Nikollë Gazulli: Dallime mes rishikimesh

Konsiderohej një fenomen nga e gjithë elita kulturore shqiptare aq sa punimet e tij priteshin me padurim nga organet më në zë të kohës, qoftë në Republikën e re shqiptare, qoftë dhe në periodiket e monarkisë. [[Ahmet Zogu|Zogu]] i vrau të vëllanë, dhe Nikollën e burgosi për rreth 4 vjet në vitet '30 në burgun e [[Gjirokastra|Gjirokastrës]]. Personaliteti i Gazullit dhe lidhjet e tij ndërkombëtare me albanologë e ballkanologë e bënin të sikletshme çdo mase ndëshkimore ndaj tij. Skrupoloziteti i Gazullit me shaka vihej në lojë edhe nga eruditi [[Karl Gurakuqi]], Inspektor i Lartë i Arsimit dhe promovues i Gazullit, i cili i hoqi Fjalorit disa fjalë të karakterit erotik të konsideruara si ofensive për kohën. Bëhej fjalë për një punë titanike, e cila nuk kishte të bënte vetëm me mbledhjen, por edhe me analizën e thellë deri në errësirë të shekujve të etimonit të fjalëve vërtet të rralla. Nga erudicioni i tij, Nikoll Gazulli, i dhënë veçanërisht pas folklorit dhe historisë arrin në përfundimin se Iliria ka një histori fetare paralele me atë të Italisë, me martirë, me ipeshkvi e me Etën të vet, dhe thotë se "''ndë Shkodër t‘anë kemi një Rromë të dytë në Ballkan. Këtu fillimi i Krishtnimit nis me kohna apostolike e vazhdon me nji Seli Ipeshkvnore që ka nji vijim të pakëputun deri në kohët e vona''". Kjo dije po materializohej aty në heshtinë e luginës së Prronit Thatë në Shkrel, ku Gazulli po hartonte një tjetër vepër madhore: "Fjalorin Onomastik", të shkruar nën pseudonimin "Gelasius". Puna e tij u citua nga pak kush në kohë të regjimit komunist, ndër të paktit qenë [[Eqrem Çabej]] dhe Aleksandër Xhuvani në dy veprat e tyre: "Parashtesat e gjuhes shqipe" (1956) dhe "Prapashtesat e gjuhes shqipe" (1962), permendin se janë mbështetur gjerësisht në renditjen e pasqyrëzave gramatikore të këtij Fjalori. Po ashtu hartuesit e [[Fjalor i gjuhës shqipe i vitit 1954|Fjalorit të Gjuhes Shqipe 1954]]; [[Kostaq Cipo|Cipo]], Çabej, [[Mahir Domi|Domi]], [[Anton Krajni|Krajni]] dhe [[Osman Myderrizi|Myderrizi]] deklarojnë se, pos tjerash, janë mbështetur edhe në lëndën e Fjalorit të Gazullit.