Kongresi i Elbasanit: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 7:
Organizatori kryesor i Kongresit ishte patrioti i shquar [[Lef Nosi]]. Klubet e ndryshme patriotike autorizuan delegatë që të përfaqësonin këto klube. Gjithsej kishte 35 delegatëve nga të gjitha vendet e Shqipërisë, të përfshirë në 8 klube e shoqata, të shpërndara në 28 qendra të banuara. Në vecanti, klubi Bashkimi, mbulonte 16 qendra të banuara, klubi Vllazënia kishte degë në 3 qendra të banuara, kurse 6 klubet e tjera kishin nga një qendër secili. Misioni Amerikan në Tiranë dhe Korcë i perkisnin klubeve Bashkimi dhe Dituria, respektivisht. Një delegat mund të perfaqësonte disa klube, dhe, si i tillë, kishte më shumë peshë. Për shembull, [[Midhat Frashëri]] përfaqësonte 6 klube, dhe ishte delegati me peshën më të madhe, ndërsa Osman Joraja përfaqësonte 4 klube. Klubi i Manastirit u përfaqësua nga [[Gjergj Qiriazi]]n dhe motra e tij, [[Sevasti Qiriazi-Dako|Sevasti Qiriazi]], nga Ohri u delegua Hamdi dhe Abdullah beu, ndërsa nga Struga Abdullah Rushit Ahmeti. Në Kongres nuk morën pjesë delegatë nga Shkodra, por ata e kishin njoftuar organizatorin se do t’i pranojë të gjitha vendimet e këtij kongresi. Kongresi përfshiu atdhetarë dhe mësues nga më të njohurit e lëvizjes kombëtare, si dom [[Nikoll Kaçorri]], [[Jahja Ballhysa]], [[Dervish bej Biçaku]], [[Gligor Cilka]], [[Simon Shuteriqi]], [[Josif Haxhi Mima]], [[Qemal Karahasani]], [[Orhan Pojani]], [[Ahmet Dakli]], [[Refik Toptani]], [[Hafiz Ibrahim Dalliu]], [[Thoma Papapano]], [[Dhimitar Buda]], [[Emin Haxhiademi]], [[Abdullah Koprënaçka]], [[Kristo Dako]], [[Qamil Haxhifeza]], [[Mihal Sava]], [[Andrea Konomi]], [[Selaman Blloshmi]], [[Idhomenë Kosturi]], [[Kahreman Vrioni]] etj.<ref name="Lloshi">{{harvnb|Lloshi|2003|p=65}}.</ref>
==Atmosfera para Kongresit dhe mikpritja ndaj delegatëve==
Mbajtjen e Kongresit e përshëndetën dhe e përkrahën edhe shumë atdhetarë e patriotë brenda dhe jashtë vendit. Mirëseardhje delegatëve te Rrapi i Vojvodës në hyrje të Elbasanit u dhanë
▲Mbajtjen e Kongresit e përshëndetën dhe e përkrahën edhe shumë atdhetarë e patriotë brenda dhe jashtë vendit. Mirëseardhje delegatëve te Rrapi i Vojvodës në hyrje të Elbasanit u dhanë: Dhimitar Paparisto dhe Hysen Ceka nga Elbasani. Ndërkaq, në një dokument thuhet se po aty i ka përshëndetur edhe një bej nga Tetova. Ai që i përshëndeti thuhet se ishte një njeri që i kryente punët e ekonomit në teqenë e elbasanit. Sipas të gjithave gjasave, ai duhet të ketë qenë Ibrahim Naxhiu alias [[Dervish Hima]], i cili për shumë arësye vishej si bektashi dhe paraqitej si punëtor që kryente shërbime të ndryshme. Këtë supozim e bazojmë edhe në disa të dhëna të gazetës Politika të 28 gushtit 1909 ku thuhet se Dervish Hima ishte kryetar i Kongresit. Dr. Hasan Kaleshi thotë se Dervish Hima kishte shkuar në Elbasan edhe si organizator, por edhe si gazetar. Megjithatë sipas Kristaq Priftit, ai ishte propozuar gjatë përgatitjes së Kongresit si inspektor i shkollave, por gjatë mbajtjes së Kongresit thuhet se kishte qenë jashtë atdheut. Por, sipas Prof. Azvi Mustafa, ky bej që përshëndeti ka mundësi të ketë qenë edhe ndonjë halife me emrin Emin: Prof. Mustaj e supozon këtë sipas të dhënave të njohësit të mirë të teqesë së Tetovës [[Ali Vishko]]. Këtë emër ai e jep si për një njohës të mirë të kadastrës, që duhej ta ndihmonte teqenë e Elbasanit për kthimin e disa pronave të grabitura nga bejlerët.<ref name="Mustafa"/>
Jehonën e madhe që pati kjo ngjarje e shohim dhe nga letrat që u lexuan gjatë hapjes së punimeve të Kongresit. Ja se si shkruan Mit'hat Frashëri në ditarin e tij “Gjashtë javë në Shqipëri”, botuar në gazetën “Lirija” 1909/10: “Delegatët u mblodhën dhe kënduan letrat që kishin sjellë klubet nga të cilat dërgoheshin e pastaj u zgjodh kryetari dhe nënkryetari.”<ref name="Mustafa"/>
==çeshtjet qe u shqyrtuan==
Kongresi filloi më 3 shtator 1909 dhe zgjati deri më 10 shtator. Në Kongres u shqyrtuan tri çështje, mes të cilave hapja e një shkolle pedagogjike që e quajtën Shkolla Normale me seli në elbasan. Kjo shkollë normale do të duhej të jetë e veçantë, kurse shkollat tjera fillore do të hapeshin jashtë kësaj shkolle. Po ashtu sipas gazetës serbe “Politika” të datës 12. shtatorit 1909 mësojmë se kongresistët i kanë bërë një kërkesë Portës që në tërë Shqipërinë të hapen shkolla bujqësore me mësim vetëm në gjuhën shqipe. Në këtë Kongres u caktuan edhe komisionet e veçanta: njeri për administrimin të shkollës, kurse tjetri për hartimin e buxhetit për vitin e parë shkollor. Ndërkaq çështja e tretë ose pika e tretë ishte caktimi i një qendreje të përgjithshme për grumbullimin dhe mirëmbajtën e shkollave dhe organizimin e punës edukativo-arsimore. Ajo qendër i caktoi rregullat e udhëheqjes dhe kontrollit të shkollave, me çka për herë të parë fillon puna e inspektoratit të shkollave shqipe.
Mbajtja e Kongresit të elbasanit dhe vendimet e marra në këtë kongres patën jehonë të madhe si në vend ashtu edhe jashtë vendit. Këtë e shohin edhe nga telegramet e shumta të ardhura nga Shkodra, Himara, Peja, Gjirokastra. Prishtina, nga mërgata, nga Kristaq Dogani e Kristo Meksi nga Bukureshti, etj. Kongresi pati jehonë edhe jashtë vendit. Mjafton të përmendet vetëm gazeta “Journal de Geneve” e Zvicrës ku shkruhej: “Në kongresin e shqiptarëve që u mbajt në elbasan u vendos organizimi i shkollave me themel në gjuhën shqipe”, pastaj shkroi e përkohshmja “L’Italia all’estero”.etj.<ref name="Mustafa"/>
Kongresi i Shkollave jo që shënoi themelimin e një sistemi kombëtar të shkollave në gjuhën shqipe, por edhe e përcaktoi strukturën programore për përgatitjen e kuadrove mësimore dhe luajti një rol të madh në kombinimin e shkencores dhe profesionales në aspektin organizativ. Për herë të parë ai e zgjidhi përmbajtjen e shkollës sonë, në të u caktua edhe rregullorja mbi funksionin administrativo-pedagogjik, si: caktimi i klasave dhe nxënësve, u caktuan pagat, detyrat dhe detyrimet e nxënësve, buxheti e shkollës, ngritja e komisioneve në mbarëvajtjen shkollave etj. Ky kongres për here të parë në historinë e popullit tonë e mbështeti fortë idenë e gjuhës së shkruar, gjë që kontribuoi edhe më tepër në forcimin e ndërgjegjes kombëtare që paraqiste një faktor të rëndësishëm për të demaskuar politikën shkombëtarizuese të osmanlinjve. Thënë ndryshe, Kongresi i elbasanit i dha përgjigje projektit perandorak HATTI-HUMAIUM që ishte planifikuar shumë me herët dhe pritej të zbatohet në të gjitha shkollat shtetërore të Perandorinë Osmane, pra edhe në vilajetet shqiptare. Në këto vilajete ku gjoja njihej e drejta fetare, por mohohej arsimi në gjuhën amtare, ky kongres i dha përgjigje Ministrisë së Punëve të Brendshme të Perandorisë “Se Shqipëri ka”. Gjithashtu ky ishte edhe një grusht i fortë ndaj integristëve që në Kongresin e Dibrës donin që shkollës dhe gjuhës t’i jepnin karakter proosman.<ref name="Mustafa"/>
Kongresi paraqiti një ngjarje shumë të madhe dhe të rëndësishme për gjuhën dhe arsimin shqiptar. Ky kongres ishte bërthama ose atomi i hapjes së shkollës normale si shkollë e parë e mesme shqipe, por inkurajues ishte edhe fakti për hapjen e shumë shkollave ku mësohej gjuha shqipe jo si lëndë mësimore, por ku të gjitha lëndët zhvilloheshin në gjuhën shqipe.<ref name="Mustafa"/>
Kongresi i elbasanit ia ndërpreu rrugën shkollimit të huaj të ndërtuar mbi baza fetare dhe e hapi rrugën e shkollimit laik, ai shtroi detyrën e përgatitjes së kuadrove arsimore, bëri organizimin e shkollave dhe sigurimin e fondeve për mbajtjen e tyre, caktoi rregullat e drejtimit të shkollës me drejtor e pleqësi dhe i bashkoi shqiptarët pa dallim besimi e krahine. Me një fjalë, në këtë kongres u hodhën bazat e arsimit kombëtar shqiptar për dituri e kulturë. Gjithashtu ky kongres e hapi edhe rrugën për një shqipe të shkruar e të njësuar dhe për herë të parë u hodh ideja e drejtshkrimit të gjuhës shqipe, ideja për bashkimin e dy dialekteve me zgjedhjen e elbasanishtes si model të shqipes së shkruar
Marrë në përgjithësi, Kongresi i elbasanit, siç shkruan shtypi i kohës, qoftë shqip ose ai që dilte në gjuhë të huaja, është “më i shënuari nga të gjitha kongreset... me vendimet që bëri e la emrin e tij të pavdekshëm nëpër faqet e historisë sonë”.<ref name="Mustafa"/>
==Vendimet e Kongresit te Elbasnit==
| |||