Oksitocina
Oksitocina është një oligopeptid i ndërtuar prej 8 aminoacidesh (si vazopresina). Është një substancë që luan një rol të rëndësishëm në shumë procese fiziologjike dhe psikologjike, duke përfshirë dhimbjet e lindjes te gratë shtatëzëna, për këtë arsye përdoret në gjinekologji. Ky hormon stimulon kontraksionet e muskulaturës së lëmuar të mitrës gjatë lindjes dhe pas lindjes, dhe gjithashtu ndihmon në rritjen e sekretimit të qumështit nga gjëndrat qumështore. Veti të tjera të oksitocinës përfshijnë ndikimin e tij në muskujt e zorrëve, fshikën e tëmthit dhe muskulaturën e urinës.
Oksitocina është e njohur gjithashtu si "hormoni i dashurisë" ose "hormoni i lidhjes", pasi luan një rol të rëndësishëm në shumë ngjarje fiziologjike dhe psikologjike, që nga lindja dhe ushqyerja me gji, deri te lidhjet shoqërore dhe seksualiteti. Mungesa e oksitocinës mund të shkaktojë probleme të vështira gjatë lindjes dhe ushqyerjes me gji, veçanërisht te gratë, si dhe disa sëmundje psikiatrike, si çrregullimet e humorit. Vazhdojnë studimet për përdorimin e oksitocinës në trajtimin e disa sëmundjeve, por ajo është e miratuar për përdorim vetëm në situata obstetrike, si ndihmë gjatë procesit të lindjes ose për të parandaluar hemorragjinë pas lindjes.
Hormoni oksitocinë, i cili gjendet edhe te meshkujt, mendohet se ndihmon në rritjen e ndjenjës së tërheqjes seksuale dhe lidhjes me partnerin. Oksitocina është një hormon i ngjashëm me proteinën, që prodhohet në hipotalamus dhe sekretohet nga gjëndra e hipofizës pas stimulimeve të caktuara. Ky hormon ka një rol të rëndësishëm si lajmëtar kimik në tru, duke ndikuar në shumë sjellje njerëzore.
Efektet fiziologjike të oksitocinës janë të dukshme gjatë periudhës së lindjes dhe pas lindjes. Nga ana tjetër, efektet psikologjike shfaqen në instinktin e nënës, lidhjen dhe seksualitetin. Duke shtypur lirimin e kortizolit të shkaktuar nga stresi, oksitocina redukton ankthin dhe rrit ndjenjën e besimit. Për shkak të efekteve të tij anti-inflamatore, oksitocina mund të luajë një rol në shërimin e plagëve dhe ka një efekt qetësues.
Oksitocina siguron një lindje më të lehtë, duke stimuluar kontraksionet e mitrës dhe duke ndihmuar në lëvizjen e qumështit nëpër kanalet e gjirit pas lindjes. Ajo gjithashtu ka një ndikim të rëndësishëm në formimin e instinktit të nënës dhe lidhjen midis nënës dhe foshnjës. Oksitocina luan gjithashtu një rol në sjellje njerëzore si zgjimi seksual, besimi dhe lidhja romantike. Mungesa e oksitocinës mund të shkaktojë probleme fiziologjike dhe psikiatrike, veçanërisht te femrat. Kontraksionet e pamjaftueshme të mitrës gjatë lindjes mund të shkaktojnë lindje të vështirë, ndërsa pas lindjes mund të shfaqen probleme me ushqyerjen me gji dhe çrregullime të humorit.
Oksitocina sekretohet më shumë gjatë marrëdhënieve seksuale, gjatë orgazmës, kur fillon lindja dhe gjatë ushqyerjes me gji. Hormoni oksitocina është gjithashtu i pranishëm te meshkujt. Edhe pse funksioni i tij te meshkujt nuk është kuptuar plotësisht, mendohet se ai ndihmon në fertilitet, disponim dhe marrëdhënie njerëzore. Oksitocina mund të stimulohet në tru nga kontakti me lëkurën, prekja, erërat e këndshme dhe muzika. Terapitë alternative si meditimi, terapia e artit dhe terapia me aromë mund të kenë një efekt të mundshëm duke rritur lirimin e oksitocinës.
Gjysma e jetës plazmatike të oksitocinës është midis 3-20 minutash. Oksitocina e sekretuar gjatë marrëdhënieve seksuale shkakton kontraktime ritmike të mitrës, duke ndihmuar lëvizjen e spermës dhe duke rritur mundësinë e shtatzënisë. Kur fillon lindja dhe koka e foshnjës shtyp qafën e mitrës, çlirimi i oksitocinës stimulohet dhe lehtëson lindjen duke rritur forcën e kontraktimeve të mitrës. Për më tepër, oksitocina rrit pragun e dhimbjes dhe rrit forcën e nënës për të duruar dhimbjet e lindjes.
Oksitocina ka gjithashtu një rol të mundshëm në zhvillimin e disa sëmundjeve psikiatrike, përfshirë autizmin dhe skizofreninë. Prodhimi i oksitocinës kontrollohet nga një sistem i quajtur "reaksione pozitive". Për shembull, oksitocina lirohet kur mitra fillon të tkurret gjatë lindjes, duke stimuluar kontraksionet dhe lirimin e më shumë oksitocinës, çka rrit intensitetin dhe shpeshtësinë e kontraktimeve. Po ashtu, stimulimi i thithkës gjatë ushqyerjes me gji shkakton rritjen e prodhimit të oksitocinës dhe sekretimin e saj në gjak, gjë që mundëson që qumështi të lëshohet.
Në lidhje me administrimin e oksitocinës, ajo përdoret në forma intravenoze, intramuskulare ose sprej hunde, pasi shpërbëhet në sistemin tretës kur merret nga goja. Aktualisht, është miratuar vetëm për përdorim në situata obstetrike, si ndihmës gjatë lindjes ose për të parandaluar hemorragjinë pas lindjes.