Bytyçi
Bytyçi ose Bytyqi, Bityçi dhe Bitiçi i referohet një fisi shqiptar[1] me qendër në juglindje të Malësisë së Gjakovës. Mbiemri me prejardhje nga fisi gjendet në mbarë Shqipërinë dhe Kosovën.[2]
Gjeografia Redakto
Fisi Bytyçi shtrihet në pjesët juglindore të Malësisë së Gjakovës, një rajon etnografik në Shqipërinë verilindore dhe në Kosovën perëndimore. Territori fisnor i Bytyçit kufizohet me Gashin në veriperëndim mbi Qafën e Luzhës, Krasniqin në perëndim dhe Hasin në jug. Përtej Qafës së Prushit, në lindje të Bytyçit, ndodhet qyteti i Gjakovës. Territori tradicional fisnor i Bytyçit përfshin edhe kullotat e larta malore të Sylbicës, të cilat sot ndahen nga Kosova dhe Shqipëria.[3]
Historia dhe origjina Redakto
Termi Bytyç u regjistrua për herë të parë në një regjistër osman të Sanxhakut të Dukagjinit në vitin 1571; ishte një lagje e Rodogoshtit, dhe pjesë e Rudinës. Në atë kohë ishte regjistruar se kishte 39 familje. Të njohur si fis mysliman, Bytyçi ishte një fis i vetëdijshëm për lidhjet e përbashkëta të gjakut me njëri-tjetrin që buron nga një paraardhës i vetëm mashkull dhe përbëhej nga një bajrak. Fisi e ka prejardhjen nga një njeri i quajtur Lekë Bytyçi, i cili e ka origjinën nga lugina e poshtme e Drinit rreth Komanit. Ai u zhvendos me njerëzit e tij drejt lindjes nga Komani në Viliqin e sotëm. Leka kishte tre djem - Bibën, Vilin dhe Karlin. Djali i madh, Vili, do të vendosej rreth Prizrenit. Biba u vendos rreth Rasadës dhe Pacit, në viset lindore të Bytyçit dhe do të kishte tre djem - Martinin, Gjonin dhe Pacin. Djali i vogël, Karli, u vendos rreth Viliqit në pjesën perëndimore të Bytyçit - kishte një djalë të quajtur Vili dhe shumë vajza që i martoi me fisin Hasi dhe Krasniqi. Një version tjetër i origjinës së tyre historike pohon se ato rrjedhin nga Shkreli, duke marrë emrin Bytyçi nga rajoni i ri ku ata ishin vendosur.[4]
Në kohën osmane, rajoni i Bytyçit ishte tradicionalisht pjesë e kazasë së Gjakovës, e njohur si Altun-ili. Nga viti 1864 deri në vitin 1912, rajoni i Bytyçit ishte pjesë e Vilajetit të Kosovës, por pushtimi serb i Kosovës në vitin 1912 dhe ndarja kufitare e mëvonshme e ndërpreu fisin e Bytyçit nga qytetet e tyre kryesore të tregut të Gjakovës dhe Pejës, pasi rajoni i Bytyçit u vendos më pas. brenda kufijve të Shqipërisë. Inxhinieri austriak Karl Steinmetz eci nëpër rajon në vitin 1903, duke e etiketuar atë si rajonin më të pasur të maleve dhe duke deklaruar se, megjithëse Bytyçët ishin më të dobët se fiset Gashi dhe Krasniqi, ata megjithatë ishin të mirënjohur për trimërinë dhe begatinë e tyre. Megjithatë, për shkak të shkëputjes nga qytetet e tyre të tregut në Kosovë si rezultat i pushtimit serb të lartpërmendur, fisi do të varfërohej.[5]
Forcat serbe pushtuan Malësinë e Gjakovës në tetor 1913, duke përfshirë rajonin e Bytyçit. Forcat serbe dogjën 2000 shtëpi në rajonin e Bytyçit dhe vranë 51 burra. Forcat serbe do të pushtonin edhe një herë rajonin e Bytyçit në qershor dhe gusht 1915. Në vjeshtën e vitit 1915, forcat serbe shfarosën fshatin Qerret. Familja Ukshi, e cila banonte në fshat, u shkatërrua plotësisht, përveç një anëtari të familjes që nuk ishte i pranishëm në fshat gjatë sulmit. Në vitin 1918, një regjistrim austro-hungarez regjistroi 354 familje në Bytyçi me 2044 banorë. Këtu përfshiheshin vendbanimet dhe rrethinat e Berishës, Kamit, Kepenekut, Luzhës, Pacit, Vladit, Zherkës dhe Zogajt. Në vitin 2004, Bytyçi kishte 2078 banorë, ndërsa në vitin 2008 2185.[6]
Fisi Bytyçi njihet për ndjekjen e Kanunit të Malësisë së Madhe, një variant i Kanunit.[7]
Shpërndarja Redakto
Shumë anëtarë të fisit Bytyçi mund të gjenden jashtë bërthamës së tyre fisnore në Malësinë e Gjakovës. Johann Georg von Hahn vuri në dukje praninë e dy fshatrave të Bytyçëve në luginën e Llapit në Kosovën veriperëndimore kur ai udhëtoi atje në vitin 1858. Shumë familje Bytyçi mund të gjenden në Ferizaj, Suharekë dhe Gjakovë.[8]
Vendbanimet Redakto
Vendbanimet e fisit Bytyçi brenda Malësisë së Gjakovës përfshijnë:
Njerëz të shquar Redakto
- Bardhec Bytyqi (lindi më 1997), futbollist shqiptar
- Enis Bytyqi (lindi më 1997), futbollist kosovar
- Fabiana Bytyqi (lindi më 1995), boksere profesionale çeke
- Hysen Bytyqi (lindi më 1968), shkencëtar i kafshëve kosovare dhe prorektor në Universitetin e Prishtinës
- Sinan Bytyqi (lindi më 1995), futbollist kosovar
- Zymer Bytyqi (lindi më 1996), futbollist norvegjez
Shih gjithashtu Redakto
Referime Redakto
- ^ Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 170–174. ISBN 9780857739322.
- ^ "Bytyci Surname Distribution". forebears.io (në anglisht). Marrë më 18 prill 2018.
Approximately 7,804 people bear this surname. Most prevalent in: Albania; Highest density in: Albania.
- ^ Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 170. ISBN 9780857739322.
- ^ Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 170–171. ISBN 9780857739322.
- ^ Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 171–172. ISBN 9780857739322.
- ^ Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 171. ISBN 9780857739322.
- ^ Sellers, Mortimer; Tomaszewski, Tadeusz (23 korrik 2010). The Rule of Law in Comparative Perspective (në anglisht). Springer Science & Business Media. fq. 210. ISBN 9789048137497.
- ^ Elsie, Robert (2015). The Tribes of Albania: History, Society and Culture (në anglisht). I.B.Tauris. fq. 171. ISBN 9780857739322.