Filipi II i Maqedonisë: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v r2.7.2+) (roboti ndryshoj: nl:Philippus II van Macedonië
No edit summary
Rreshti 1:
{{Monark
|Emri = Filipi II
|title = Bazileus i Maqedonisë
|image = [[Image:Filip II Macedonia.jpg|250px]]
|caption = <small>Busti i Filipit II i Maqedonisë.</small>
|reign = 359 P.r.l.k – 336 P.r.l.k
|Gjuha_amtare1 = Greqisht
|Gjuha_amtare1_Emri1 = Φίλιππος
|Paraardhësi = Amyntas IV i Maqedonisë
|Pasardhësi = [[Aleksandri i Madh]]
|bashkëshort 1 = Audata
|bashkëshort 2 = Fila
|bashkëshort 3 = Nicesipolis
|bashkëshort 4 = Filina
|bashkëshort 5 = Olimpias
|bashkëshort 6 = Meda e Odesës
|bashkëshort 7 = Kleopatra Euridika
|Fëmijët = Cynane<br />Filip III<br />[[Aleksandri i Madh]]<br />Kleopatra<br />Thessalonica<br /> Ptolemeu I Soter
|Dinastia mbretërore = Dinastia Argead
|Babai = Amyntas III
|Mamaja = Euridika II
|Data e lindjes = 382 p.r.l.k
|Vendi i lindjes = Pela, Maqedoni
|Data e vdekjes = Tetor, 336 p.r.l.k (46 vjeç)
|Vendi i vdekjes = Aigai, [[Maqedoni]]
|Vendi i varrosjes = Aigai, [[Maqedoni]]
|}}
 
Rreshti 36:
Filipi ishte martuar me Audaten stermbese e mbretit Ilir te Dardanise, Bardhyl. Megjithate kjo nuk e pengoi te marshonte kundrejt Ilireve ne (358) dhe ti derrmonte ne nje beteje te eger ku vdiqen 7000 ilire (357). Me kete ai vendosi autoritetin e tij ne Liqenin e Ohrit dhe ne favor te Epiroteve.
 
Ai perdori edhe luftesn socilale si nje mundesi per zgjerim. Beri nje marreveshje me Athinasit e cila nuk kishte mundur dot te pushtonte Amfiolisin, qe komandonte minierat e arit ne malin Pangaion. Ai do ta mposhte kete qytet dhe do te ia jepte Athinasve ne kembim te qytetit Pydnas te cilin Maqedonasit e kishin humbur ne 363. Megjithate pasi pushtoi Amfiolisin ai i mbajti te dy qytetet. Pasi Athina i shpalli lufte ai lidhi aleance me "Lidhjen Kalkidiane te Olnysit". Me pas pushtoi Potidaean dhe kesaj rradhe duke e mbajtur fjalen dhe ia dha Lidhjes (356) nje vit perpara se te martohej me princeshen Epirote Olimpia, e cila ishte e bija e mbretit te Molosve.
 
Ne 356 p.k Filipi pushtoi edhe Creniden te ciles ia ndryshoi emrin ne Filipi: atje themeloi nje garnizon te fuqishem i cili do te kontrollonte minierat e saj , te cilat i dhane shume ar me ane te te cilave financoi fushatat ushtarake. Ne te njejten kohe gjenerali i tij Parmenioni kishte mundur Iliret perseri. Gjithashtu ne 356 p.k lindi djali i tij Aleksandri dhe Filipi kishte fituar ne gare me kuaj ne lojerat Olimpike. Ne 355-354 p.k ai rrethoi Methonen qytetin e fundit qe kontrollonte Athina ne gjirin Thermaik. Gjate rrethimit Filipi humbi nje sy. Megjithe ardhjen e dy flotave Athinase qyteti ra ne 354 p.k. Filipi gjithashtu sulmoi edhe dy qytete Thrake te vendosura ne bregdet : Abdera dhe Maronea (354-353).
Rreshti 48:
[[Skeda:PhilipIIGoldStaterHeadOfApollo.jpg|thumb|200px|right|Filipi i II ne monedhe ari, me koken e Apollonit.]]
 
Ne 349 p.k, Filipi nisi rrethimin e Olynthesit e cila pervec pozicioniot te saj strategjik pretendonte ne fronin maqedonas prej disa lidhjeje me Arrhideusin dhe Menelaun. Olynthesi ne fillim ishte aleat me Maqedonine por me vone lidhi besnikeri me Athinen. Kjo e fundit nuk beri asgje per te ndihmuar qytetin, ekspedita e tyre u kthye mbrapa per shkak te nje revolte ne Eube te cilen e pagoi Filipi me arin e tij. Ne vitin 348 p.k mbreti maqedonas mundi Olynthesin dhe e shkaterroi te tere qytetin. Te njejtin fat kishin pesuar edhe qytetet e tjera te Kolkides. Meqe Maqedonia dhe te tere regjionet e tjera fqinje ishin te sigurta, Filipi festoi lojerat e tij Olimpike ne Dium. Ne 347 p.k Filipi avancoi per te pushtuar te tere zonat lindore rreth Hebrusit dhe detyroi paraqitjen e princit thrak Cersobleptesit. Ne vitin 346 p.k ai nderhyri ne menyre efektive ne luften midis Tebes dhe Fokeasve por lufterat e tij me Athinen ende vazhdonin. Megjithate Athina i kishte bere kerkerse per paqe dhe kur Filipi shkoi perseri ne jug u vendos paqja ne Thesali. Me qytet shtetet kyce greke ai i dergoi nje mesazh Spartes ``Nqs ju nuk paraqiteni pa vonesa te metejshme, une do te shkoj me ushtri ne tokat tuaja dhe do te shkaterroj fermat tuaja, vras njerezit tuaj dhe do te shkaterroj qytetin tuaj. Pergjigja etyre lakonike ishte ``"ne qofte se ``". Filipi dhe Aleksandri do ti linin te dy vetem. Me vone ushtrite maqedonase kaluan nga Epiri ne detin Adriatik.
 
Ne 345 p.k ai kryen nje fushate te veshtire kunder Ardiaios, nen mbretin e tyre Pluratus, gjate se ciles ai u plagos rende nga nje ushtar ardian ne kemben e djathte.
 
Ne 342 p.k Filipi udhehoqi nje ekspedite ne veri kunder Skitheve duke pushtuar qytetin e fortifikuar Thrak, Eumolpia per t'i dhene asaj emrin e tij, Filipolis ( Plovidi modern).
 
Ne 340 p.k Filipi filloi rrethimin e Perinthusit. Ai filloi edhe nje rrethim tjeter ne 349 p.k ne qytetin e Bizantit. Pas mossuksesit ne te dy rrethimet ndikimi i Filipit ne Greqi ishte kompromentuar. Megjithate ai me sukses arriti te rikonformonte autoritetin ne Egje duke mundur nje ushtri Tebane dhe Athinase te bashkuar ne betejen e Kerones, ne 338 p.k, ndersa ne te njejtin vit, ai shkaterroi Amfisen sepse banoret e saj kishin kultivuar ne menyre te paligjshme pjese te fushes Krisaian e cila i takonte Delfit. Filipi krijoi dhe udhehoqi Ligen e Korintit ne 337 p.k. Anetaret e Lidhjes thane se nuk do te benin lufte kunder njeri-tjetrit, pervec nqs kjo ishte per te shtypur revolucion. Filipi u caktua si lider i ushtrise kunder Perandorise Persiane. Ne 336 p.k kur po beheshin pergatitjet e para Filipi u vra dhe u zevendesua ne fron nga djali i tij, Aleksandri i III.
 
== Vrasja ==
 
[[Skeda:Phillip Museum.jpg|thumb|200px|Larnaksi i arte, ne muzeun e [[Virgjinias]], e cila mund te permbaje mbetjet e Filipit te II te Maqedonise.]]
 
Line 66 ⟶ 65:
Pesedhjete vjet me vone, historiani Cleitarchus, shpjegoi dhe zgjeroi me shume historine. Shekuj me vone ky version iu transmetua Didorus Sicilusit dhe nga tere historianet e tjere qe perdoren Cleitarchusin. Ne librin e gjashtembedhjete historik te Didorusit shkruhet : Pausania ishte nje dashnor i Filipit dhe u be xheloz kur ky i fundit kthye syte tek nje tjeter i ri i quajtur serisht Pausania.
 
Kur Pausania iu ankua Filipit per Attalusin por ky kishte ndermend ta conte Attalusin se bashku me Parmenionin ne Azi per te bere nje pergatitje per pushtimin e tij te planifikuar. Filipi gjithashtu u martua me mbesen ose vajzen e Attalusit te quajtur Euridike. Ne vend qe te fyente Attalusin, Filipi e zbuti Pausanian duke e ngritur ne rangun e truprojes. Pausanias, deshira per tu hakmarre ndaj atij qe nuk ia ktheu nderin ne vend i qendronte akoma e gjalle ; keshtu ai planifikoi te vriste Filipin, dhe disa kohe pas perdhunimit te dyshuar, ndersa Attalusi ishte ne Azi duke lufuar me Persianet, ai vendos planin e tij ne veprim. Historiane te tjere mendojne se Aleksandri dhe/ose mamaja e tij Olimpia kishin bere shume intriga ne mos vete nxitesit. Kjo e fundit duket sikur mund te jete dicka sepse Olimpia ia shprehu mirenjohjen ne te njejten nate kur u kthye nga mergimi vendosi kurore ne trupin e vrasesit dhe urdheroi te behen sakrifica vjetore ne nje koder ku ndodhej varri, ne kujtim te tij.
 
[[Skeda:Vergina Tombs Entrance.jpg|thumb|200px|right|Hyrja për ne "Tumen e Madhe" Muzeu i [[Virgjinias]].]]
 
Shume historiane moderne kane verejtur se te gjitha lloogarite jane te pamundshme. Ne rastin e Pausanias motivi i krimit eshte veshtire te duket adekuat. Ne anen tjeter implikimi i Aleksandrit dhe i Olimpies duket i cuditshem: te veproje si ata nuk do te duhej te kishin treguar paturpesi te pacipe ne fytyren e nje makine ushtarake besnike pergjithesisht ndaj Filipit si Pausania.(ata nuk dinin gje per konfliktin midis te dyve). Ajo që duket të jenë të regjistruar në këtë janë dyshimet e natyrshme që ra mbi përfituesit kryesor të vrasjes, veprimet e tyre pas vrasjes, sadoqe e mire do te ishte per ata kjo vrasje, nuk mund te provoje fajesine e tyre. Me tej : Attalusi u ekzekutua nga Aleksandri pasi ky morri fronin, një mund të pyes veten nëse regjistrimi i tij në mesin e komplotistët nuk ishte për efekt të futjes se motive politike në një spastrim.Attalus kishte deklaruar publikisht shpresën e tij se nuk do të ketë sukses, Aleksandri sa Filipi, por më tepër se një bir i mbeses se tij Euridike qe u martua me Filipin, mund ta largonte Aleksandrin nga froni, keshtu ai vrau babane ne bashkpunim me mamane per te siguruar fronin.
 
[[af:Philippos II van Makedonië]]