Greqia: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
U largua krejt përmbajtja e artikullit. |
Hoo man (diskuto | kontribute) v U kthyen ndryshimet e 46.19.224.235 (diskutimet) në versionin e fundit nga MerlIwBot. |
||
Rreshti 1:
{{Ky artikull|Ky artikull merret me shtetin e kohës së re, për tjetër shih '''[[Greqia (kthjellim)]]'''.}}
{{ShtetPrototip
| EMRIISHTETIT = Ελληνική Δημοκρατία<br>Ellinikí Dimokratía
| EMRI NË SHQIP = Republika greke
| EMRIRASADHANORE = Greqisë
| SKEDA_FLAMURI = Flag of Greece.svg
| SKEDA_EMBLEMA = Coat of arms of Greece.svg
| SKEDA_EMBLEMA_MADHESIA = 90px
| SKEDA_HARTA = Greece in Europe.svg
| SKEDA_HARTA_GJERESI = 250x250px
| MOTO_KOMBETARE = Ἐλευθερία ἤ Θάνατος<br>[[Gjuha shqipe|shqip]]: Liri ose Vdekje
| HIMNI_KOMBETARE = Hýmnos prós tén Eleutherián
| HIMNI_KOMBETARE_KENGA = .ogg
| KRYEQYTETI = [[Athina]]
| KRYEQYTETI_LOCACIONI =
| QYTETI ME I MADH = [[Athina]]
| GJUHAZYRTARE =
| QEVERIA = Republikë parlamentare
| KRYEMINISTRI = Kryeministri
| KRYETARI = Kryetari
| EMRIIKRYEMINISTRIT = [[George Papandreou]]
| EMRIIKRYETARIT = [[Karolos Papulias]]
| DITAEPAVARESISE = [[25 mars]] [[1829]]
| SIPERFAQJA = 131,940
| SIPERFAQJA_VENDI = 94
| SIPERFAQJA_UJE = 0.86 %
| KUFIA = km
| ZEE = km²
| POPULLSIA = 10 665 989
| POPULLSIA_E_VITIT = 2004
| POPULLSIA_VENDI = 70
| POPULLSIA_DENDESIA = 82
| BPV =
| BPV_E_VITIT =
| BPV_PER_BANORE =
| IZHN =
| IZHN_I_VITIT =
| IZHN_VENDI =
| VALUTA = [[Euro]]
| ZONA_KOHORE = [[UTC+2]]
| ZONA_KOHORE_NE_VERE = [[UTC+3]]
| CCTLD = [[.gr]]
| SHENJE_DALLUESE =
| KODI_TELEFONIK = 30
| PREFIKSI_RADIOFONIK =
| KODI_ISO =
| ANETAR E = >
| ANETAR =
}}
'''Greqia''', ([[Gjuha greke]]: ''Ελλάδα'', apo ''Ελλάς'', ''Hellas''), emri zyrtar i së cilës në gjuhen e sotme greke është: ''Republika Helene'' (org.: Ελληνική Δημοκρατία, ''Elinikí Dhimokratía'') është vend në pjesën juglindore të [[Evropë]]s, në jug të [[Ballkani]]t. Shteti i krijuar në tokën e [[Greqia Antike|Greqisë antike]] kufizohet në veriperëndim me [[Shqipëri]]në, në veri me [[Republika e Maqedonisë|Republikën e Maqedonisë]] dhe [[Bullgari]]në, në verilindje ndan kufirin tokësor me [[Turqi]]në, ndërsa në pjesën lindore edhe kufirin detar.
[[Deti Egje]] që ndan Greqinë nga Turqia përshkon bregdetin dhe ishujt e Greqisë në pjesën lindore deri në pikën ku bregdeti i saj fillon të laget nga ujërat e [[Deti Jon|Detit Jon]] dhe [[Deti Mesdhe|Detit Mesdhe]]. Në ndryshim nga Greqia antike, shteti i tanishëm nuk ka shkëlqimin e qendrës kulturore botërore ndikimi i së cilës shtrihej nga Evropa, në Afrikën veriore e deri në Lindjen e mesme.
== Historia ==
{{Kryesor|Historia e Greqisë}}
== Qeverisja ==
{{Kryesor|Sistemi shtetror në Greqi}}
Sipas kushtetutës të shpallur më [[11 qershor]] [[1975]], Greqia është republikë parlamentare. Kreu i shtetit është Presidenti i Republikës, i cili zgjidhet nga Kuvendi për një mandat pesë-vjeçar. Kushtetuta aktuale hyri në fuqi në vitin 1975 pas rënies së juntës ushtarake të 1967-1974. Që nga ajo kohë ajo është rishikuar tri herë, në vitin 1986, 2001 dhe në vitin 2008. Kushtetuta, e cila përbëhet nga 120 nene, parashikon një ndarjes së pushteteve në ekzekutiv, legjislativ, dhe gjyqësor, si dhe jep garanci të gjera specifike (më tej përforcuar në vitin 2001) të lirive civile dhe të drejtat sociale. E drejta e votës së grave është e garantuar me një amendament kushtetues të vitit 1952.
Sipas Kushtetutës, pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti i Republikës dhe Qeveria. Ai thërret parlamentin për mbledhje në periudha të zakonshme apo të jashtëzakonshme dhe pas dëgjimit të Këshillit të Republikës mund të shpërndajë parlamentin. Anëtarë të Këshillit të Republikës ndër tjerë janë dhe ish-presidenti, ministri i presidentit dhe ish-ministri i presidentit, si dhe ministra të presidentëve të mëparshëm. Një amendament kushtetues i vitit 1986 i kufizoi në një masë të konsiderueshme detyrat e presidentit, dhe ato tani janë kryesisht ceremoniale. Shumica e pushtetit politik qëndron kështu në duart e Kryeministrit. Vendi i Kryeministrit i përket drejtuesit të partisë politike që merr një votëbesim nga Parlamenti. Presidenti i Republikës formalisht emëron Kryeministrin dhe, me rekomandimin e tij, emëron dhe shkarkon anëtarët e tjerë të kabinetit qeveritar.
Pushteti legjislative ushtrohet nga një parlament njëdhomësh prej 300 anëtarësh. Ligjet e miratuara në Parlament dekretohen nga Presidenti i Republikës. Zgjedhjet parlamentare mbahen çdo katër vjet, por Presidenti i Republikës është i detyruar të shpërndajë Kuvendin më herët, me propozimin e kabinetit, për çështje kombëtare të një rëndësie të jashtëzakonshme. Presidenti është i detyruar të shpërndajë parlamentin më herët, edhe kur opozita arrin të kalojë një mocion mosbesimi.
Gjyqësori është i pavarur nga ekzekutivi dhe legjislativit dhe përbëhet nga tre gjykata të larta: Gjykata e Kasacionit (''Πάγος Άρειος''), Këshilli i Shtetit (''Συμβούλιο της Επικρατείας'') dhe Gjykata e Auditit (''Ελεγκτικό Συνέδριο''). Sistemi gjyqësor është i përbërë edhe nga gjykatat civile, të cilat gjykuar çështjet civile dhe penale dhe gjykatat administrative, të cilat gjykatës kontestet në mes të qytetarëve dhe autoriteteve greke administrative.
== Njësitë administrative ==
{{Kryesor|Njësitë administrative - Greqia}}
[[Skeda:Greece.geohive.gif|thumb|left|220px|Periferitë dhe Prefekturat në Greqi]]
[[Skeda:GreeceRegionsEnglish.png|thumb|left|220px| Regjionet në Greqi]]
Greqia ka 13 [[Njësia territoriale|njësi administrative]] të quajtura ''[[Periferitë e Greqisë|periferi]]'' dhe një ''regjion autonom'', ''Mali i shenjët'' (org.: ''Agio Oros'') - një shtet klerik nën sovranitetin e Greqisë.
'''Regjionet''' : shih p. sh. [[Maqedonia (Greqi)]]
'''Periferitë:''' ndahen në 54 njësi të nivelit më të ulët të quajtura ''nomoi'' (org.: ''nomoi'' njëjës: nomos).
'''Nomoi:''' Njësit e nivelit të dytë d.m.th të quajturat ''nomoi'' ndahen më tutje në 147 njësi tjera të quajtura ''pari'' (org.: ''eparchies''; njëjës: ''eparchia'')
'''Parit:''' Ndahen në 1.033 njësi tjera më të vogla nga të cilat 900 njësi janë urbane të quajtura ''dyti'' (org.: ''dimoi''; njëjës: ''dimos'') dhe 133 njësi janë rurale të quajtura koinotites (org.: ''koinotites''; njëjës: koinotita)
== Gjeografia ==
{{Kryesor|Gjeografia e Greqisë}}
Sipërfaqja e përgjithshme e Greqisë është 131.940 km<sup>2</sup>, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 39° 00' '''V''', 22° 00' '''L''' dhe 130.800 km <sup>2</sup> të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 1.140 km <sup>2</sup> ujë. Vija bregdetare e Greqisë është 13.676 km e gjatë.
Klima e Greqisë është e butë me dimër të lagësht dhe verë të nxehtë e të thatë.
Pjesa më e madhe e relievit është male dhe shkëmbinj që zbresin në bregdet duke formuar ishuj dhe ujdhesa. Pika më e ulët e relievit gjendet në bregdetin e Mesdheut (0m) dhe ajo më e larta në lartësi prej 2.917 metra mbi nivelin e detit në majë të maleve të Olimpit.
== Ekonomia ==
{{Kryesor|Ekonomia e Greqisë}}
Pozita e mirë gjeografike në Detin Mesdhe që në kohët e lashta i përcaktoi Greqisë ekonominë detare. Kjo ka qenë e influencuar me sipërfaqe të kufizuara të tokës punuese, me peizazh të pakët për kullota dhe me mungesën e lëndëve të para për industri. Deri vonë ishte shtet bujqësor me detari të zhvilluar. Në strukturën industriale vend më të rëndësishëm ka pasur ajo ushqimore dhe e tekstilit. Deficitin ekonomik e plotëson me veprimtari të tjera si në tregti dhe në turizëm.
== Demografia ==
{{Kryesor|Demografia e Greqisë}}
Në '''[[Greqi]]''' përafërsisht jetojnë 11 milion banorë. 82 % e popullsisë janë Grekë autonom. Ndërmjet Thrakisë dhe Maqedonisë [[Skeda:Pyramide Grece.PNG|thumb|300px|right|Piramida e popullsisë]] së Egjeut ka [[Turq]] dhe [[Bullgar]], ndërsa në perëndim jetojnë [[Shqiptarë]]t.
Dominon religjioni [[Kisha ortodokse|ortodokse]], dhe pakica [[Feja islame|islame]] rreth 8 %.
Pjesa dërmuese e popullsisë emigron në qytet, dhe për këtë arsye shkalla e urbanizimit është në rritje.
Gati e tërë popullsia e flet gjuhën greke. Në zonat kufitare me Turqinë, [[turqishtja]] dhe në [[Çamëri]] flitet gjuha [[Shqip|shqipe]]. Greqia është bërë porta kryesore në [[Evropë]] për imigrantët ilegalë dhe azilkërkuesit.
== Kultura ==
{{Kryesor|Kultura e Greqisë}}
Në Athinë botohet anusja e fortë në të djathtë, ''Eleftheros Kosmos'' (Bota e Lirë) dhe ''Estia'' (Vendlindja). Ndër mesin konzervativ-liberan numërohet ''Akropolisi'', ''Kathimerini'' (shtojcë ditore), ''Apoghevmatini'' (shtojcë pasditore) dhe ''Vradyni'' (shtojcë mbrëmje). Për paraqitjen boshtit të mesëm të të majtëve përkujdesen ''To Vima'' (Tribuna) dhe ''Ta Nea'' (Të rejat). Lëvizjes socialiste i qëndron afër shtojca pas ditore ''Athinaiki'' (Gazeta e Athinës) ndërsa në ekstremin e së majtës dalin shtojcat komuniste ''Avghi'' (Agimi) dhe ''Risospastis'' (Radikalja).
Shoqëria informative shtetërore ''Elliniki Rdiophonia Tileorassis (ERT)'' në shërbim të vendit emiton tri programe dëgjimi, pastaj ka në Greqi shërbimin për jashtvendit ''The Voice of Greece'' që emitojnë në 12 gjuhë të huaja si dhe ka edhe shërbimin televiziv për jashtë vendit. Shërbimi informativ shtatmadhorisë (YENED) ka program dëgjimi dhe atë programin e dytë televiziv. Në katër qytete ka stacione private që emitojnë programet e tyre.
* [[Telekomunikacioni ({{PAGENAME}})|Telekomunikacioni]]
* [[Transporti ({{PAGENAME}})|Transporti]]
* [[Ushtria ({{PAGENAME}})|Ushtria]]
* [[Pushime ({{PAGENAME}})|Pushime]]
* Qeveria :
Kryeministri i pare grek pas revolucionit për pavarësi ishte Johan Kapodistria me origjine Epiriote nga Gjirokastra. Ai u rrit ne Korfuz e me pas nen ndikimin rus u vendos si kryeministër i shtetit te ri grek. Shume prej figurave te luftës greke për liri dhe fushës politike kane qene shqiptare. Edhe presidenti i sotëm grek Karolos Papulias është nga Epiri i Veriut i lindur ne qytetin e Janinës. Ai u arsimua ne Athine dhe Mynih.
* Kryetari :
* Parlamenti :
* Ministria :
== Lidhje të jashtme ==
* [http://www.tourattract.com/greece/ '''Greqia - një udhëzues për turistët''']
{{Commonskat|Greece|{{PAGENAME}}}}
{{Commonsart|Greece|{{PAGENAME}}}}
{{VendeEvropa}}{{BE}}{{Portal|Greqia}}{{Evropa-gjeo-cung}}
{{Coord|39|N|22|E|type:country_region:GR|display=title}}
[[Kategoria:Greqi|*]]
[[Kategoria:Shtete në Evropë]]
{{Link FA|vi}}
[[ab:Барзентәыла]]
[[ace:Yunani]]
[[af:Griekeland]]
[[als:Griechenland]]
[[am:ግሪክ (አገር)]]
[[an:Grecia]]
[[ang:Crēcland]]
[[ar:اليونان]]
[[arc:ܝܘܢ]]
[[arz:اليونان]]
[[ast:Grecia]]
[[ay:Grisya]]
[[az:Yunanıstan]]
[[bar:Griachaland]]
[[bat-smg:Graikėjė]]
[[bcl:Gresya]]
[[be:Грэцыя]]
[[be-x-old:Грэцыя]]
[[bg:Гърция]]
[[bi:Greece]]
[[bn:গ্রিস]]
[[bo:ཀེ་རི་སི།]]
[[bpy:গ্রীস]]
[[br:Gres (bro)]]
[[bs:Grčka]]
[[ca:Grècia]]
[[ce:Гlайрхойн]]
[[ceb:Gresya]]
[[chr:ᎪᎢ]]
[[ckb:یۆنان]]
[[co:Grecia]]
[[crh:Yunanistan]]
[[cs:Řecko]]
[[csb:Greckô]]
[[cu:Грьци]]
[[cv:Греци]]
[[cy:Gwlad Groeg]]
[[da:Grækenland]]
[[de:Griechenland]]
[[diq:Yunanıstan]]
[[dsb:Grichiska]]
[[dv:ޔޫނާން]]
[[dz:གིརིསི་]]
[[ee:Greece]]
[[el:Ελλάδα]]
[[en:Greece]]
[[eo:Grekio]]
[[es:Grecia]]
[[et:Kreeka]]
[[eu:Grezia]]
[[ext:Grécia]]
[[fa:یونان]]
[[fi:Kreikka]]
[[fiu-vro:Kreeka]]
[[fo:Grikkaland]]
[[fr:Grèce]]
[[frp:Grèce]]
[[frr:Griichenlönj]]
[[fur:Grecie]]
[[fy:Grikelân]]
[[ga:An Ghréig]]
[[gag:Grețiya]]
[[gan:希臘]]
[[gd:A' Ghrèig]]
[[gl:Grecia - Ελλάδα]]
[[gn:Gyresia]]
[[gu:ગ્રીસ]]
[[gv:Yn Ghreag]]
[[hak:Hî-lia̍p]]
[[haw:Helene]]
[[he:יוון]]
[[hi:यूनान]]
[[hif:Greece]]
[[hr:Grčka]]
[[hsb:Grjekska]]
[[ht:Grès]]
[[hu:Görögország]]
[[hy:Հունաստան]]
[[ia:Grecia]]
[[id:Yunani]]
[[ie:Grecia]]
[[ilo:Gresia]]
[[io:Grekia]]
[[is:Grikkland]]
[[it:Grecia]]
[[ja:ギリシャ]]
[[jbo:xesygu'e]]
[[jv:Yunani]]
[[ka:საბერძნეთი]]
[[kaa:Gretsiya]]
[[kbd:Алыдж]]
[[kg:Gelesi]]
[[kk:Грекия]]
[[kl:Grækerit Nunaat]]
[[kn:ಗ್ರೀಸ್]]
[[ko:그리스]]
[[koi:Эллада]]
[[krc:Греция]]
[[ku:Yewnanistan]]
[[kv:Эллада]]
[[kw:Pow Grek]]
[[ky:Греция]]
[[la:Graecia]]
[[lad:Gresia]]
[[lb:Griicheland]]
[[lez:Греция]]
[[lg:Buyonaani]]
[[li:Griekeland]]
[[lij:Greçia]]
[[lmo:Grecia]]
[[ln:Gresi]]
[[lt:Graikija]]
[[ltg:Grekeja]]
[[lv:Grieķija]]
[[mdf:Грекмастор]]
[[mg:Grisy]]
[[mhr:Греций]]
[[mi:Kirihi]]
[[mk:Грција]]
[[ml:ഗ്രീസ്]]
[[mn:Грек]]
[[mr:ग्रीस]]
[[ms:Greece]]
[[mt:Greċja]]
[[mwl:Grécia]]
[[my:ဂရိနိုင်ငံ]]
[[mzn:یونان]]
[[na:Grit]]
[[nah:Grecia]]
[[nap:Grecia]]
[[nds:Grekenland]]
[[nds-nl:Griekenlaand]]
[[ne:ग्रीस]]
[[nl:Griekenland]]
[[nn:Hellas]]
[[no:Hellas]]
[[nov:Grekia]]
[[nrm:Grêce]]
[[nv:Gwíík Dineʼé Bikéyah]]
[[oc:Grècia]]
[[or:ଗ୍ରୀସ]]
[[os:Грекъ]]
[[pam:Greece]]
[[pih:Griese]]
[[pl:Grecja]]
[[pms:Grecia]]
[[pnb:یونان]]
[[pnt:Ελλάδα]]
[[ps:يونان]]
[[pt:Grécia]]
[[qu:Grisya]]
[[rm:Grezia]]
[[rn:Grecia]]
[[ro:Grecia]]
[[roa-rup:Gãrtsia]]
[[roa-tara:Grecie]]
[[ru:Греция]]
[[rue:Ґреція]]
[[rw:Ubugereki]]
[[sa:यवनदेशः]]
[[sah:Греция]]
[[sc:Grèghia]]
[[scn:Grecia]]
[[sco:Greece]]
[[se:Greika]]
[[sh:Grčka]]
[[simple:Greece]]
[[sk:Grécko]]
[[sl:Grčija]]
[[sm:Kuliti]]
[[so:Giriig]]
[[sr:Грчка]]
[[srn:Grikikondre]]
[[ss:IGrikhi]]
[[stq:Griechenlound]]
[[su:Yunani]]
[[sv:Grekland]]
[[sw:Ugiriki]]
[[szl:Grecyjo]]
[[ta:கிரேக்கம் (நாடு)]]
[[te:గ్రీస్]]
[[tet:Grésia]]
[[tg:Юнон]]
[[th:ประเทศกรีซ]]
[[tk:Gresiýa]]
[[tl:Gresya]]
[[tpi:Gris]]
[[tr:Yunanistan]]
[[tt:Греция]]
[[udm:Греция]]
[[ug:گرېتسىيە]]
[[uk:Греція]]
[[ur:یونان]]
[[uz:Yunoniston]]
[[vec:Gresia]]
[[vep:Grekanma]]
[[vi:Hy Lạp]]
[[vls:Grieknland]]
[[vo:Grikän]]
[[war:Gresya]]
[[wo:Girees]]
[[wuu:希腊]]
[[xal:Грисин Орн]]
[[xmf:საბერძნეთი]]
[[yi:גריכנלאנד]]
[[yo:Gríìsì]]
[[zh:希腊]]
[[zh-classical:希臘共和國]]
[[zh-min-nan:Hi-lia̍p]]
[[zh-yue:希臘]]
[[zu:IGreki]]
| |||