Gjuha (komunikim): Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
v roboti shtoj: as:ভাষা |
No edit summary |
||
Rreshti 7:
==Struktura e gjuhës==
'''Gramatika'''. SHumë fjalë mund të gjenden në një fjalor të tipit të madh, por asnjëri nuk do të përpiqej të botonte një listë të të gjithë fjalive të një gjuhe. Ne arrijmë të kuptojmë një fjali megjithëse nuk e kemi dëgjuar asnjerë më parë. Një gjë e tillë arrihet në sajë të njohjes se rregullave të një gjuhe. Ky sistem rregullash i quajtur <u>gramatikë</u> mund të përdoret mund të përdoret pafundimisht për të krijuar dhe kuptuar fjalitë e pafundme. Cdo njohës i zakonshëm i një gjuhe e njeh gramtikën e saj. Termi gramatikë përfshin rregullat për tingujt (fonemat), për strukturën (sintaksën) dhe për kuptimet (semantika) e një gjuhe.
'''Elementet themelore të gjuhës.''' Gjuha përbhet nga tinguj kryesorë të të folurit që quhen fonema. Tingulli '''n''' është i ngjashëm në fjalët nënë, nëntor dhe natë dhe kështu përfaqëson një fonemë. Disa gjuhë kanë vetëm 15 fonema, ndërsa disa të tjera kanë deri në 85 fonema. <ref>Bourne, L., Dominowski, R., Loftus, E., & Healy, A. (1986). ''Cognitive processes''. Englewood Cliffs, Nj: Prentice-Hall. </ref> Gjuhë të ndryshme kanë fonema të ndryshme dhe është shumë e vështirë të mësosh një gjuhë të huaj, e cila përmban fonema që nuk gjenden në gjuhën amtare. Bashkimi i fonemave formon <u>morfemat</u>, njësitë më të vogla me kuptim, të një gjuhe. Shumë morfema janë fjalë si p.sh., ''ha'', ''pres'', ''qep''. Morfema të tjera janë parashtesa ose prapashtesa të cilat duhet të bashkohen me morfema të tjera për të formuar fjalë me kuptim. 40 fonemat e gjuhës angleze mund të bashkohen për të krijuar 100.000 morfema, t"La Mer (De)" (Smith) cilat mund të bashkohen për të krijuar mbi 500.000 fjalë të gjuhës angleze.
'''Sintaksa''' përbën nënsistemin e rregullave gramatikore që rregullon rendin e fjalëve në fjali. Rregullat e sintaksës ndihmojnë për të strukturuar gjuhën duke rregulluar mënyrën sesi emrat dhe foljet formojnë togfjalësha, të cilat nga ana e tyre formojnë fjali. Në një fjali me 5 fjalë ekzistojnë 720 rende të mundshme fjalësh, por vetëm njeri prej tyre është i drrejtë nga ana sintaksore. Ne e mësojmë sintaksën në fëmijërinë e hershmedhe zakonisht arrijmë të identifikojmë kur dicka është gabim megjithëse ne mund të mos jemi të aftë t'i shpjegojmë rregullat. <ref>Chomsky, N. (1965). ''Aspects of the theory of syntax.'' Cambrige, MA: MIT Press.</ref>
'''Semantika''' përbën kuptimin e gjuhën dhe merret me studimin e saj. Pikëpyetja qëndron sesi mësojmë t'i bashkojmë fjalët me njera-tjetrën për të ndërtuar fjali me kuptim. Ekzistojnë disa teori semantike, Rregullat e sematikës mësohen në moshë shumë të re.
Psikolinguistët bëjnë dallim midis strukturës së jashtme dhe strukturës së brendshme të fjalive. Fjalitë mund të kenë strukturë të jashtme të ndryshme, por strukture të brendshme të njëjtë, kuptim të njëjte. P.sh., "Alfredi puthi macen.", "Macja u puth nga Alfredi.". Ne jemi të aftë të lidhim strukturën e jashtme dhe të brendshme të fjalëve me anë të <u>rregullave gramatikore transformuese</u>.
Line 29 ⟶ 32:
==Referenca==
<references/>
{{Commons|Language}}
| |||