Wikipedia

Allahu: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
U rikthye verzioni i datës 5 gusht 2010 sipas vendimit që u mor në Kuvend
"Allah" shkruhet me shkronjë të madhe
Rreshti 1:
[[file:Dcp7323-Edirne-Eski Camii Allah.jpg|thumb|Kaligrafi e fjalës ''allāhAllāh'' në Eski Cami (xhami), [[Edrene]] (Adrianopojë)]]
'''Allahu''' ([[Gjuha arabe|arabisht]] الل = allāhAllāh) është fjala arabe për ''[[zotiZoti]]n.''
 
Emri 'allahAllah' përdoret në islam për të cilësuar zotin, i cili konceptohet si unik dhe absolut duke qenë kështu de facto një emër i përveçëm, megjithëse ka shumë mundësi që të jetë zhvilluar nga një emër i përgjithshëm nëpërmjet një elipse rrokjesh gjatë bashkimit të nyjes ''al'' (arabisht ال ) dhe ''ilāh'' (arabisht إله zot, perëndi), duke i dhënë kësaj trajtën e shquar, pra „zoti“.
 
Sidomos në vendet perëndimore, fjala allahAllah konceptohet pothuaj vetëm si emërtim për zotin në botëkuptimin e [[Feja islame|fesë islame]]. Por, kjo fjalë përdoret edhe nga [[çifutët]] dhe [[Arabët e krishterë|të krishterët]] arabofolës në fetë e tyre për të përcaktuar zotin dhe përdoret edhe në [[Bibla|biblën]] në arabisht.
 
== Prejardhja e fjalës ==
Nga ana gjuhësore, fjala ''allāhAllāh'' ka afërsi të ngushtë me ''elo<SUP>a</SUP>h'' në [[Gjuha hebraike|hebreisht]], të përdorur më tepër në formën e shumësit ''[[elohim]]'' (hebreisht אלהים). Fjala ''elo<SUP>a</SUP>h/Elohim'' duhet të ketë patur fillimisht kuptimin „i fortë“, „i fuqishëm“. Fjala ''elohim'' përkthehet në [[Bibla|bibël]] në përgjithësi me „zot“, por në disa vende në të ajo përdoret edhe për engjëj dhe madje për njerëz ([[Bibla|Eksodi 4,16]]). Në trashëgiminë çifute zoti si krijues dhe gjyqtar cilësohet me fjalën ''elohim'', ndërsa fjala [[JHVH]] përmban kryesisht aspektin e mëshirshëm të zotit. Edhe në [[Gjuha arameike|arameikisht]], që bën pjesë po ashtu në familjen e gjuhëve semite, thuhet ''alah'' ose ''alaha,'' sipas dialektit edhe me ngjyrimin ''aloho''.
 
Termat ''zot,'' ''allahAllah'' ''elohim'' janë kështu në shqip, arabisht dhe hebreisht [[Sinonimi|sinonime]].
 
Trashëgimia letrare islamike shkruan se emri ''allahAllah'' njihej edhe nga politeistët dhe se i ati i [[Muhamedi]]t ka patur emrin [[Abdullah ibn Abd al-Muttalib|Abdullah]], emër i cili përbëhet nga kjo fjalë. I dëshmueshëm arkeologjikisht është në të kundërt përdorimi paraislamik i fjalës ''allahAllah'' nga ana e të krishterëve ([[Historia e shkrimit arab#Mbishkrimet paraislamike|Umm al-xhimal]]).
 
Mbrohen dy hipoteza alternative historiko-gjuhësore; sipas njërës prej tyre fjala ''allahAllah'' është formuar nga [[elipsa]] e rrokjeve arabe الإله = al-ilāh = perëndia. Ky është shpjegimi shkencor me njohjen më të gjerë sot.
 
Me formën e shumësit të madhërisë ''(pluralis majestatis)'' "allahummaAllahumma", shpjegohet edhe forma e shumësit në kuran, psh. në suren 2, vargu 35: ''"Dhe '''ne''' i thamë: O Adam, qëndro ti dhe gruaja jote në kopësht dhe hani nga frutat e tij pa kursyer dhe ku të doni! Por mos iu afroni kësaj peme, se përndryshe do t'u përkisni të padrejtëve."''
 
Një nga [[99 emrat e allahutAllahut]] është arabisht ''maliku l-mulk'', e përkthyer: ''mbreti i mbretërve'', me të cilën shpjegohet edhe forma e [[pluralis majestatis]], ''(shumësit të madhërisë)''.
 
== Allahu në fenë islame ==
[[file:Flag of Saudi Arabia.svg|thumb|Shpallja e besimit të fesë islame si shkrim në flamurin e Arabisë Saudite.]]
Nga 114 suret e kuranit113 fillojnë me [[basmala]]n. [[Shpallja e besimit|Njohja]] e ''allahutAllahut'' si i vetmi zot, [[shahada]], është një nga [[pesë shtyllat e fesë islame]]. Kur [[Myslimani|myslimanët]] flasin për zotin ose ''allahunAllahun'', shtojnë shpesh edhe shprehjen „qoftë i lëvduar dhe i lartë“ (arabisht سبحانه وتعالى = subḥānahu va ta'ālā).
 
Allāhu (zoti) është i vetmi emër (gati) i përveçëm i zotit në fenë islame. ''[[99 emrat e allahutAllahut]]'' të bërë tashmë proverbialë, janë [[Atributi|atribute]], por nuk janë veç të gjitha nga kurani. Disa emra të kësaj liste e kanë prejardhjen nga [[hadithet]], trashëgimia e fjalëve të profetit [[Muhamedi|Muhamed]]. Për shembull emri i 91-të ''ad-dārr'' („plagosësi, rrezikuesi“) gjendet vetëm tek hadithet. Në kuran ka në të vërtetë më tepër se 99 atribute. Janë gjithësej rreth 114. Lista e 99 emrave përshkruhet me „emrat më të bukur“ ''(asma’ul husna)''. Nga të gjithë këto atribute rrjedhin edhe emrat e përhapur arabë si psh. Abdullah („shërbyes i allahut“Allahut“) ose edhe Abdul Hayy („shërbyes i të gjallit“), Abdul Maxhid („shërbyes i të lavdishmit“). Duhet patur parasysh këtu, se bëhet fjalë për shkallën sipërore të vetive të përmendura („më i mëshirëshmi“, „më i plotëfuqishmi“, „gjithë-shikuesi“ etj.)
 
Vetitë ose definimet [[Teologjia|teologjike]] të zotit në fenë islame përmenden si në kuran ashtu edhe tek hadithet. Kështu, cilësia kryesore e zotit është që ai është i pavarur nga krijesat e tij. Ai është i pavarur nga koha (zoti ka ekzistuar përpara kohës dhe do të mbesë edhe pas mbarimit të saj). Zoti është krijuesi i botës, por jo pjesë e botës materiale. Zoti, sipas përcaktimit islamik nuk as ka gjini, as fëmijë dhe as partnerë. Gjithashtu nuk ekziston asnjë qenie e barazvlefshme me të. Përveç kësaj zoti është i pranishëm kudo, i plotëfuqishëm dhe në dijeni të gjithshkaje, dmth. ai e di në çdo moment se ç'ndodh, ç'ndodhi dhe ç'do të ndodhë në çdo vend si dhe ç'do të kishte ndodhur sikur një ngjarje (e parashikuar) nuk do të ndodhte.
 
Kurani e përcakton allahunAllahun kështu:
: (22) ''Ai është zoti, përveç të cilit nuk ka zot tjetër. (Ai është) ai që ka dijeni për të fshehtat dhe për ato që dihen nga të gjithë. Ai është ai i mëshirëshmi dhe përdëllyesi.''
: (23) ''Ai është zoti, përveç të cilit nuk ka zot tjetër. (Ai është) mbreti i shumëshenjtë, (në të cilin është) mirësia. (Ai është ai që) jep siguri dhe qartësi (?), i fuqishmi, i madhi dhe krenari. Zoti qoftë i lëvduar! (Ai është i lartë) mbi ata (dmth. të pafetë) që i vënë atij përbri (perëndi të tjera).''
Rreshti 33:
: — (59:22-24)
 
Për të kuptuar unicitetin ''(të qënit një)'' të allahutAllahut në kontekstin islamik, duhet patur parasysh termi i [[tauhīd-i]]t. Shqyrtimi i kuptimit të allahutAllahut sipas konceptimit islamik është i pamundur pa [[tauhīd-i]]n.
 
== Allahu si term fetar kristian ==
Rreshti 41:
== Receptimi në kristianizëm ==
 
Për kristianizmin ngrihet pyetja nëse (sidomos në lidhje me [[Dilogu kristiano-mysliman|dialogun ndërfetar]]) allahuAllahu dhe zoti i biblës janë identikë. [[Kisha katolike]] për shembull shpalli më 28 tetor 1965 në kuadër të [[Koncili i dytë i Vatikanit|vatikanum-it të dytë]] shkrimin ''[[Nostra Aetate]]'' të detyrueshëm për të gjithë katolikët, në pjesën e tretë të të cilit, që u shtua më vonë pas protestave arabe kundra orientimit të kësaj shpallje vetëm ndaj [[judaizmi]]t, thuhet:
 
: ''Me respekt i sheh kisha edhe myslimanët që adhurojnë zotin e vetëm, të gjallë dhe vetëekzistues, të mëshirëshëm dhe të plotfuqishëm, krijuesin e qiellit dhe të tokës që ka folur me njerëzit. Ata përpiqen t'i nënshtrohen me gjithë shpirt edhe gjykimeve të fshehura të tij, ashtu siç i është nënshtruar Abrahami zotit, të cilit i referohet besimi islam. Jezusin, të cilin ata nuk e njohin si zot por e respektojnë veç si profet, duke nderuar edhe nënën e tij virgjëreshë Marian, së cilës herë pas here i bëjnë thirrje në përshpirtni. Gjithashtu ata presin ditën gjyqit të mbramë, ku zoti do të zgjojë të gjithë njerëzit duke i shpaguar. Prandaj ata e vlerësojnë jetën e moralshme dhe e nderojnë zotin veçanërisht me anë të lutjes, lëmoshave dhe agjërimit.''<ref>[[Selia e shenjtë]]: [http://www.vatican.va/archive/hist_councils/ii_vatican_council/documents/vat-ii_decl_19651028_nostra-aetate_ge.html Erklärung - Nostra Aetate - Über das Verhältnis der Kirche zu den nichtchristlichen Religionen.] ''(Deklarata Nostra Aetate në lidhje me marrëdhëniet e kishës me fetë jo të krishtera)'', 28 tetor 1965</ref>
Rreshti 53:
: ''Ai është, ai që ju ka krijuar gjithshka që ndodhet në tokë dhe që duke u ngritur drejt qiellit e ka formuar atë në shtatë qiej. Ai di gjithshka.'' (Sure 2, vargu 29.)
 
Shumë të krishterë [[Evangjelicizmi|të rrymës evangjeliste]] hedhin poshtë barazimin e zotit zbulues të biblës me atë të kuranit. Një arsye e kësaj mënyre gjykimi është shpallja qëndrore e fesë islame se allahuAllahu nuk ka [[Biri i zotit|bir]]. Në kundështim me këtë (sipas mendimit të shumë të krishterëve evangjelistë) është shpallja thelbësore e [[Dhjata ere|dhjatës së re]], e cila e përkufizon zotin si „ati i zotit tonë Jezu Krishtit“.
 
Ish-kryetari i këshillit të [[Kisha Evangjeliste|kishës evangjeliste në Gjermani]], ''(„Evangelische Kirche in Deutschland”)'', Wolfgang Huber, është i mendimit që nuk mund të bëhet konstatim mbi atë se zoti, të cilin adhurojnë të krishterët, është i njëjti me atë, të cilin adhurojnë myslimanët. Huber sheh vetëm një deklarim si të mundshëm në lidhje me njohjen ndaj zotit, duke qenë këtu i mendimit se të krishterët njohin një tjetër zot nga ai i myslimanëve: ''„a është zoti i njëjti, këtë duhet t'ia lëmë atij ta vendosë. Ne si njerëz mund të gjykojmë vetëm mbi njohjen tonë ndaj zotit. Si të krishterë, ne nuk kemi asnjë arsye të themi se njohim të njëjtin zot si dhe myslimanët.“''<ref>[http://www.ekd.de/aktuell/041122_huber_islam_focusinterview.html Nicht der gleiche Gott - Dokumentation eines Focus-Interviews] ''(Jo i njëjti zot. Dokumentacion i një interviste)'' 22 nëntor 2004</ref>
 
Në janar 2010 në [[Malezia|Malezi]] u bënë disa atentate kundra kishave kristiane, të shkaktuara si pasojë e përdorimit të fjalës "allahAllah" nga ana e popullsisë autoktone të krishterë. Në gjuhën e malezëve fjala ''allahAllah'' do të thotë gjithashtu ''zot''. Gazeta zviceriane "Neue Zürcher Zeitung" shkruan për këtë [http://www.nzz.ch/nachrichten/international/anschlaege_auf_kirchen_in_malaysia_1.4470853.html]: ''Shumë myslimanë janë të mendimit se jo-myslimanëve nuk u lejohet ta zënë me gojë fjalën «allahAllah». ... myslimanë të zemëruar mbanin në duar parulla me shkrime si «allahuAllahu u përket myslimanëve» ose «mos provokoni islamin». ... Vitin e kaluar autoritetet shtetërore kanë konfiskuar e pakta 15000 bibla të përkthyera në [[Gjuha maleze|gjuhën maleze]] pasi në tekstet e tyre bëhej fjalë për «allahunAllahun».''
 
== Literaturë ==
* The Encyclopaedia of Islam. ''(Enciklopedia e fesë islame)''. New Edition. Brill, Leiden. Vol. 1, f. 406 (Allāh). Në lidhje me [[Etimologjia|etimologjinë]] e fjalës allahAllah dhe ilāh shih vol. 3, f. 1120 (Ilāh).
 
 
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Allahu"