" University of Wisconsin website