|
'''Karli i Madh''' ishte mbreti i Frankve që krijoi [[Perandoria e Shenjtë Romake|Perandorin e Shenjtë Romake]]. Ai u kurorëzua si Perandor në vitin 800. Ai ishte djali i madh i mbretit Pippin III i dinastisë Karolingiane. Kur vdiq Pippin, Karli dhe vëllai i tij vendosën mbretërimin së bashku. Kur vdiq në vitin 771 vallai Carloman, Karli u bë sundimtar i vetëm i Frankve. Në 800, në ditën e Krishtlindjeve, [[Papa Leo III]] e kurorzoj atë perandor.
{{Hulumtim vetjak}}
[[Image:Charlemagne and Pope Adrian I.jpg|thumb|Charlemagne dhe [[Papa Adrian I]].]]
'''Karli i Madh''' Charlemagne (latinisht: Carolus Magnus, anglisht: Charles the Great, gjermanisht: Karl der Große, holandisht: Karel de Grote) (742 ose 747-28 janar, 814) ishte mbreti i Frankve që krijoi [[Perandoria e Shenjtë Romake|Perandorin e Shenjtë Romake]]. Ai u kurorëzua si Perandor në vitin 800. Ai ishte djali i madh i mbretit Pippin III i dinastisë Karolingiane. Kur vdiq Pippin, Karli dhe vëllai i tij vendosën mbretërimin së bashku. Kur vdiq në vitin 771 vallai Carloman, Karli u bë sundimtar i vetëm i Frankve. Në 800, në ditën e Krishtlindjeve, [[Papa Leo III]] e kurorzoj atë perandor.
Frankt një nga popujt gjermanik që kishin lëvizur nga shtëpitë e tyre mbi [[Rhein|lumin Rhein]] në Perandorinë Romake siç ishte copëtuar-u, nga viti 700 nga sundimtarët e Galis. Ata gjithashtu mbrojtën papatin dhe besimin katolike. Kur mbreti i tyre Pepin i Vogël vdiq, bijtë e tij, Karli dhe Carloman zgjodhën për të ndarë mbretërinë. Ata e ndanë atë në dy pjesë: gjysma e Karlit, dhe të tjerat për Carloman. Carloman vdiq më 4 dhjetor 771, duke lënë Karlin si lider i tërë mbretërisë franke.
Ai ishte mbret i frankëve nga 768, dhe mbret i Lombardve nga 774. Ai u kurorëzua IMPERATOR Augustus (Perandor) në [[Romë]], në ditën e Krishtlindjeve nga [[Papa Leo III]] në 800, duke lindur Perandorin e Shenjtë Romake, me shpresen qe do të jetë një lloj i dytë Perandorisë Perëndimore Romake (ndërsa bizantinët e Kostandinopojës ishin ende duke mbajtur deri perandorinë romake.) Me shumë luftëra, Karli u përhap me zotërime në të gjithë në shumë vende të Evropës Perëndimore.
Karli luftuaonte në luftëra gjatë gjithë kohës kur ai ishte mbret. Ai është i njohur për përdorimin e shpatës së tij, "Joyeuse", në secilin prej tridhjetë vjet të luftës dhe 18 betejat ai luftoi me të. Ai po ashtu arriti në fund për të pushtuar Saksonin, diçka që perandori romak [[Augustus]] nuk mund të bënte 800 vjet më parë. Ai ishte në gjendje për të kthyer saksonët në krishterimin katolik. Ai gjithashtu kishte ndërtuar shumë shkolla në mënyrë që njerëzit e tij mund të mësojnë. Ai vdiq në 814, duke e lënë mbretërinë e tij për djalin e tij të vetëm, Louis. Pasardhësit e Karlit do të quhen Carolingians.
[[af:Karel die Grote]]
[[als:Karl der Große]]
[[an:Carlemanyo]]
[[ang:Carl sē Micel Francena Cyning]]
[[ar:شارلمان]]
[[arz:شارلمان]]
[[ast:Carlomagno]]
[[az:Böyük Karl]]
[[bat-smg:Karuolės Dėdlīsės]]
[[be:Карл Вялікі]]
[[be-x-old:Карл Вялікі]]
[[bg:Карл Велики]]
[[bn:শার্লেমাইন]]
[[br:Karl Veur]]
[[bs:Karlo Veliki]]
[[ca:Carlemany]]
[[ceb:Carlomagno]]
[[co:Carulu Magnu]]
[[cs:Karel Veliký]]
[[cv:Аслă Карл]]
[[cy:Siarlymaen]]
[[da:Karl den Store]]
[[de:Karl der Große]]
[[el:Καρλομάγνος]]
[[en:Charlemagne]]
[[eo:Karolo la Granda]]
[[es:Carlomagno]]
[[et:Karl Suur]]
[[eu:Karlomagno]]
[[ext:Carlus el Grandi]]
[[fa:شارلمانی]]
[[fi:Kaarle Suuri]]
[[fiu-vro:Karl Suur]]
[[fo:Karlamagnus]]
[[fr:Charlemagne]]
[[fy:Karel de Grutte]]
[[ga:Séarlas Mór]]
[[gan:沙利門大帝]]
[[gd:Tearlach Mòr]]
[[gl:Carlomagno]]
[[he:קרל הגדול]]
[[hi:शारलेमेन]]
[[hif:Charlemagne]]
[[hr:Karlo Veliki]]
[[hu:I. Károly frank császár]]
[[hy:Կարլոս Մեծ]]
[[ia:Carolo Magne]]
[[id:Charlemagne]]
[[io:Karl la Granda]]
[[is:Karlamagnús]]
[[it:Carlo Magno]]
[[ja:カール大帝]]
[[jv:Charlemagne]]
[[ka:კარლოს დიდი]]
[[kaa:Karolus Magnus]]
[[kk:Ұлы Карл]]
[[ko:카롤루스 대제]]
[[ku:Charlemagne]]
[[la:Carolus Magnus]]
[[lb:Karel de Groussen]]
[[li:Karel de Groete]]
[[lt:Karolis Didysis]]
[[lv:Kārlis Lielais]]
[[mk:Карло Велики]]
[[ml:കാറൽമാൻ]]
[[mn:Их Карл]]
[[mr:शार्लमेन]]
[[ms:Charlemagne]]
[[mwl:Carlos Magno]]
[[my:ရှာလမိန်း]]
[[nah:Carolus Magnus]]
[[nds:Karl de Grote]]
[[nds-nl:Karel de Grote]]
[[nl:Karel de Grote]]
[[nn:Karl den store]]
[[no:Karl den store]]
[[nrm:Charlemangne]]
[[oc:Carlesmanhe]]
[[pl:Karol Wielki]]
[[pnb:شارلمین]]
[[pt:Carlos Magno]]
[[qu:Carolus Magnus]]
[[ro:Carol cel Mare]]
[[ru:Карл Великий]]
[[rue:Карл I. Великый]]
[[sa:शार्लेमन्य]]
[[scn:Carlu Magnu]]
[[sh:Karlo Veliki]]
[[simple:Charlemagne]]
[[sk:Karol Veľký]]
[[sl:Karel Veliki]]
[[sr:Карло Велики]]
[[sv:Karl den store]]
[[sw:Karolo Mkuu]]
[[ta:சார்லமேன்]]
[[th:ชาร์เลอมาญ]]
[[tl:Carlomagno]]
[[tr:Şarlman]]
[[tt:Бөек Карл]]
[[uk:Карл I Великий]]
[[vec:Carlo Magno]]
[[vi:Charlemagne]]
[[vls:Karel den Grôotn]]
[[wa:Tchårlumagne]]
[[war:Carlomagno]]
[[yi:קארל דער גרויסער]]
[[yo:Charlemagne]]
[[zh:查理大帝]]
[[zh-yue:查理大帝]]
| 