[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
'''Baron de La Brède et de Montesquieu''', shkrimtar francez, filozof i së drejtës dhe shtetit (1689–1755) ; 1714 anëtar i këshillit parlamentar, 1716–1726 president i parlamentit në Bordo ; 1728 anëtar i Académie Française. Kryevepra e tij është shkrimi shtetëror dhe filozofiko-kulturor "De l'Esprit des lois", në të cilin zhvilloi doktrinën antropologjiko-socio-historike mbi ligjvënien në marrëdhëniet mes tri formave të rendit shtetëror : republikës (demokracisë), monarkisë dhe despotizmit. Republika dhe monarkia bazohen mbi të drejtën, despotizmi (tirania) mbijeton vetëm me ndihmën e frikësimit dhe varet nga zakonet (e jo nga ligjet). Monteskieja përcakton duke u nisur nga kjo edhe kërkesën mbi ndarjen e pushtetit si parim i ndërtimit të brendshëm shtetëror, e cila ka si qëllim mënjanimin e veprimeve arbitrare të individëve apo grupeve. Këtë ai e zhvilloi nën shembullin e kushtetutës angleze. Ky formulim u bë ide e bazave më të rëndësishme të kushtetutave të para në Amerikën e Veriut (1776–1787) dhe të kushtetutave të tjera të mëvonshme me ndarje të pushtetit. Monteskie shkroi edhe romane dhe novela; konsiderohet si iluministi i parë francez.
 
Charles-Louis de Secondat, Baron de La Brède et de Montesquieu, lindi me 19 Janar te vitit 1689 në La Brede, prande Bordeaux (Franca Jug-Për). Ai morri edukimin e tij në kolegjin katolik te Juilly-s dhe u diplomua për juridik në universitetin e bordeauxBordeaux-it me 1708 dhe me pas shkoi drejt parisitParisit për te vazhduar studimet e tij. Në 1713 pas vdekjes se babait te tij, ai u kthuektheu në La Brede për te menaxhuar pronat te cila ai trashëgoi dhe në vitin 1715 ai u martua me Jeanne de Lartigue, një protestante e cila kishte një djalë dhe 2 vajza. Në vitin 1716 ai trashëgoi nga daja i tij titullin Baron de La Brede ed de Montesquiey dhe postin Président à Mortier në parlamentin e Bordeaux, në ato kohe pra shefi gjygjesor dhe administrues i gjykatesgjykatës.
 
Në vitin 1721 Monteskje publikoi LetrenLetrën PërsianePersiane, e cila pati një sukses te menjehershëmmenjëhershëm duke e bere kështu Monteskjene një celebritet te vërtete (Ai e publikoi letrenLetrën përsianePersiane në mënyre anonime, por fakti se ai e kishte shkruar ishte një sekret i hapur për te gjithë).
Me pas ai filloi te shpenzoje me tepër kohe në Paris dhe gjate kësaj kohe shkruajti disa vepra te tjera si Dialogue de Sylla et d'Eucrate (1724), Réflexions sur la Monarchie Universelle (1724), dhe Le Temple de Gnide (1725).
 
Në vitin 1725 ai dha dorehejen e tij nga parlamenti dhe në vitin 1728 ai u zgjodh në akademide franceze, dhe pas pas u largua nga francaFranca për te udhëtuar jashtëtit. Pasi vizitoi, italineItalinë, gjermanineGjermaninë, austrineAustrinë dhe disa shtete te tjera ai shkoi në angliAngli, ku jetoi për dy vite. Ai u godit se tepërmi nga sistemi politin i angliseAnglisë dhe me vone shkroi këndveshtrimetkëndvështrimet e tija në punimet e ardhshme.
 
1731 që viti në te cilin ai u rikthye në France, i shqetësuar nga probleme te shikimit, ai u kthye në La Brede dhe filloi te punoi mbi kryeveprën e tij. "L'espirit des LoixLois" "Mbi FrymenFrymën E Ligjeve". Ai e publikoi atë në vitin 1748 dhe si Letrat PërsianePersiane, Mbi FrymenFrymën e Ligjeve pati një sukses te menjehershëmmenjëhershëm. Dy vite me vone ai publikoi Mbrojte mbi FrymenFrymën e Ligjeve, e cila ishte një përgjigjie ndjaj kritikave te tij te shumta. NdoneseNdonëse përpjekjeve te tija te shumta, Kisha Katolike Romake e vendosi librin e tij "Mbi frymën e ligjeve" në listën e librave te ndauar, nevitinnë vitin 1751. Në 1755 monsteskjeMonsteskje vdiq prej temperaturës se larte në Paris.
 
LETRAT PERSIANE është një novelnovelë imagjinare e cila konsiston në bisedenbisedën me ane te letrave ndërmjet dy PërsianevePersianeve. Usbek dhe Rica, te cilët u nisen për në Evrope në vitin 1711 dhe qëndruan aty deri me 1720 kur novela mbaron. Monteskje përdori pra imagjinatën e tij krijuese për te përfytyruar se si mund te përfytyrohej kultura evropiane, nga njerëz jashtë saj.
 
"Mbi frymën e ligjeve..." - Në ketë vepër monteskjeMonteskje krahason sistemet politike në vende te ndryshëm te botes, duke marre parasysh ndikimin te shumë faktorëve te ndryshëm si për shembull klima dhe natyra në ndërtimin e ligjeve. Sipas tij kemi tri forma qeverisjes, despozitimin, ku pushteti është në dore te një personi dhe ai e drejton vendin në baze te dëshirave te tija dhe duke ushtruar një frike mbi popullin ; monarkinemonarkinë, ku një person qeveris nëpërmjet ligjevete pandryshuesheme, dhe rebublikenrepublikën, që mund te jete aristokrac ose një demokraci në varesivarësi te faktit nëse sovran është i gjithë popullit apo vetëm një pjesë e veçante e tij.