[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Rreshti 162:
Për zhvillimin artit apoloniat do të bëjmë fjalë shkurtimisht, pasi që kjo është një temë shumë e gjerë. Pasi që edhe ky nuk është qëllimi kryesorë në këtë punim, ne do të japim vetëm disa vepra arti, dhe pa përshkrime të hollësishme.
 
Krahas themelimit dhe forcimit të qytetit ndiqet edhe fillimi i artit. Fillimet e artit në Apoloni ndiqen nga shek. VII-VI p.e. sonës. dhe ishte i lidhur ngushtë me artin grek dhe shpesh përfaqësohej nga objekte të sjella nga Korkyra. E tillë ishte edhe terrakotaterakota e cila paraqiste gjyqin e Paridit, që vjen nga një punishte e Korkyrës, ose figurat e rrafshta prej plumbit në relief që paraqesin Artemisin ose me fildish që jep një perandoreshë me hiton të gjatë, të Apolonisë të punuara në Korint.
 
Zhvillimin e artit apoloniat mund ta ndjekim krahas atij ekonomik-shoqrorëshoqërorë, në fundëfund të shek. VI dhe në Gjysmën e I-rë të shek. V p.e.s. kjo periudhë në Greqi quhet Arkaike, edhe në apoloniApoloni përmban karakteristika të njëjta.
 
Skulptura arkaike janë një gjë e rrallë. Më tepër ishin të zhvilluara figurinat prej bronzi dhe balte. Vlen të veqohetveçohet punimi i një terakote që paraqet një grua, e trajtuar me dy ngjyra, te kuqen e baltës dhe të zezën e një verniku. vetë Vetë punimi i saj ishte bërë me modelim dhe jo me kallëp siç bëhet zakon më vonë.
 
Një realizim artistik të periudhës arkaike e përbën edhe terakota e vogël që paraqet Sarapisi, në trajtën e një plaku me kokën e mbuluar. Fytyra me sy eliptikë, ballë të ulët dhe buzëqeshje tipike e përcakton atë si punë arkaike.
Në Apoloni arritje të lartë parfqëson relievi i amazonomahisë(lufta kundër amazonave)i realizuar në gurin gëlqëror të akrokerauneve. Mendohet se ai i takonte një tempulli të stilit dorik me elemente të ati jonik të ndërtuar rreth vitit 530 p.e.sonë. krahas tipave arkaike siç janë kundërvënia e pjesëve përballë dhe profil, apo fshehja e fytyrës nën formën e përkrenares, bien në sy përpjekje të guximshme për të dhënë vrullin e lëvizjes përmes kontraktimit gjymtyrëve dhe paraqitjes së trupave në pozicionin gjysmëperball.
 
Në Apoloni arritje të lartë parfqësonpërfaqëson relievi i amazonomahisë (lufta kundër amazonave) i realizuar në gurin gëlqërorgëlqeror të akrokerauneve. Mendohet se ai i takonte një tempulli të stilit dorik me elemente të ati jonik të ndërtuar rreth vitit 530 p.e.sonës. krahas tipave arkaike siç janë kundërvënia e pjesëve përballë dhe profil, apo fshehja e fytyrës nën formën e përkrenares, bien në sy përpjekje të guximshme për të dhënë vrullin e lëvizjes përmes kontraktimit gjymtyrëve dhe paraqitjes së trupave në pozicionin gjysmëperball.
Shkolla vendase e skulpturës e krijuar që në epokën arkaike vazhdon të zhvillohet edhe në kohën klasike, edhe pse është vështirë të përcaktohen karakteristikat e shkollës klasike të skulpturës apoloniate për shkak të numrit të kufizuar të veprave që janë zbuluar.
 
Shkolla vendase e skulpturës e krijuar që në epokën arkaike vazhdon të zhvillohet edhe në kohën klasike, edhe pse është vështirë të përcaktohen karakteristikat e shkollës klasike të skulpturës apoloniate për shkak të numrit të kufizuar të veprave që janë zbuluar.
Arti arkaik është përfaqësuar edhe nëpër pikturat të cilat kanë arritur vetëm nga miniaturat e saj në figura të zeza nëpër vazo.
 
Shek. i V p.e.sonës. është ende i panjohur për Apoloninë edhe pse në këtë kohë pati disa ndërtime siç është tempulli i shtryllasit, dhe i cili me siguri ka qenë i shoqëruar me vepra artistike.
 
Një periudhë e veçantë e lulëzimit të artit përfaqëson gjysma e II e shek. IV p.e.sonës. dhe shek. III p.e.sonës. kjo është si pasojë e përfshirjes së qytetit në shtetin Ilirë si dhe hapjes së tij ndaj prapatokës Ilire.
 
Një vepër me cilësi të larta artistike e gjysmës së II të shek. IV p.e.sonës. është koka e Artemisit e paraqitur me një kthim të qafës, trajtimi ekspresivi fytyrësdhefytyrës dhe dhënia e një frizure e tipit kekryfalos.
 
Me ndërtimet monumentale të kohës janë lidhur edhe disa skulptura, siç është paraqitja simbolike e lumit Aos në formën e një plaku të fuqishëm, të shtrirë në një mënyrë që zinte këndin e frontonit të një tempulli, me trajtimin muskuloz dhe theksimin e tipareve të lëvizjes kjo skulpturë qëndron mbrendabrenda normave artistike së periudhës së zhvilluar helenistike.
 
Relievi sepulkral është i lidhur ngushtë me zbukurimin e monumenteve ose të stelave mortore.
Relievi i frizit jonik të një tholosi të she. III p.e.sonës. paraqet amazonomahinë me një kundërvënjekundërvënie të vrullshme të figurave. E veçantë e kësaj skene është se në këtë luftë, të grekëve kundër amazonave na paraqitet fitorja e amazonave dhe mungon skena e luftimit të Pentesilesë me Akilin.
 
Në shek. III p.e.sonës. skulptura Apoloniate na ofron një kryevepër me kokën e një burri të punuar sipas tipareve të shkollës së Rodosit. Forma katërkëndëshe e kokës, me ballin e rrudhur, nofulla të theksuara dhe vetullat e dala shprehin cilësinë e vullnetit tipik për sundimtarët helenistik. Në këtë duhet të kërkohet një figurë historike vendase nga shtëpi mbretërore.
 
Arti apolonisë vazhdoi të ndjek traditat e artit helen, duke përvetësuar sukseset e shkollave të përparuara të Polikletit, Praksitelitapo Lisipit. Shkëputja e qytetit nga metropoli ndikoi që apoloniaApolonia të mos e ndiente krizën politike dhe ekonomike që po e kaplonte Greqinë në periudhën klasike.
 
Gjatë qeverisjes romake, Apolonia kishte një ndërthurje të traditës lokale me tipat roma, që shprehet me portretin e një anëtari të familjes perandorake, ku vendin e ashpërsisë së ftohtë e ka zënë qetësia shpirtërore dhe mendimi i thellë.
Line 192 ⟶ 194:
Ndërsa potreti që paraqet fizionominë tipike romake është portreti që të kujton Agripën ose të një qytetari romak nga Apolonia.
 
Lulëzimi i fundit ekonomik i Apolonisë në shek. I-III të e.sonës. ishte për artin një rilindje. Kjo duket, së pari në interesin e veçantë që ngjallet për periudhën klasike nëpërmjet kopjimit të modeleve më të mira.
 
Gjatë kohës së Hadrianit apoloniaApolonia bëhet qendra kryesore e skulpturës, duke na dhënë kryeveprat e saj.këtu Këtu bëjnë pjesë potreti i perandorit Hadria, potreti i antinoitAntinoit si dhe një radhë portretesh që paraqesin qytetarët romak të Apolonisë. Kulmin arti apoloniat e arrin në shek. III të e.sonës. gjatë periudhës së Severëve.
 
Një zhvillim tejet të lartë në këtë kohë e kishte edhe mozaiku. Gjatë shek. I e.s. u zhvillua mozaiku bardhë e zi, ku zotëronin figurat gjeometrike. Në dallim nga mozaikët e periudhës helenistike të bërë me zaje lumi, ky mozaik realizohet me kubikë të thyer nga guri, që quhen tesella. Gjatë shek. II-III e .s. zhvillohet mozaiku polikrom, ku krahas figurave gjeometrike, vend më të gjer zënë kompozimet me figura mitologjike. I tillë është është mozaiku me skenën e amazonomahis, ku paraqet Akilin që mbanë në duar Pentesilenë, nga një godinë e madhe banimi në anën perëndimore të qytetit.
 
Studimi i artit të shek I-III e.sonës. ka rëndësi të veçantë sepse ndihmon të veçohet diferencimi i artit popullor nga ai zyrtar.
 
==Braktisja e Apolonisë==