Libia: Dallime mes rishikimesh

: '''''Artikulli kryesor : [[Njësit administrative - {{PAGENAME}}|Njësit administrative]]'''''

== Gjeografia ==

: '''''Artikulli kryesor : [[Gjeografia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Gjeografia e Libisë]]'''''

Sipërfaqja e përgjithshme e Libisë është 1,759,540 km² dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 25 00 '''V''', 17 00 '''L'''.

 

: '''''Artikulli kryesor : [[Ekonomia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Ekonomia]]'''''

Libia pas vitit 1958 nga një vend i vobektë e i prapambetur u ngrit si një vend i rëndësishëm eksportues i naftës. Nëpërmjet angazhimit të të ardhurave nga eksporti i naftës, në zhvillimin e industris dhe bujqësis, shteti kërkonte pavarsimin e tyre dhe të vetë nga eksportimi i lëndës së parë. Kështu prodhimi i përgjithëshem i brendëshem ''brutto'' nga viti 1973 që ishte 2246 milion, në vitin 1975 arriti në 3897 milion dollar. Në përbërje të kësaj hynte ekonomia ruale me 2,7%, me rreth 26,9% të të zënëve në punë, xehtaria dhe rrethina e saj ekonomike 50,6%, me rreth 1,8% të të zënëve në punë, ndërtimtaria me 11,6%, me ~12,6% të të punsuarve. Nga 691 000 të punsuar në ekonomin e Libisë, sa kishte në maj të vitit 1976, 224 800 persona ishin puntorë mysafirë. Angazhimi i tyre ishte pasojë e mungesës së madhe të puntorve pasi që siq thuhet popullsia vendase ishte e angazhuar më shumë në shërbimin ushtarak. Plani qendrorë për zhvillim u fut në përdorim që nga viti 1963. Thuhet që të jetë vepruar me planë pesë vjeçar së paku deri në vitin 1980. Buxheti shtetror në vitin 1975 kishte të hyra rreth 1997,6 milion dollar, (vaj mineral 1284 m.D), të dalurat 2323,5 milion dollar. Libia është anëtare e OPEC-ut dhe e OAPEC.

 

 

'''Industria''' merret kryesish me përpunimin e ushqimit, më tej edhe pakë me përpunimin e duhanit, të drurit, të bojrave si dhe dallohet dhe punimi i oredive. Vërehet zgjerimi i industris edhe në drejtime dhe segmente tjera si b.f. në petrolokimin. Zona apo hapësira të dalluara industriale merren të jenë në Bengasi, Sauija dhe Tripolis. Shumica e ndërmarrjeve janë trasportuese. Sundon një veprimtari e rrall, jo e shpeshtë e ndërtimit. Për furnizimin me rrym elektrike shërbejnë termocentralet.

'''Tregëtia''' e jashtme mund të paramendohet, importuese e makinave të qëndrueshme dhe transportuese, importe ushqimore, si dhe më 1976 vërehet fillimi i importimit të çelikut dhe hekurit. Vlera e mallrave të importuara në vitin 1976 kapte shumën 3950 milion dollar amerikan. Mallrat e importuar vinin kryesisht nga Italia, Republika Federale Gjermane, Franca, Japonia. Eksporti në këtë periudhë regjistronte shumën në vlerë prej 8438 milion dollar amerikan, kryesisht naftë në drejtim të ShBA-së, Italis dhe RFGj-së.

Rrjeti i '''komunikacionit''' të personave dhe mallrave nuk dallon shumë. Vijë rrugësh të asfaltuara llogaritet të ishin 8700 kilometra duke përfshirë edhe pistat e ndryshme 20 000km. Këto shtrihen kryesish në anën e bregdetit, vërehet magësia në brendi të sipërfaqës së Libisë. Vija hekurudhore e vetme që kishte, pushoj së punuari më 1964. Ka një rrjetë koxha të mirë të përquesëve të lëngjeve nëntoksore. Porte detare të dalluara ndodhen në Tobruk, Tripolis, Bengasi dhe Darna. Pos tyre ka dhe porte të specializuara për ngarkim shkarkim të naftës. Nga viti 1972, Libia ka dhe flotën e tankerëve. Në Tripoli dhe Bengasi janë ngritur portet ajrore ndëkomtare, ndërsa në Sabha një port ajror për qëllime të brendëshem. Anash këtyre ka dhe pista aterimi. Ka një shoqëri të fluturimeve të quajtur "Libyan Arab Airlines" që daton nga viti 1965.

 

 

: '''''Artikulli kryesor : [[Demografia e Shteteve - {{PAGENAME}}|Demografia]]'''''

Si arab identifikohen rreth 34% e popullsis së përgjithëshme, 30% identifikohen si arab bërëbër që dallonin për nga disa zakone të jetës dhe përnga gjuha. Dallime që sot duket të jenë zhdukur. Këto dy grupe përbëjnë pjesen kryesore të popullsis e cila njëherit është e koncentruar në brigje të detit. Fiset bërëbër, gjegjësisht 25% e tyre, janë të përqendruar në pjesen e pjellëshme në veri (ndër tjera në Djebe Nefusa), e më tej shpërbëhen nëpër oaza. Në Fessan enden nomadët e fiseve Tuareg dhe Tubu qendra e të cilëve duket të jetë në Tibesti. Më posht jetojnë fise të tjera negride. Nëpër qytete italianët (shumica nga 120 000 vetëve sa ishin më 1939 ja kanë therrë më 1945 prej atyhi), arabët e Maghrebit dhe të Egjiptit. Nga viti 1960 vërehet një lëvizje e grekëve dhe egjitianëve në drejtim të Libisë. Jahudit me vendqëndrim në veri, kryesisht në e përreth Tripolit, ja kanë therr në Izrael që nga viti 1948. Rritja e popullsi brenda vitit, në periudhen 1963-72, ishte 3,7%, dhe radhitej ndër më të lartat në planet. Po thuaj se 50% e popullsisë së Libis në këtë periudhë ishte nën moshën 15 vjeçare.

 

== Kultura ==

 

: '''''Artikulli kryesor : [[Kultura e Shteteve - {{PAGENAME}}|Kultura]]'''''

:::[[Turizmi i Shteteve - {{PAGENAME}}|Turizmi]]

 

* [[Libianët]]

== Lidhje të jashtme ==

<!--interwiki-->

 

[[Kategoria:Libi|*]]

 

{{Link FA|af}}

 

[[ace:Libya]]

[[kk:Ливия]]

[[kl:Libya]]

[[ko:리비아]]

[[ku:Lîbya]]