Erich Maria Remarque: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v Ndryshim i emrit shqiperi në Shqipëri
v Zëvendësim i eshte me është
Rreshti 47:
** Prill : publikimi i “Ti dhe Une”, “E Bukura”
** Fillimet e Prillit : familia Remark transferohet ne Hakenstraße 3.
** Ne vere dhe vjeshtevjështë te atij viti: lidhje e ngushte dhe dashuri jo e dyanshme me Lucile Dietrichs.
** 31 Tetor: del nga spitali i Duisburg, vendoset ne batalionin e pare te kembimit, ne regjimentin 78 te ushtrise ne Osnabrück.
** 15 Nentor : i jepet Ylli i Ferrit, klasi i pare, ne Duisburg nga ana e Keshillit te Punetoreve dhe Ushtareve te Osnabrück.
Rreshti 74:
* 1927
** 1 Janar : largohet bashke me Jutta Zambona nga Kisha Katolike.
** VjeshteVjështë/dimer te ketij viti: punon mbi romamin “Asgje e re nga fronti i perendimit”.
** 25 Nentor : fillon stampinim e “Stacion ne Horizont”, qe publikohet me pjese ne “Sport im Blid” deri me 17 Shkurt 1928.
* 1928
Rreshti 104:
* 1931 : propozohet per Cmimin Nobel per paqen nga profesor i Legates se Varshaves, Sigismond Cybichowski dhe nga N.M.Buter.
** 26 Janar : merr pjese, neperjet nje deklarimi te shkruar, ne manifestimet e protestes te organizuara ne Berlin nga Legata Gjermane kundra ndalimit te filmit “Asgje e re nga fronti i perendemit”.
** Prill : eshteështë ne Cannes, Capo d’Antibe e Monte Carlo per Cmimin e Madh.
** Vere : eshteështë ne Heidelberg me Ruth Albu.
** 20 Gusht : me sygjerim nga Ruth Albu, blen vilen “Casa Monte Tabor” ne Porto Ronco, mbi Lago Maggiore (Tessina, Svicer).
* 1932 : punon mbi librin “Tre Shoke”.
** Nga Prilli : jeton ne Porto Ronco, mbi te gjitha me Ilse Jutta Zambona. Njihet me Emil dhe Elga Ludwig, me te cilet do takohet shpesh ne vitet ne vazhdim ne Porto Ronco. Fillimi i miqesise me Jacob dhe Martha Wassermann, Thomas Mann, Ernst Toller, Carl Zuckmeyer, Else Lasker-Schüler, Fritz von Unruh, Ludwig Renn dhe me shume artiste e shkrimtare te tjere ne Zvicer.
** Nentor: eshteështë ne Berlin, qendron ne Hotel Majestic, ne Brandeburguscher Straße (deri ne fund te Janar 1933).
 
1933: Fund Janar mbaron Pat (nga libri “Tre Shoke”).
Rreshti 121:
 
1935: Körner, sekretar i shtetit, viziton Remar ne Porto Ronco dhe e fton te kthehet ne Gjermani, por Remark refuzon.
Korrik: eshteështë ne Paris, merr pjese ne konverencen e autoreve te emigruar.
Dhjetor: qendron ne Paris deri ne Janar 1936.
 
Rreshti 138:
9 Prill: fillon te punoje mbi librin “Duaje Tjetrin”.
20 Maj: shfaqja e pare kinematografie e “Tre Shoke” me rregjizim nga Frank Borzage.
Korrik: eshteështë ne Antibe me Marlene Dietrich dhe familjen e saj; takon Ruth Albu.
4 Korrik: çatdhetarizohet nga Gjermania.
19 Nentor: Ilse Jutta Zambona catdhetarizohet gjithashtu.
Dhjetor: eshteështë ne Porto Ronco deri ne fund te Shkurtit.
9 Dhjetor: fillon te punoje mbi librin “[[Harku i Triumfit (Roman)|Harku i Triumfit]]”.
 
Rreshti 147:
8-10 Maj: merr pjese ne Kongresin Boteror te Shkrimtareve te Qendres Amerikane.
13 Qershor: arrin ne New York.
24 Qershor: eshteështë ne Paris deri me 25 Korrik.
4-8 Korrik: hera e fundit ne Porto Ronco perpara se te emigroje ne U.S.A
29 Gusht: arrin ne Paris, per te vazhduar udhetimin drejt New York me anijen Queen Mary. Arrin ne Los Angelos dhe qendron ne Beverly Hills Hotel. Ne Los Angelos lidhje e ngushte me Marlene Dietrich; miqesi e madhe me Josef von Sternberg, Maria “Kater” Dietrich-Sieber, Elisabeth Bergner dhe Paul Czinner, Dagmar Godowsky, Elsie Mendl; Otto Klement (agjent); njihet me Greer Garson, Orson Welles, Igor Strawinsky, Arthur Rubinstein, Lion Feuchtwanger, Emil Ludwig, Thomas Mann, Bertolt Brecht, Cary Grant, Luggi Wolff e Brigitte Neuner-Wolff dhe me nje numer te madh personash te tjere, mbi te gjitha nga industria e kinematografise dhe emigranteve gjerman. Vazhdon te punoje mbi “[[Harku i Triumfit (Roman)|Harku i Triumfit]]”.
 
1940: 2 Mars: eshteështë ne Mexico City me Ilse Jutta Zambona per te marre lejen e qendrimit ne U.S.A (deri ne fund te 3 Prill).
Prill: bashkepunon me projekte kinematografike.
23 Prill: transferohet ne nje shtepi me adrese: 1050 ne Hilts Avenue, Westwood, Los Angelos.
Rreshti 195:
19 Maj: rikthim ne Evrope mbas 9 vjetesh emigrim ne USA. Arrin ne Havre, udheton ne Paris, ku qendron ne Hotelin “George V”, takohet me Natasha Paley.
29 Maj: niset nga Parisi per ne Porto Ronco, ketu takohet me te babane Peter Franz Remark.
11 Korrik: eshteështë ne Rome, takohet me Nata Paley.
21 Tetor: arrin ne New York, ne Hotel Ambasador.
9 Nentor: semuret rende deri ne mes te Dhjetorit.
Rreshti 201:
1949: Prill: gjygj ne Los Angelos kunder Enterprise Production (kompania qe mori persiper shfaqjen e “[[Harku i Triumfit (Roman)|Harku i Triumfit]]”) per vonesen e pagimit te $10,000.
31 Gusht: idea e pare mbi romanin “Nje nate ne Lisbon”
19 Shtator: eshteështë ne Zyrih me Ellen Janssen, takohet me babane Peter Remark.
30 Shtator: niset per ne New York, ne Hotel Ambasador bashke me Jutta Zambona.
 
Rreshti 209:
18 Qershor: nata e pare per “Hije ne Parajse”
4 Nentor: vazhdon te punoje mbi “Shkendija e fundit”.
16 Nentor: eshteështë ne New York, ne Hotel Ambasador. Vazhdon terapia me Karen Horney.
 
1951: 26 Mars: takim me Soma Morgenstern.
Rreshti 215:
Giugno: punon per perkthimin ne anglisht te “Shkendijat e Jetest”.
1 Korrik: largohet nga Hotel Ambasador mbas afersisht 8 vjetesh dhe transferohet ne nje apartament me numer 320, rruga 57, kati 15, Manhattan.
14 Korrik: eshteështë ne Paris, per te udhetuar drejt Porto Ronco me 23 Korrik.
Dhjetor: punon mbi romanin “icembre: lavora a “Kohe per te jetuar, kohe per te vdekur”.
 
Rreshti 224:
10 Korrik: ndodhet ne Osnabrück, takon te jatin Peter Franz Remark dhe te motren Erna. 12 Korrik:
Shtator: punon mbi librin “Kthimi ne Atdhe i Enoch J. Jones”.
18 Shtator: eshteështë ne Venezia me Paulette Goddarde deri me 29 Shtator. Takohet me Th. Csokor dhe Kasimir Edschmid.
14 Tetor: rikthim ne New York.
Tetor: eshteështë nen mjekime dhe merr lajmin, se ka diabet.
Fund Tetor: vazhdon te punoje mbi romanin “Kohe per te jetuar, kohe per te vdekur”.
Dhjetor: fillon punen mbi romanin tjeter “Obelisku i Zi”.
Rreshti 237:
9 Dhjetor: vdekja e Walter Feilchenfeldt.(miku i tij shites)
 
1954: 12 Shkurt: eshteështë ne S. Moritz me Paulette Goddarde ne Hotel Palace.
Prill: botimi i pare i “Kohe per te jetuar, kohe per te vdekur” marre nga shtepia botuese Harcourt, Brace, New York.
Fillimet e Majit: punon gjate gjithe kohe mbi romanin “Obelisku i Zi”.
Rreshti 252:
20 Dhjetor: “Stacioni i Fundit” nata e pare per Festivalin e Berlinit.
Tetor: Botimi i pare i “Obelisku i Zi” marre nga shtepia botuese Cologne, Kiepenheuer & Witsch.
23 Nentor: eshteështë ne New York.
 
1957: 20 Maj: divorcimi i dyte me Ilse Jutta Zambona ne Juarez, Meksike.
Rreshti 259:
1958: 25 Shkurt: Martesa me Paulette Goddard ne Branford, Connecticut, USA.
19 Mars: shfaqja e pare e “Kohe per te jetuar, kohe per te vdekur” me regji te Sirk Douglas.
Tetor: eshteështë ne Venezia.
 
1959: 18 Mars: arrin ne New York.
Tetor-Nentor: bashke me Josef Wolf, punon per rishfaqjen e Ultra-Film te nje regjizure gjermane per filmin “Ne Plazh” bazuar ne romanin e Stanley Kramer nga romanca e Nevil Shutes.
27 Tetor: eshteështë perseri ne Porto Ronco.
 
1960: 30 Mars: eshteështë ne Rome.
2 Maj: qendron ne Paris per nje kohe disa mujore.
1 Shtator: nga Paris rikthehet ne Rome.
Rreshti 272:
 
 
Romani i Erih Maria Remarkut "tre shoket"u botua per here te pare ne shqip ne vjeshtevjështë 1961.Ishte koha kur shoku im i rinise ,Drago Siliqi,drejtor i NSh Botimeve "Nain Frasheri"me guximin e tij prej intelektuali u hapi lexuesve shqiptare nje dritare te madhe per te njohur letersine boterore.
Kur iu futa punes per te perkthyer romanin "Tre shoke",isha 27 vjec dhe nga ky autor kisha lexuar vetem librin e tij te pare"Asgje e re nga Fronti i Perendimit"i cili me pat lene nje pershtypje te thelle.Pra nuk dija shume gjera asper remarkun as per librat e tij-kisha lexuar vetem se nazistet ia paten hequr nenshtetesine gjermane dhe ia kishin djegur veprat publikisht me 1933.E kisha fjalen pra si e perktheva romanin "Tre shoke ":e mora librin dhe lexova 2-3 faqet e para.Fillonte me nje ditelindje ,me ate te heroit kryesor,qe i rrefente ngjarjet ne veten e pare.Edhe kesaj rradhe me mahniti stili teper i ngjeshur dhe tejmase i kursyer i ketij shkrimtari qe komunikonte kaq bukur dhe kaq natyrshem me lexuesin.I perpiva ato 2-3 faqet deri ne fund dhe sakaq mora nje vendim:nuk do ta lexoja librin deri ne fund,por do ti futesha punes menjehere dhe do ta perjetoja gjithe romanin rresht per rresht,ashtu sic e kishte perjetuar autori ne procesin e tij te krijimit.Ishte nje vendim paksa i cuditshem ,por mua me ndihmoi jashtezakonisht shumea ditur as vete,u futa ne shpirtin e autorit, hyra si te thuash nen lekuren e tij,i provova te gjitha ndjesite,emocionet,problemet ,gezimet dhe tronditjen e tij,dhe them se arrita ta percoj besnikerisht lexuesve mesazhin e tij-te pakten nuk e degjova asnjehere akuzen aq te njohur ,qe perkthyesi qenkej tradhtar i autorit...
Me romanin "Tre shoket " me lidhin kujtimet me te bukura te punes sime si rikrijues;por me lidhin edhe disa nga ato rastesite e cuditshme qe ndodhin ne jeten e njeriut:Autori e kish botuar kete veper ne vitin 1938, ne emigracion, si refugjat dhe si shkrimtar qe ,megjithese mjaft i famshem ne gjithe boten ishte pa identitet,i perzene nga atdheu.Dhe pikerisht ate vit,me 1938, une ,ende femije,erdha nga venlindja ime,Sarajeva,ne atdheun e nenes sime,ne Shqipëri,ku gjithashtu gjeta mbrojtje dhe shpetova kokennga murtaja naziste.Isha pra nje cun i vogel qe ne ate kohe nuk dinte asnje fjale shqip dhe asnje fjale gjermanisht.Dhe kush mund ta parashikonte atehere qe ,plot 23 vjet me vone ,do t'i jepja lexuesit tone nje liber te tille ne gjuhen time amtare!...Perkthimi dhe suksesi qe pati "Tre shoket "pas botimit ne shqip, me dhane shtysen qe te vazhdoja te merresha me perkthime letrare.Edhe sot e kesaj dite takoj shoke e miq te brezit tim,te cilet kete liber te remarkute mbajne dhe e ruajne si Bibel, sepse jo vetem qe mbahet si himn kushtuar miqesise se sinqerte ,fisnike e pa asnje lloj interesi midis shokesh por konsiderohet edhe nje nga historite me te bukura e me mallengjyese te dashurise.
Romani i dyte qe perktheva ishte "Shkendija e jetes"Edhe kjo veper me ngjiti menjehere ,jo vetemper faktin se lidhej edhe me dicka personale por me teper nga forca e penes se ketij shkrimtari, i cili ,pa qene kurre ne nje kamp perqendrimi nazist, arriti ,vetem permes shfrytezimit te nje dokumentacioni,sa te pasur aq edhe ngjethes te na jape nje deshmi te tille te nje vertetesie te mahnitshme historike, duke ia kaluar plot e plot shkrimtareve te tjere qe e trajtuan kete teme.
I treti romani ketij autori ishte "Asgje e re nga Fronti i Perendimit"
.Ky roman qe qe botuar edhe njehere tjeter ne shqip ne vitin 1936, me vuri perpara nje pergjegjesie te madhe.Ai ishte nje roman kujtimesh autentike dhe tronditese,i njohur ne te gjithe boten, ishte ,sic shkruan kadare ne hyrjen e tij-nje liber i qete e modest,por edhe nje kambane alarmi kunder histerise se luftrave;brenda nje kohe te shkurtet ai u be thesar i tere njerezimit...Por pikerisht thjeshtesiathjështësia e ketij libri ishte aq e veshtire per tu ridhene.Dhe perseri u futa ne lekuren e atij maturanti 18-vjecar ,e atij ish-ushtari te frontit te Luftes se Pare Boterore ,qe e rrefente aq prekshem historine e vet dhe moshatareve te vet ,historine e rinise se vrare neper llogoret e nje lufte te cmendur e te kote.
Romani i 4 i remarkut ,"[[Harku i Triumfit (Roman)|Harku i Triumfit]]", qe doli ne qarkullim ne [[prill]] te vitit [[1988]],mbahet nga kritika si kryevepra e tij e dyte.
Ai natyrisht me hapi me shume pune dhe telashe;e kam mbajtur pothuajse 7 vjet nder duar, duke i vene vetes si detyre qe ta perktheja vetem ne ato periudha kohe ku mund ti kushtohesha plotesisht atij.Dhe meqe censura e bekuar nuk ma lejoi botimin e ketij libri aq human e aq te shtrenjte per mua,mu desh ta mbaja per 20 vjet rresht ne sirtar.
Rreshti 293:
* Te gjitha dashurite kerkojne te jene te perjetshme dhe pikerisht ketu e kane burimin mundimi dhe vuajtjet e tyre pa fund.
 
* Nuk eshteështë e tmerrshme te presesh dicka,e tmerrshme eshteështë kur nuk ke c'te presesh.
 
* Harresa eshteështë sekreti i rinise se perjetshme.Njeriu mplaket vetem nga kujtesa.
 
* Dashuria eshteështë e mbrekullueshme,vetem ka nje te keqe:te prish karakterin.
 
* Semundja me e keqe ne bote eshteështë te menduarit,ajo s'ka sherim.
 
* Enderrojme sepse pa enderrat nuk do te mund ta duronim te verteten.Njeriu nuk genjehet vetem nga endrrat.Njeriu genjehet edhe me te verteten.Kjo eshteështë nje enderr akoma me e rrezikshme.
 
* Askush nuk kthehet me po ashtu sic nuk kthehet kurre me nje ore e jetuar me pare.
Rreshti 307:
* Ka me shume prostituta mes atyre vajzave qe s'kane shkuar asnjehere me nje mashkull sesa ato qe jane te detyruara te jetojne me kete profesion te veshtire.
 
* Ti mund te kthehesh ne kriminel a shenjtor dhe asnjeri s'e ve re por ne te mungofte ndonje kopse kete e vene re te gjithe.Kjo eshteështë cudia dhe lezeti yne.
 
== Literaturë në Shqip ==