Albert Ajnshtajni: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
U largua krejt përmbajtja e artikullit. |
Rxy (diskuto | kontribute) v U kthyen ndryshimet e World.es (diskutimet) në versionin e fundit nga WikitanvirBot. |
||
Rreshti 1:
{{Bio
|Foto= Albert Einstein Head.jpg
|Titulli = '''Mirënjohjet'''<br> ''Dr. med. h.c, Univ. Rostok''.<br/> - ''[[Çmimi Nobel për Fizikë]] [[1921]].'' <br/>- ''Vendi i Presidentit të Izraelit''<br/>- ''Themelimi i [[Çmimi Albert Einstein]]''<br/> - ''Pagëzimi i elementit kimik''<br/>- ''Burrë i shekullit, Gazeta '''Time'''''<br/>- ''Busti në Walhalla''
|Emri = Albert Einstein [[Skeda:Nobel prize medal.svg|20px|Medalje e Çmimit Nobel]]
|Seksi = M
|VëndiLindjes = [[Ulm]], [[Gjermani]]
|DitaMuajiLindjes = [[14 Mars]]
|VitiLindjes = [[1879]]
|VëndiVdekjes = Princeton, [[ShBA]]
|DitaMuajiVdekjes = 18 Prill
|VitiVdekjes = 1955
|Aktiviteti = Fizikant
|Nënshtetësia = [[Gjerman]]e, [[Zvicera|Zviceriane]], [[Amerika]]ne, [[Shqipëri|Shqiptare]]
}}
'''Albert Einstein''', ([[Gjuha shqipe|shqip]]: '''Albert Ajnshtajn'''), ([[14 Mars]] [[1879]] – [[18 Prill]] [[1955]]) ishte një [[fizika]]nt i cili llogaritet si një nga shkencëtarët më të rëndësishëm të [[Shekulli XX|shekullit XX]]. Ai përcaktoi [[relativiteti|teorinë e relativitetit]] dhe dha shumë kontribute në fushat e [[mekanika kuantike|mekanikës kuantike]], [[mekanika statistikore|mekanikës statistikore]] dhe [[kozmologjia|kozmologjisë]]. Në vitin [[1921]] fitoi çmimin [[Çmimi Nobel|Nobel]] për [[Fizika|fizikë]] për shpjegimin e [[Efekti fotoelektrik|efektit fotoelektrik]] dhe për shërbimin në fushën e "fizikës teorike".
Ajnshtajni vdiq në [[Princeton]], [[New Jersey]], [[Shtetet e Bashkuara|SHBA]] më [[18 prill]], [[1955]].
== Biografia ==
'''Albert Ajnshtajn''' lindi në [[Ulm]] të Gjermanisë në vitin [[1879]], në një familje hebreje. I ati ishte pronar i një fabrike që prodhonte pajisje elektrike, ndërsa e ëma pëlqente librat dhe muzikën. Vetë Ajnshtajni ishte fëmijë i mbyllur, i cili filloi të fliste vonë dhe kishte vështirësi të mësonte për të lexuar.
Kur mbushi pesë vjeç, i ati i dha një [[busull]], që menjëherë i ngjalli djalit një interes të paparë për gjilpërën magnetike dhe [[fenomenet natyrore]] që shkaktonin lëvizjen e saj në të njëjtin drejtim. I ati i shpjegoi se kjo shkaktohej nga fusha magnetike dhe forca e rëndesës. Ajnshtajni e kishte të vështirë të kuptonte koncepte të tilla në atë moshë.
Në komentet e tij për vitet e fëmijërisë, Albert Ajnshtajn kujtonte se nuk e kishte me qejf shkollën. Metoda e prerë mësimore, ku nxënësve nuk u lejohej të bënin pyetje e bënte atë të ndjehej si i burgosur.
Por me kalimin e viteve, fizikani i ardhshëm zhvilloi një dashuri të madhe për [[matematikë]]. Ai filloi të mësonte logaritmet dhe pjesë të tjera të vështira të matematikës, ndërkohë që moshatarët e tij ende mësonin aritmetikën e thjeshtë.
Albert Ajnshtajn ndoqi më pas Institutin Politeknik në [[Zyrih]] të Zvicrës, ku studioi [[fizikë]] dhe [[matematikë]]. Pas diplomimit ai punoi për qeverinë zvicerane si inspektor patentash për shpikjet e reja. Gjatë kësaj periudhe ai filloi punën për teoritë e tij të ardhshme shkencore.
Në një nga punimet e tij shkencore ai shpjegon se drita lëviz përmes valëve dhe pjesëzave, një nga elementët e rëndësishëm të teorisë së tij kuantike.
Në një tjetër punim ai flet për pjesëza të vogla që pluskojnë në lëngje apo në trupa të gaztë, e cila mbështet teorinë e përbërjes atomike të materies.
Por teoria më e rëndësishme është ajo e relativitetit, ku Ajnshtajni shpjegon se drita lëviz gjithmonë me të njëjtën shpejtësi, pavarësisht nga burimi i saj. Por ai shtoi se koha dhe masa mund të ndryshojnë dhe varen nga vend-ndodhja e një personi në raport me një objekt apo një ngjarje.
Ajnshtajn botoi në vitin [[1905]] veprën e tij më të rëndësishme, dhe një nga dokumentet më të rëndësishme shkencore në histori të titulluar [[relativiteti|Teoria e Relativitetit]]. Dhjetë vjet më pas ai botoi një vëllim të zgjeruar të kësaj vepre me titullin Teoria e Përgjithshme e Relativitetit, ku përfshin ide themelore që përdoren për të përshkruar fenomene natyrore lidhur me kohën, hapësirën, masën, lëvizjen dhe forcën e rëndesës. Ajnshtajni thotë se objektet humbasin masë kur emetojnë dritë, pasi drita është një formë energjie.
Në vitin [[1921]] Ajnshtajni fitoi [[Çmimin Nobel]] në [[Fizikë]] për zbulimin e ligjit të efektit fotoelektrik. Ky ligj shkencor shpjegon përse disa metale emetojnë elektrone pasi mbi sipërfaqen e tyre bie drita. Ky zbulim çoi në zhvillimin e elektronikës, përfshirë edhe radios dhe televizionit.
[[figura:Einstein-Roosevelt-letter.png|300px|left|thumb|Letra e Ajnshtajnit dërguar [[ShBA]]-ve]]
Albert Ajnshtajn punoi si pedagog në [[Zvicër]] dhe [[Gjermani]]. Ai u largua nga [[Evropa]] kur në [[1933]] erdhi në pushtet [[Adolf Hitler]]i. Fizikanti u vendos në Shtetet e Bashkuara ku vazhdoi punën e tij shkencore në Institutin për Studime të Avancuara në [[Princeton]], [[Nju Xhersi]]. Megjithë famën e tij, Ajnshtajni ishte një njeri i thjeshtë, i veshur me rroba të vjetra dhe me flokë që dukeshin të pakrehur. Studentët e tij tregojnë se ai kishte aftësinë të ilustronte ide shumë të vështira me figura dhe krahasime që i bënin ato shumë të kuptueshme.
Megjithëse ishte kundër luftës, Ajnshtajni i shkroi presidentit amerikan [[Franklin Ruzvelt]] në vitin [[1939]] për ta nxitur që [[Shtetet e Bashkuara]] të prodhonin bombën bërthamore para Gjermanisë. Albert Ajnshtajni vdiq në moshën [[76]] vjeçare në vitin [[1955]].
==Thënie të Ajnshatjnit==
* Përfytyrimi është më i rëndësishëm se dituria, sepse dituria ka kufi, ndërsa përfytyrimi rrok të gjithë botën, duke nxitur përparimin, e duke i dhënë jetë zhvillimit.
* Gjëja më e pakuptueshme për botën është se ajo është e kuptueshme.
* Një njeri i lumtur është tepër i kënaqur me të tashmen për të banuar në të ardhmen.
* Jeta është si ngarja e një biçiklete. Për të mbajtur baraspeshën duhet të vazhdosh t'i japësh.
* Mos bëj kurrë ndonjë gjë kundër ndërgjegjes madje edhe po ta kërkoi gjendja.
* Unë nuk kam dhunti. Unë jam vetëm një kureshtar i sëmurë.
* Përpiqu të mos bëhesh një njeri i suksesit, por mundoju më mirë të bëhesh një njeri me vlerë.
* Dy gjera nuk kane fund:Universi dhe budallalleku njerzor,madje kam disa dyshime per universin.
* Bota nuk rrezikohet nga njerëzit e këqinj,por nga ata qe e lejojnë te keqen.
* Ajo mbrëmje ku te gjithë të pranishmit kanë mendim të njëjtë,eshte mbrëmje e humbur.
* Gjithçka duhet ta thjeshtësojme aq sa është e mundur,por jo edhe me shumë.
* Të shkurtosh dru,është punë e mirë sepse menjëherë e sheh rezultatin e punës tënde.
* Eshtë shumë më vështirë t'i ndryshosh bindjet,sesa të ndryshosh atomin.
* Ai që s'ka bërë asnjë gabim,s'ka filluar asgjë të re.
* Përderisa shumica e njerëzve turpërohen se vishen dobët,e se kanë mobilie të këqija,por shumë më tepër do të duhej të turpëroheshin nga idetë e liga dhe paragjykimet që kanë për Botën.
* Perparimi i teknikes eshte si Sopata,ne duart e kriminelit patologjik.
* Personalitetet nuk krijohen me fjalime,por vetëm me punë dhe rezultate te vetëarritura.
* Në mesin e problemeve,dalin rastet e volitshme.
* Kur është në pyetje morali,shkolla s'mund të ndihmojë shumë.
* Nëse zoti e ka krijuar botën,me siguri qëllimi i tij nuk ishte ta bëjë botën ashtu që ne ta kuptojmë.
* Kur do të kesh jetë të lumtur,jepi vetes një qëllim.
== Referenca ==
{{ref}}
[redakto] Thënie të Ajnshatjnit
Përfytyrimi është më i rëndësishëm se dituria, sepse dituria ka kufi, ndërsa përfytyrimi rrok të gjithë botën, duke nxitur përparimin, e duke i dhënë jetë zhvillimit.
Gjëja më e pakuptueshme për botën është se ajo është e kuptueshme.
Një njeri i lumtur është tepër i kënaqur me të tashmen për të banuar në të ardhmen.
Jeta është si ngarja e një biçiklete. Për të mbajtur baraspeshën duhet të vazhdosh t'i japësh.
Mos bëj kurrë ndonjë gjë kundër ndërgjegjes madje edhe po ta kërkoi gjendja.
Unë nuk kam dhunti. Unë jam vetëm një kureshtar i sëmurë.
Përpiqu të mos bëhesh një njeri i suksesit, por mundoju më mirë të bëhesh një njeri me vlerë. (f.p.f. një njeri i vlerës).
Dy gjera nuk kane fund:Universi dhe budallalleku njerzor,madje kam disa dyshime per universin.
==Lidhje të jashtme==
[[Category:Fizikanë gjermanë]]
[[Category:Lindje 1879]]
[[Category:Vdekje 1955]]
{{Link FA|als}}
{{Link FA|an}}
{{Link FA|de}}
[[af:Albert Einstein]]
[[als:Albert Einstein]]
[[am:አልበርት አይንስታይን]]
[[an:Albert Einstein]]
[[ar:ألبرت أينشتاين]]
[[arz:البرت اينشتاين]]
[[as:এলবাৰ্ট আইনষ্টাইন]]
[[ast:Albert Einstein]]
[[ay:Albert Einstein]]
[[az:Albert Eynşteyn]]
[[bat-smg:Alberts Einšteins]]
[[bcl:Albert Einstein]]
[[be:Альберт Эйнштэйн]]
[[be-x-old:Альбэрт Айнштайн]]
[[bg:Алберт Айнщайн]]
[[bm:Albert Einstein]]
[[bn:আলবার্ট আইনস্টাইন]]
[[bpy:আলবার্ট আইনস্টাইন]]
[[br:Albert Einstein]]
[[bs:Albert Einstein]]
[[ca:Albert Einstein]]
[[cbk-zam:Albert Einstein]]
[[ckb:ئاڵبێرت ئاینیشتاین]]
[[cs:Albert Einstein]]
[[cv:Эйнштейн Альберт]]
[[cy:Albert Einstein]]
[[da:Albert Einstein]]
[[de:Albert Einstein]]
[[diq:Albert Einstein]]
[[el:Άλμπερτ Αϊνστάιν]]
[[en:Albert Einstein]]
[[eo:Albert Einstein]]
[[es:Albert Einstein]]
[[et:Albert Einstein]]
[[eu:Albert Einstein]]
[[ext:Albert Einstein]]
[[fa:آلبرت اینشتین]]
[[fi:Albert Einstein]]
[[fiu-vro:Einsteini Albert]]
[[fr:Albert Einstein]]
[[fy:Albert Einstein]]
[[ga:Albert Einstein]]
[[gan:愛因斯坦]]
[[gd:Albert Einstein]]
[[gl:Albert Einstein]]
[[gu:આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇન]]
[[haw:Albert Einstein]]
[[he:אלברט איינשטיין]]
[[hi:ऐल्बर्ट आइनस्टाइन]]
[[hif:Albert Einstein]]
[[hr:Albert Einstein]]
[[ht:Albert Einstein]]
[[hu:Albert Einstein]]
[[hy:Ալբերտ Այնշտայն]]
[[ia:Albert Einstein]]
[[id:Albert Einstein]]
[[ig:Albert Einstein]]
[[ilo:Albert Einstein]]
[[io:Albert Einstein]]
[[is:Albert Einstein]]
[[it:Albert Einstein]]
[[ja:アルベルト・アインシュタイン]]
[[jbo:albert. ainctain]]
[[jv:Albert Einstein]]
[[ka:ალბერტ აინშტაინი]]
[[kaa:Albert Einstein]]
[[kk:Альберт Эйнштейн]]
[[km:អាល់បឺត អែងស្តែង]]
[[kn:ಅಲ್ಬರ್ಟ್ ಐನ್ಸ್ಟೈನ್]]
[[ko:알베르트 아인슈타인]]
[[ksh:Albert Einstein]]
[[ku:Albert Einstein]]
[[ky:Эйнштейн, Алберт]]
[[la:Albertus Einstein]]
[[lad:Albert Einstein]]
[[lb:Albert Einstein]]
[[lij:Albert Einstein]]
[[lmo:Albert Einstein]]
[[lt:Albert Einstein]]
[[lv:Alberts Einšteins]]
[[map-bms:Albert Einstein]]
[[mg:Albert Einstein]]
[[mk:Алберт Ајнштајн]]
[[ml:ആൽബർട്ട് ഐൻസ്റ്റൈൻ]]
[[mn:Альберт Эйнштейн]]
[[mr:अल्बर्ट आइनस्टाइन]]
[[ms:Albert Einstein]]
[[mwl:Albert Einstein]]
[[my:အဲလ်ဘတ် အိုင်းစတိုင်း]]
[[mzn:آلبرت اینشتین]]
[[nah:Albert Einstein]]
[[nds:Albert Einstein]]
[[nds-nl:Albert Einstein]]
[[ne:अल्बर्ट आइन्स्टाइन]]
[[nl:Albert Einstein]]
[[nn:Albert Einstein]]
[[no:Albert Einstein]]
[[nov:Albert Einstein]]
[[nv:Hastiin Albert Einstein]]
[[oc:Albert Einstein]]
[[or:ଆଲବର୍ଟ ଆଇନଷ୍ଟାଇନ]]
[[os:Эйнштейн, Альберт]]
[[pa:ਐਲਬਰਟ ਆਈਨਸਟਾਈਨ]]
[[pag:Albert Einstein]]
[[pam:Albert Einstein]]
[[pcd:Albert Einstein]]
[[pl:Albert Einstein]]
[[pms:Albert Einstein]]
[[pnb:ایلبرٹ آئینسٹائن]]
[[ps:آلبرټ آينشټاين]]
[[pt:Albert Einstein]]
[[qu:Albert Einstein]]
[[ro:Albert Einstein]]
[[ru:Эйнштейн, Альберт]]
[[rue:Алберт Айнштайн]]
[[sah:Альберт Эйнштейн]]
[[sc:Albert Einstein]]
[[scn:Albert Einstein]]
[[sco:Albert Einstein]]
[[se:Albert Einstein]]
[[sh:Albert Einstein]]
[[si:ඇල්බට් අයින්ස්ටයින්]]
[[simple:Albert Einstein]]
[[sk:Albert Einstein]]
[[sl:Albert Einstein]]
[[so:Albert Einstein]]
[[sr:Алберт Ајнштајн]]
[[su:Albert Einstein]]
[[sv:Albert Einstein]]
[[sw:Albert Einstein]]
[[szl:Albert Einstein]]
[[ta:ஆல்பர்ட் ஐன்ஸ்டைன்]]
[[te:ఆల్బర్ట్ ఐన్స్టీన్]]
[[th:อัลเบิร์ต ไอน์สไตน์]]
[[tl:Albert Einstein]]
[[tpi:Albert Einstein]]
[[tr:Albert Einstein]]
[[tt:Albert Einstein]]
[[ug:ئالبېرىت ئېينىشتېين]]
[[uk:Альберт Ейнштейн]]
[[ur:البرٹ آئنسٹائن]]
[[uz:Albert Einstein]]
[[vec:Albert Einstein]]
[[vi:Albert Einstein]]
[[vo:Albert Einstein]]
[[wa:Albert Einstein]]
[[war:Albert Einstein]]
[[wo:Albert Einstein]]
[[yi:אלבערט איינשטיין]]
[[yo:Albert Einstein]]
[[za:Albert Einstein]]
[[zh:阿尔伯特·爱因斯坦]]
[[zh-min-nan:Albert Einstein]]
[[zh-yue:愛因斯坦]]
| |||