Luigj Gurakuqi: Dallime mes rishikimesh

 

 

Një figurë poliedrike e madhore: Luigj Gurakuqi ishte politikan e diplomat, shtetar i shquar, gjuhëtar, poet e prozator, estet e kritik letrar, pedagog e tekstolog, ekonomist e financier, orator, njeri i kulturës dhe i shkencës, i fjalës dhe i veprimit, i pendës dhe i pushkës<ref name="VH">[http://www.kulturserver-hamburg.de/home/shkodra/phoenix_10/phoenix_10.html Dr. Vehbi Hoti: Luigj Gurakuqi - Personalitet i shquar i jetës politiko- shoqërore dhe kulturore-arsimore shqiptare]</ref>; në shkrimet e tij përdorte emnat e pendës ''Jakin Shkodra'' e ''Lek Gruda''. Mbi te gjitha ai ishte patriot i madh, atdhetar i flaktë, bashkëthemelues i shtetit shqiptar të epokës moderne. Nga ana tjeter, L. Gurakuqi, si rrallë kush, perjetoi ngjarjet më kulmore të jetës së vendit në çerekun e parë të shekullit tonë. Në shumicën prej tyre qe pjesëmarrës i drejtpërdrejtë, madje ndër organizatorët e drejtuesit kryesor të tyre.

 

Në Qeverinë e Përkohshme të [[Vlorë]]s (dhjetor 1912) u zgjodh ministër i Arsimit dhe vendosi arsimimin e detyruar fillor për djem e vajza. Gjatë [[Lufta e Parë Botërore|Luftës I Botërore]], me pushtimin e Shkodrës nga ushtria malazeze, Luigj Gurakuqi internohet në [[Podgoricë]]. Merr pjesë në Konferencën e Londrës më 1913, me Ismail Qemalin e [[Isa Boletini]]n. Gjatë pushtimit [[Austro-Hungaria|austro-hungarez]], duke shfrytëzuar postin e drejtorit të përgjithshëm të Arsimit dhe koniunkturat politike, hapi shumë shkolla shqipe. Qe një nga themeluesit e [[Komisia Letrare Shqipe|Komisisë Letrare]] më 1916, ku u tregua një lëvrues i zoti i [[Gjuha Shqipe|gjuhës shqipe]] duke krijuar përveç të tjerash edhe një varg fjalësh të reja që hynë në fondin e saj. Gurakuqi ka pasë një angazhim tepër serioz dhe shumë të gjatë për problemet e gjuhësisë. Që në fillim ai iu përmbajt tezës, sa patriotike aq edhe shkencore, se gjuha është shenja më e parë e kombit, kushti themelor për ekzistencën e tij dhe mjeti më i mirë për bashkimin kombëtar. Sipas Gurakuqit gjuha dhe kombi janë një trup e nje shpirt, janë "mish e thù". Ai ka merita të shquara në zhvillimin e gjuhës letrare shqipe, në përpunimin e gjuhës letrare dhe në njësimin e shqipes së shkruar, në stabilizimin e drejtshkrimit, në pasurimin e fjalorit, në çështjet e leksikologjisë, [[Terminologjia|terminologjisë]] e të gramatologjisë. Gurakuqi është tekstologu më i shquar shqiptar i fillimit të shekullit tone. Ai i dha shkollës shqipe, si autor e bashkautor, 8 tekste mësimore me një vëllim prej 738 faqesh. Arsimi vazhdoi të mbetet, siç e thotë vetë ai, dega më e dashur e zemres së tij. Ai parashtroi në parlamentin shqiptar ide dhe mendime shumë interesante për politikën arsimore dhe rrugën që duhet të ndiqte shkolla shqiptare. Gurakuqi kishte një vizion të qartë për rolin e shkollës në një shoqëri moderne, për lirinë dhe të drejtat themelore t'individit në fushen e arsimit dhe kërkoi zhvillimin mbi baza ligjore, shkencore e pedagogjike të shkollës shqiptare.

 

Më [[1921]]-[[1924]] qe [[deputet]] i Shkodrës në Këshillin Kombëtar ku si një nga udhëheqësit e opozitës demokratike luftoi për demokratizimin e jetës së vendit, për lehtësimin e gjendjes së bujkut nga shtypja e rëndë, për zhvillimin ekonomik e kulturor dhe për mbrojtjen e pavarësisë nga synimet skllavëruese të fuqive imperialiste.

Tërë jetën L. Gurakuqit i dogji shpirti e i dhimbte zemra për padrejtsinë që ìu bë kombit tonë duke ìa ndarë trupin për gjysmë. I qëndroi besnik deri në fund të jetës idealit për të parë nje ditë të bashkuar rreth tokës amtare gjithë vëllezërit e kombit. Ai ankohej se:

:"'''Si mundte me thanë nje qeveri (Jugosllave) e cila ka mbjell viset tona me varre të vllazenve tonë, se po i perzihemi në punët e mbrendshme të saj. Si mundte nji qeveri me thanë se po i përzihemi në punët e brendshme, kur shofim se për shkak të saj me mijëra fëmijë e gra sillen të shveshur e të zbathur këtu nepër Tiranë e ushqehen me sevapet e amerikanëve e tepricat e ushtrisë. Qeveria Jugosllave nuk ka të drejtë për të na akuzuar për një gjë të tillë kur parlamenti shqiptar kërkonte vetëm në emër të njerëzizë e humanizmit të ndërpriten mizoritë serbe ndaj shqiptarëve.'''

 

Kur në Parlament [[Ali Këlcyra]] i bën vërejtje për qëndrimet e tij liberale, Luigji përgjigjet,

Duke pasur këto koncepte mbi rolin e ligjit, dhe zgjidhjen paqësore dhe jo kryengritjen e zgjidhjen me dhunë të problemeve, Gurakuqi u përfshi në Revolucionin e 1924, pas një hezitimi e kundërshtimi të fortë.

 

 

Ndër kujtimet e Át [[Anton Harapi]]t tregohet se sapo po përgatiteshin për nxjerrjen e numrit të ri të gazetës "Ora Maleve", një telegram nga Vlora i njoftonte mbi nisjen e Revolucionit, pasi Padër Harapi e pyeti se ç'kishte ngjarë, Gurakuqi i ishte përgjigjur,

Dialektika e zhvillimit është ndër anët më racionale të idealizmit objektiv. L. Gurakuqi e pranonte parimin e zhvillimit të botës, të natyrës, të shoqërisë e të shpirtit njerezor, se çdo gjë në botë "''ndërron pa pra''", se "''bota është si një rrotë që sillet pa rreshtur''" dhe se "''vetëm fatalistët e krymbûn, trêmben prej përparimit... kontendohen (kënaqen) me ndêj gjithmonë në një shtet (gjendje) t'gurt e t'pa jetë''". Ndonëse nuk ishte fetar dhe mbante qëndrime liberale ndaj praktikave fetare L. Gurakuqi e vlerësonte rolin e fesë për jetën individuale dhe të shoqërisë.

Sipas F. Nolit,

 

Gurakuqi gjatë gjithë jetës së tij pati marrdhënje të shkëlqyera me të gjithë ata drejtues të komuniteteve fetare që luftonin për një Shqipëri të lirë. Me [[26 sbtator]] 1913, [[Prenk Doçi|Abati i Mirditës]], i dërgon telegram në Vlonë, Gurakuqit, Ministër i Arsimit të Qeverisë së Përkohshme,