[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v r2.7.2+) (roboti shtoj: az:Ferens List
No edit summary
Rreshti 1:
[[Skeda:Franz Liszt photo.jpg|thumb|200px|Foto e Franc Listit nga fundi i jetës së tij, nga [[Nadar (fotograf)|Nadari]]]]
'''Franz (Ferenc) Liszt''' ([[22 tetor]] [[1811]] [[Raiding]] [[Hungaria|Hungari]][[31 korrik]] [[1886]] [[Bayreuth]] (Bajrojt)) ishte një [[Pianisti|pianist]] [[Virtuozi|virtuoz]] dhe [[Kompozitori|kompozitor]] hungarez. Listi studioi dhe luajti në [[Viena|Vienë]] dhe [[Parisi|Paris]] si edhe dha koncerte nëpër Evropë. Vlerësohet sot si një nga [[Pianoja|pianistët]] më të mëdhenj që bota ka pasur ndonjëherë. Ai njihet si shpikësi i [[Recitali|recitalit]] modern të pianos si edhe i [[Poema simfonike|poemës simfonike]]. Muzika e tij pëlqehet për melodinë dhe harmoninë emocionale. Ishte një adhurues femrash dhe shkroi shumë këngë dashurie për to.
 
== Jeta ==
Franc Listi ka hyrë në historinë e muzikës para së gjithash si luajtës virtuozë i pianos. Mësuesesit e parë të tij ishin Karl Cerni (Carl Czerny) dhe kompozitori i tmerrshëm dhe që gjëja vrasësi i Moxartit, Antonio Saliri (Antonio Salieri). Nga këta dy, Listi u pajisë me elementet e nevojshme të muzikës. Mirëpo çelësi i veprimtarisë artistike për Listin ishte koncerti i luajtësit virtuozë të violinës, Nikolo Paganinit (Niccoló Paganini). Për deri sa Listi e dëgjoi më 1831 violinistin në Paris, vendosi që të bëhet ''Paganin i Pianos''. Në vitet pasuese ai përpiloi një teknik të tillë fulminante që futi nën hijen e saj çdo teknik luajtëse të më parëshme. Koncerte e njëpasnjëshme shkaktuan me të shpejtë përhapjen e namit të tij në tërë Evropën, ai ishte i dashuri i grave dhe kishte marrëdhënie të mira me princesha e mbretëresha. Qenia e një udhëtari virtuozë në të vërtet ishte vetëm një etapë në jetën e Listit. Më 1842, Listin e thirrën në Vajmarë për të ndikuar aty si mjeshtër i kapelës së oborrit. Këtu u krijua edhe ideja e themelimit të ''Teatrit muzikorë nacional'' dhe po këtu ai krijojë përfytyrimet për pasmin e skemës simfonike me shkrime simfonike. Me orkestrën e oborrit të Vajmarës, ai luajti simfonitë e Betovenit dhe veprat e Hektor Berliozit (Hector Berlioz) dhe Rihard Vagnerit (Richard Wagner). Pasi që u ngatërrua me qarqet artistike reaksionare ai u lagua më 1862 për në Rom dhe filloj të merret me fe. Nga këtu Listi përdori vetëm materie fetare si bie fjala ''Legjenda e Elizabetës së Shenjtë''. Listi vdiq më 1886, gati 75 vjeçar gjatë lojnave festive të Rihar Vagnerit në Bejrojt (Bayreuth).
 
 
== Thënie ==
* "Franc Listi ishte një revolucionar i lindur, dhe po të bashkohej me nderimin e personalitetit të tij madhor, mund të thuhet, ai ishte një libertin i lindur, një bohemian i lindur. Ecuria e tij e rrallë dhe zhvillimi shpirtëror kanë sjellë me vete, që ndër të gjithë muzikantët romantikë ai ishte më i pamvaruri dhe më i palidhuri." [[Alfred Ajnshtajn]].
 
Listi si pianist
Rreshti 12:
Stili i performimit
 
Janë disa, nëse ndonjë, burime te mira që japin një impresion se si Listi me të vertet tinglloi që nga vitet e 1820-a. Czerni thoshte se Listi ka qenë natyral i cili luante piano sipas ndjenjës, dhe rishikimet e koncerteve të tij veqanërisht tregojnë briliancën e tij, fuqinë dhe precizionin gjersa luante piano. Dhe ne koncertin e fundit ai gjithashtu permendi zotësin e tij që absolutisht kurr te mos ndryshopj tempon, e cila mund te kete qene edhe nga babai i tij, i cili insistonte qe Listi te praktikonte me metronom. Repertori i tij ne kete kohe konsiston se pari nga pjeseza ne stil te shkolles briliante Vieneze, nga koncertet e Humelit dhe nga veprat e mesuesit te tij te meparshem Czernit, nga koncertet e te cilit nganjerher Listit i ipej mundesia te shfaqte talentin e tij nga improvizimet.
 
Duke percjellur vdekkjen e babait te Listit më 1827 dhe boshllëkun e jetes se tij si nje turist virtuoz, eshte sikur loja e Listit ne piano u zhvillua gradualisht dhe mori nje stil personal. Njeri nga pershkrimet me te detajuara te lojes se tij ne piano prej asaj kohe vjen nga dimri i viteve 1831/1832, gjate se ciles ai fitonte jetesen si mesues ne Paris. Disa nga nxenesit e tij ishin edhe Valerie Boissier, nena e se ciles quhej Augusta dhe mbante me kujdes te madh ditaret e mesimeve te saj.
Lsiti filloi te fokusohej ne karieren e tij si pianist dhe prap prezantimet e tij me emocione te ndezura te muzikes ishin te rralla dhe me ze te pa nderprerë. Shprehjet e fytyres dhe gjestet ne piano do te reflektonin qka ai luante, per te cilat ai nganjeher edhe ishte i tallur ne gazetat e kohes, gjithashtu permendej edhe privilegji qe ai mund te kishte me tekstet e tij.
 
Berliozi na tregon neve se si Listi do te shtonte kadencen, dridhjen dhe dredhjen lur luajti vepren e Betovenit SONATA NE DRITEN E HENES, dhe krijoi nje skenë dramatike duke ndryshuar tempon e Largo dhe Presto.
Lsiti filloi te fokusohej ne karieren e tij si pianist dhe prap prezantimet e tij me emocione te ndezura te muzikes ishin te rralla dhe me ze te pa nderprerë. Shprehjet e fytyres dhe gjestet ne piano do te reflektonin qka ai luante, per te cilat ai nganjeher edhe ishte i tallur ne gazetat e kohes, gjithashtu permendej edhe privilegji qe ai mund te kishte me tekstet e tij.
Ne BACCALAUREUS LETTER te Xhorxh Sandit nga fillimi i 1837, Listi pohoi qe ai e kishte bere per qellim qe te kishte aplauz, dhe premtoi se do te ndjekte te dyjat: Letren dhe Shpirtin e rezultatit tash e tutje. Ka qene e debatuar se ne qfar niveli ai e realizoi kete premtim gjithsesi.
 
Berliozi na tregon neve se si Listi do te shtonte kadencen, dridhjen dhe dredhjen lur luajti vepren e Betovenit SONATA NE DRITEN E HENES, dhe krijoi nje skenë dramatike duke ndryshuar tempon e Largo dhe Presto.
Ne BACCALAUREUS LETTER te Xhorxh Sandit nga fillimi i 1837, Listi pohoi qe ai e kishte bere per qellim qe te kishte aplauz, dhe premtoi se do te ndjekte te dyjat : Letren dhe Shpirtin e rezultatit tash e tutje. Ka qene e debatuar se ne qfar niveli ai e realizoi kete premtim gjithsesi.
PM
 
Line 26 ⟶ 29:
 
== Shiko edhe ==
== Lidhje të jashtme ==
 
[[Kategoria:Pianistë]]