Atmosfera: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
v Zëvendësim i eshte me është |
v Robot: ndryshime kozmetike |
||
Rreshti 1:
[[
[[
Ky material karakterizohet nga një nivel i lartë përkthimi. Ju lutem bashkëngjitur vendosni edhe një fjalor shqip (wikipedia) - shqip.
'''Atmosfera''' (nga [[Greqishtja e lashtë|qreq.]] ''ατμός'', atmós - "avull" dhe ''σφαίρα'', sfera - "lëmsh") është një shtresë gazesh që mbulon një trup [[Qielli|qiellor]]. Ajo përbëhet shpesh nga një përzierje gazrash të ndryshëm, dhe mbahet e mbërthyer nga fuqia e [[rëndesa|rëndesës]] në trupat qiellorë. Atmosfera është në sipërfaqe më e dendur dhe me rritjen e lartësisë shkon duke u rralluar.
Disa [[Planeti|planetë]] përbëhen kryesisht
[[Toka]], [[Afërdita]], [[Marsi]] dhe [[Plutoni]] kanë atmosferë që mbeshtjell sipërfaqet e tyre, siç e kanë edhe tre [[sateliti|satelitët]] e planeteve të jashtëm: [[Titani]], [[Enkeladusi]] (hëna e [[Saturni]]t, dhe [[Tritoni]] (hënë e [[Neptuni]]t).
Rreshti 11:
Atmosfera është afat yjor qe përshkruan rajonin e jashtme e një ylli, dhe zakonisht përfshin pjesën duke filluar nga jashtë fotosferë terr. Relativisht të ulët-yjet e temperaturës mund të formojnë [[molekula]] kompleksi në atmosferën e tyre e jashtme. Atmosferën e Tokës, e cila përmban oksigjen përdorur nga organizmat më të madh për frymëmarrje dhe dioksid karboni përdoret nga bimët, algat dhe Cyanobacteria për fotosintezë, gjithashtu mbron organizmat e gjallë nga dëmtimi gjenetik nga rrezatimi ultravjollcë diellor. Përbërja e tij e tanishme është produkt i miliarda e viteve të modifikimit biokimike të paleoatmosphere nga organizmat e gjallë.
Atmosfera e Tokës përbëhet nga pesë shtresa: [[troposfera]], [[stratosfera]], [[mezosfera]] , [[termosfera]] dhe [[egzosfera]].
== Trysnia<!--Shtypja--> atmosferike ==
Presion Atmosferike është fuqi për njësi zonë që është zbatuar pingul në një sipërfaqe nga gazi përreth. Ajo është e vendosur me forcë gravitacionale të planetit në kombinim me masë totale e një kolonë e ajrit mbi një vend. Njësitë e presionit të ajrit janë të bazuara në ndërkombëtarisht ATM-atmosferë njohur standard (), e cila është definuar si 101.325 pa (ose 1.013.250 dynes per cm ²).
Presionin e një zvogëlon gazit atmosferik me lartësi për shkak të zvogëlojnë në masë të gazit mbi secilin lokacion. Lartësia në të cilin presion nga një rënie atmosferë nga një faktor e (një numër të paarsyeshme me një vlerë prej 2,71828 ..) quhet shkalla dhe lartësia është pėrcaktuara nga H. Për një atmosferë me një uniformë temperatura, lartësia shkallë është proporcional të temperaturës dhe anasjelltas proporcional të thotë masë molekulare të kohëve të ajrit të thatë nxitim gravitacional planetit. Për një atmosferë të tillë model, presion në rënie eksponenciale me lartësi në rritje. Megjithatë, atmosferës nuk janë uniforme në temperatura, kështu përcaktimin e saktë të presionit atmosferik në çdo lartësi të caktuar është më komplekse.
== Përbërja e atmosferës ==
Përbërja fillestare atmosferike është e lidhur në përgjithësi me kimine dhe temperaturën e mjegullnajave lokale diellore gjatë formimit planetar dhe ikjes se mëvonshme të gazeve të brendshme. Këto atmosferës origjinale te evolucionit ka pësuar shumë me kalimin e kohës, me pronat e ndryshme të çdo planeti që rezulton në rezultate shumë të ndryshme.
Rreshti 22:
Atmosferës së planeteve Venus dhe Mars janë të përbërë kryesisht nga dioksid të karbonit, me sasi të vogla të azotit, argon, oksigjen dhe gjurmët e gazeve të tjera.
Përbërja atmosferike në Tokë drejtohet kryesisht nga nënproduktet e jetës
Temperaturat e ulëta dhe seriozitetin më të lartë të gjigandëve te gazit - Jupiteri, Saturni, Urani dhe Neptuni - u lejon atyre të mbajnë më mirë gazet me masa të ulët molekulare. Këto planete kanë hidrogjen-helium atmosferës, me gjurmë te shumta e komponime më komplekse.
Dy satelitet e planeteve e jashtme
Organe të tjera në kuadër të Sistemit Diellor nuk kanë atmosferës jashtëzakonisht i hollë në ekuilibër. Këto përfshijnë Moon (gaz natriumi), Mërkuri (gaz natriumi), Europa (oksigjeni), Io (sulfuri), dhe Enceladus (avujt e ujit).
Rreshti 62:
Avujt e ujit, varësisht nga lokacioni dhe koha format, shtresat e ulëta të atmosferës është gjetur të jetë përfshirë dhe më pas fillon të bie nga një lartësi prej rreth 10-15 km. Klimën e Tokës dhe kushtet e motit në avujt e ujit ka një rol të rëndësishëm, sepse retë janë pezulluar në avujt e ujit bie në tokë si shi.
== Qarkullimi ==
== Rëndësia ==
Nga perspektiva e gjeolog planetare, atmosfera është një agjent evolucionar thelbësore për morfologjinë e planetit. Transportit era pluhurin dhe grimcat e tjera të cilat erodes lehtësim dhe lë depozitave (proceset eolian). Acar dhe precipitations, që varet nga përbërja, gjithashtu ndikim lehtësim. Ndryshimet klimatike mund të ndikojnë në historinë gjeologjike të planetit. Anasjelltas, duke studiuar sipërfaqe të tokës çon në një kuptim të atmosferës dhe klimës së një planet - të dy gjendjen e tanishme dhe e kaluara e saj.
Rreshti 73:
Për një gjeolog, atmosfera është një agjent të rëndësishëm në morfologjinë evolucionare e planetit. Era e pluhurit që mbart ha terrenit dhe të lënë depozitave. Ngrirjes dhe rreshjet, që varet nga përbërja, edhe formën terrenit. Për meteorolog, përbërjen e atmosferës përcakton klimën dhe variacionet e tij. Për biolog, përbërja është i lidhur ngushtë me shfaqjen e jetës dhe evoluimin e saj. Kërko për planete jashtë sistemit diellor të çojë të pyes veten nëse ata kanë një atmosferë dhe çka është përbërja e tij.
== Troposfera ==
Është shtresa më e poshtme dhe më e dendur e atmosferës dhe përfshin afro 80% të masës së saj. Troposfera në ekuator arrin lartësinde 18-20 km, në gjerësinë e mesme 11-14 km dhe në pole 8-10 km. Në troposferë gjendet sasia kryesore e avullit të ujit, që luan rol të rëndësishëm në proceset dhe dukuritë atmosferike-formimi i reve, i reshjeve, i mjegullave etj. Është konstatuar se në troposferë tempratura zbret me rritjen e lartësisë mesatarisht 0,56C në çdo 100 metra. Njehsoni temperaturën në kufirin e sipërm të troposferës mbi ekuator dhe mbi pole të Tokës.
== [[Stratosfera]] ==
Shtrihet mbi troposferë, e cila ndahet nga ndenshtresa e quajtur tropopauza, që ka një trashësi 500-3000 metra, dimrit është në lartësinë më të vogël, kurse verës në lartësi më të mëdha. Ajo nuk është shtresë unike, por e shkëputur me kontaktin e masave të ftofta dhe të nxehta të ajrit. Stratosfera arrin lartësinë deri nde 40 km, dhe ka gati përbërje të njejtë të ajrit sikurse troposfera. I vetmi ndryshim qëndron në përqendrimin e ozonit (O3), që ka më tepër në lartësi 20-35 km e quhet ozonosfera. Ozoni ka rëndësi të madhe në absorbimin e rrezeve ultravjollcë, të cilat janë të rrezikshme për jetën në tokë. Stratosfera cildesohet me dendësi të vogël të ajrit dhe pak avull uji.
== Mezosfera ==
Ndahet nga stratosfera me nënshtresen - stratopauza. Shtrihet në lartësi prej 40-80 km, nde pjesën e poshtme karakterizohet me rritjen e temperaturës, kurse në pjesët e sipërme ajo zbret. Në mezosferë formohen retë e argjendta.
== Termosfera ==
Ajo ndohet nga mezosfera në nënshtresën - mezopauza Termosfera shtrihet nde lartësi 80-800 km. Në termosferë temperatura ngritet dhe në lartësi prej 200 km mbi sipërfaqe të tokës arrin +250 C. Në termosferë molekulat dhe atomet e gazeve absorbojnë rrezet ultravjollcë dhe ndikojnde nde rritjen e madhe të temperatures, ku në shtresat më të larta të termosferës arrin mbi 1200 C, në të cilën molekulat dhe atomet janë të elektrizuara. Për këtë arsye, kur është një pyetje elektropërqyshmerija e termosferës, atëherë e quajmë - jonosferë. Në këtë zonde jonet janë të koncentruara sipas shtresave (E,F,F1 dhe F2) dhe njëra gjendet nde mezosferë (D). Radiovalët rrefuzohen prej këtyre shtresave dhe për këtë arsye është e mundshme radiolidhja nde tokë edhe nde lartësi më të mëdha. Në jonosferë shfaqet drita polare, karakteristikë për regjionet me gjerësi më të mëdha gjeografike dhe zgjat disa dhjetra minuta deri në disa ditë dhe me së shpeshti ka ngjyrë të kaltër në të bardhë dhe të verdhë në të gjelbër. Në lartësinë rreth 120 km shtrihet shtresa atmosferike, e cila paraqet kufirin e shprëndarjes së dritës dhe përcakton
== Egzosfera ==
Shtrihet në lartesi 800-3000 km. Gazrat ne te jane aq te rralle sa që mund të krahasohen me vakuumet, që mund të përiftohen në laboratorët bashkkohore tde fizikës. Molekulat dhe atomet e gazrave janë të rralla, cilësohen me shpejtësi të madhe të levizjes dhe pjesërisht mbizotrojnë forcën tërheqëse të tokës dhe shkojnë në hapsirën ndërplanetare.
== Rrezatimi Diellor dhe temperatura e ajrit ==
Energjinë e vet Dielli e liron nëpërmjet valëve elektromagnetike dhe gjatë kalimit nëpër atmosferën e tokës ajo shndrrohet në energji të nxehtsisë, e cila shndërrohet në energji të nxehtësisë e shpenzohet në nxehjen e sipërfaqes tokësore dhe uujore dhe të ajrit mbi të. E tërë energjia që atmosfera dhe sipërfaqja e tokës merr prej Diellit quhet rrezatim diellor ose isolacion. Rrezatimi diellor njehsohet në cal/cm²/min. Dhe quhet konstantja solare. Në hartat klimatologjike për muajt, stinët e vitit dhe vjetore, rrezatimi diellor shprehet në c.cal/cm²/vit. Zonat subtropike smarrin mbi 160, shkretëtira e saharas 200-220 kurse më sde paku zonat polare, me pak se 70 c.cal/cm²/vit.
Rreshti 100:
Në qoftë se sipërfaqja e Tokës nuk do të lironte sasinë e energjisë së absorbuar në hapësirën ndërplanetare, atëherë ajo do të nxehej pandërprerë. Mirpo, ajo energji e pranuar e liron nëpërmjet radiacionit valgjatë
== Shiko edhe ==
* [[Ajri]]
* [[Jonosfera]]-[[termosfera]]
== Lidhje të jashtme ==
{{Portal|Gjeografia}}
[[
[[
[[
[[als:Atmosphäre]]
| |||