Katër profesionet
Katër profesionet apo "'katër kategoritë e njerëzve"[1](kinezishtja e thjeshtëzuar: 士农工商; kinezishtja tradicionale: 士農工商) ishte një strukturë hierarkike e klasë shoqërore e zhvilluar në Kinën e lashtë nga dijetarët konfuçianë ose legalistë prej nga fundi i dinastisë Zhou dhe është konsideruar si një pjesë qendrore e strukturës shoqërore Fengjian-e (rr. 1046–256 p.e.s.).[2]
Në radhitje zbritëse, ato ishin shi (dijetarët dhe aristokratët), nong (fermerët fshatarë), gong (artizanët dhe mjeshtrit), dhe shang (tregtarët dhe shitësit).[2] Në një farë mënyre ky sistem i rendit shoqëror ishte adoptua në të gjithë sferën e kulturës kineze. Në japonisht kjo quhej mibunsei (身分制) dhe disa herë është përmendur si "Shi, nō, kō, shō" (士農工商, shinōkōshō?), në koreanisht "Sa, nong, gong, sang" (사농공상), dhe në vietnamisht si "Sĩ, nông, công, thương (士農工商). Dallimi kryesor në adoptim ishte përcaktimi i "shi" (士).[nevojitet citimi]
Sistemi nuk i përfshinte të gjitha grupet e tjera shoqërore në shoqërinë para-moderne kineze, dhe kategoritë e saj të gjera ishin më shumë si një idealizim se sa një realitet praktik. Komercializimi i shoqërisë kineze në periudhën e Song dhe Ming më tej mjegulloj linjat midis këtyre katër dallimeve hierarkike shoqërore.
Përkufizimi i identitetit të klasës shi ndryshoi me kalimin e kohës, nga elita e luftëtarëve të lashtë, në elitën e dijetarëve aristokratë, dhe përfundimisht në elitën e dijetarëve burokratë me më pak theks në racë fisnike arkaike. Ka pasur edhe një shkrirje graduale të klasës së tregtarëve të pasur dhe zotërinjve të tokave, duke arritur kulmin në fund të dinastisë Ming.
Historia Redakto
Shi (士) Redakto
Gjatë dinastive të lashta Shang dhe Zhou, shi janë konsideruar si të një rendi shoqëror fisnikë me prejardhje aristokrate të ulët në krahasim me dukët dhe markezët.[3] Kjo klasë shoqërore u dallua nga e drejta e tyre për të hipur mbi qerre dhe për të udhëhequr betejat nga nga qerret lëvizëse, ndërsa kanë shërbyer gjithashtu funksione civile.[3] Ata ishin gjithashtu të njohur edhe për nga armët që përdornin, shpatë me dy tehe, ose jian. Lloji i veshjeve të veshura nga klasa shi gjithashtu dalloheshin nga të tjerët; shi mbanin veshur rroba të gjata prej mëndafshi, ndërsa të gjithë njerëzit e tjerë mbanin veshur pantallona.[4]
Nong (农/農) Redakto
Që nga kohët e Neolitit në Kinë, bujqësia ishte një element kyç në rritjen e qytetërimit të Kinës dhe në çdo qytetërim tjetër. Ushqimi që fermerët prodhonin mbante të gjithë shoqërinë, ndërsa taksa e kërkuar fermerët dhe pronarët e tokave prodhonte shumicën e të hyrave shtetërore për dinastitë para-moderne të Kinës. Prandaj, fermeri ishte anëtar i vlefshëm i shoqërisë, dhe megjithëse ai nuk ishte konsideruar si një me klasën shi, ndërsa familjet e klasës shi ishin ende pronarë tokash që shpesh mbillnin tokat dhe prodhonin produkte ushqimore.[5]
Gong (工) Redakto
Zejtarët dhe artizanët — klasa e tyre identifikohej me karakterin kinez që do të thotë fuqia punëtore — ishin ashtu si bujqit me respektin që ata prodhonin mallra thelbësore të nevojshme për vete dhe pjesën tjetër të shoqërisë. Edhe pse ata nuk mund të siguronin shtetin me të ardhura të mëdha pasi që ato shpesh nuk zotëronin tokën e tyre, si pasojë nuk paguanin taksa, zejtarët dhe artizanët përsëri u jepej një vend më i lartë se tregtarëve. Që nga kohët e lashta, punët me aftësi të zejtarëve dhe artizanëve ishte mësuar gojarisht nga babai tek i biri, edhe pse puna e disa arkitektëve dhe ndërtuesve strukturor ishin ndonjëherë të kodifikuara, ilustruara, dhe kategorizuar në veprat e shkruara kineze.[6]
Shang (商) Redakto
Tregtarët e tregjeve, dhe shitësit që ecnin shiheshin nga elita e dijetarëve si anëtarë thelbësor të shoqërisë, e përsëri zyrtarisht ishin të vendosur në vendin më të ulët nga katër klasat në hierarkinë shoqërore të Kinës, për shkak se ato nuk prodhonin ndonjë gjë, vetëm fitonin nga krijimtaritë e të tjerëve. Kjo ishte edhe përkundër faktit se gjatë gjithë historisë kineze, klasa tregtare ishin shpesh të pasur dhe kishin ndikim të konsiderueshëm mbi dhe përtej klasës së tyre shoqërore të supozuar.[7]
Shënime Redakto
Referimet Redakto
- Barbieri-Low, Anthony J. (2007). Artisans in Early Imperial China. Seattle & London: University of Washington Press. ISBN 0-295-98713-8.
- Brook, Timothy. (1998). The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China. Berkeley: University of California Press. ISBN 0-520-22154-0
- Ebrey, Patricia Buckley, Anne Walthall, James Palais. (2006). East Asia: A Cultural, Social, and Political History. Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN 0-618-13384-4.
- __________. (1999). The Cambridge Illustrated History of China. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-66991-X (paperback).
- Fairbank, John King and Merle Goldman (1992). China: A New History; Second Enlarged Edition (2006). Cambridge: MA; London: The Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 0-674-01828-1
- Gernet, Jacques (1962). Daily Life in China on the Eve of the Mongol Invasion, 1250–1276. Translated by H.M. Wright. Stanford: Stanford University Press. ISBN 0-8047-0720-0
- Michael, Franz. "State and Society in Nineteenth-Century China," World Politics: A Quarterly Journal of International Relations (Volume 3, Number 3, April 1955): 419–433.
- Smits, Gregory (1999). "Visions of Ryukyu: Identity and Ideology in Early-Modern Thought and Politics." Honolulu: University of Hawai'i Press.
- Spence, Jonathan D. (1999). The Search For Modern China; Second Edition. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-97351-4 (Paperback).
- Steben, Barry D. "The Transmission of Neo-Confucianism to the Ryukyu (Liuqiu) Islands and its Historical Significance".
- Wright, Arthur F. (1959). Buddhism in Chinese History. Stanford: Stanford University Press.
- Yuan, Zheng. "Local Government Schools in Sung China: A Reassessment," History of Education Quarterly (Volume 34, Number 2; Summer 1994): 193–213.