Kristo Luarasi: Dallime mes rishikimesh

 

Politika diskriminuese e qeverise se Stambollit me ”sulltanin gjakatar”, siç e quanin rilindasit, Abdyl Hamitin në krye, i mbylli këto shkolla. Në kushtet e asaj robërie te egër fshataret detyroheshin te merrnin rrugën e mërgimit. Midis atyre ka qene edhe Kristoja, i cili shkoi në Rumani, u vendos në Bukuresht ku lëvizja çlirimtare e shqiptare po ecte përpara me botimin e librave në gjuhen amtare, me popullarizimin e aspiratave te drejta te popullit shqiptar në arenën ndërkombëtare, etj. Kristoja hyri në shkollën që kish hapur në Bukuresht, demokrati i shquar i lëvizjes çlirimtare Nikolla Naço ; njëkohësisht ai mësonte në një shtypshkronje rumune mjeshtërinë e tipografit. Aty nga viti 1896, Kristoja bashkë me Kosta Jani Trebicken, shkoi në Bullgari dhe u vendos në Sofje, ku shqiptaret e mërguar në ketë qytet me 1893 kishin themeluar shoqërinë “Dëshira” e cila, si edhe shoqëritë e tjera te mërgimit, zhvillonte një veprimtari kulturore me qëllime te qarta politike. Kristoja me Kosta Jani Trebicken, me frymën e parimit te zgjimit tone kombëtar, ngritën me 1896-en një shtypshkronje te thjeshte, pas ca kohe Jani u tërhoq, u mor me punë te tjera, prandaj shtypshkronjën te cilës i vuri emrin kuptimplote “Mbrothësia” e mbajti vete Kristo Luarasi. Në periudhën e rritjes se lëvizjes çlirimtare te shpalljes se pavarësisë se Shqipërisë dhe te luftës se popullit çlirimtar për mbrojtjen e pavarësisë dhe te vendosjes se një rendi demokratik, Kristo Luarasi ka bere një punë shume te dobishme kryesisht me anën e botimit te veprave te rëndësishme në gjuhen amtare dhe te teksteve shkollore. Shtypshkronja “Mbrothësia” shtypi abetare, gramatika, libra te këndimit dhe te shkencave. Atje u ribotuan një sere veprash te shkruara nga rilindasit tanë si ato te vëllezërve Frasheri, kristomatite e përgatitura nga Gjergj Qiriazi, Valet e Detit te Spiro Dinës. Shënojmë se vepra Valet e Detit është një botim i rëndësishëm i folklorit shqiptar në periudhën e rilindjes tone kombëtare. Gjate shume viteve Kristo Luarasi dërgonte qindra libra te botuara në shtypshkronjën e tij “Mbrothësia” kudo që te mundëte në Shqipëri dhe në kolonitë shqiptare te mërgimit. Një pjesë e mire prej tyre, sidomos abetaret, jepen darovisht, pakot i dërgonte me anën e postes dhe me anën e qiraxhinjve, duke i shoqëruar me letra në te cilat shprehej fryma optimiste, vlera e shkrimeve shqip, lufta për mbarëvajtjen e vendit.

 

:Besa, shpresa, dashuria,

:Na po shtrojnë dhe na mjerojnë.

 

Pjesa me e madhe e atyre që shkruanin në “Kalendarin Kombiar” ishin aktiviste te lëvizjes çlirimtare dhe luftëtare te progresit shoqëror si Asdreni, Jani Vruho, Zisi Ziko, Petro Nini Luarasi, Mihal Grameno, Hil Mosi, Loni Logori, Milo Duçi, Josif Bageri, Spiro Dine, Stefan Kondillari etj.

 

 

 

U martua në vitin 1904 me Polikseni Dhespotin nga Lunxheria e Gjirokastrës që ishte mësuesja e pare e shkollës se pare te vashave në Korçe. Gjate gjithë jetës ajo ka qene një bashkëpunëtore e ngushte e Kristos në punët e tipografise duke u marre gjerësisht me korrektimin e librave që shtypeshin. Prej saj ai pati tri djem dhe një vajzë. Me i madhi Thomai që pat mbaruar shkollën për diplomaci, Skenderi që mbaroi shkollën për inxhinier- arkitekt dhe Theodhorin i cili punoi për gjithë kohen në shtypshkronje te cilën e administroi edhe pas vdekjes se Kristos, si dhe vajzën Margarita.

 

Kristo P. Luarasi ishte një nga rilindasit e fundit te Shqipërisë për nga koha, por kulmor për nga rëndësia.

 

 

Për te gjithë këto merita që u mundova ti rreshtoj shkurtimisht dhe shume te tjera te pacituara, në nëntor te vitit 1962 Kristo Luarasi u dekorua me urdhrin për veprimtari patriotike te klasit te II-te.

Emrin e tij e mban sot në qytetin e Tiranes një rrugë që përjeteson kështu emrin e Kristo Luarasit.

 

 

Në niperit dhe mbesat e tij jemi krenare për atë ç’ka Kristo Luarasi ka bere për popullin dhe atdheun tone.

Për mësuesin e ri qëndrimi në fshat pas mbylljes se shkollës ishte i rrezikshëm; ose do te tërhiqej krejtësisht nga veprimtaria arsimore, ose, e kundërta, do te ndiqej nga autoritetet turke dhe nga kisha greke. Rruga me e këshillueshme që ajo e mërgimit jashtë atdheut.

 

 

Në fillim ai u ofrua te japë mesim në shkollën shqipe që Nikolla Nacoja kishte hapur për fëmijët shqiptare te kolonise. Në te njëjtën kohe ai u fut te punoje pa shpërblim si ndihmes, pranë një shtypshkronje rumune dhe me vone në atë te shoqërisë “Drita” te Bukureshtit.

 

 

Në ketë kohe, në vitin 1896, Kristo P. Luarasi u njoh me rrethet shqiptare te Bukureshtit me njërin nga përfaqësuesit te shoqërisë “Deshira” te Sofjes, patriotin Koste Jani Tebicken, kjo njohje shënoi gjithashtu një kthese vendimtare në jetën e tij me fillimin e një punë te çmuar e te nderuar për botimet tona te ardhshme.

 

 

 

Në fillim shtypshkonja që e thjeshte, e pajisur me një pedaline, me disa kasa germash te derdhura apostafat sipas alfabetit te Stambollit dhe me disa te tjera greke e turke.