|
aaaaaaaaaaaaaabbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbbcccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccccddddddddddddddddddddddddddddddddddddddddeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeeffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffffggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggggghhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiijjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkkllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnnjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjjoooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooooppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppppqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqqrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrrsssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssshhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttttthhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuuvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyyzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzzhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhhh
'''Automatika''' është shkenca që merret me studimin e modeleve matematike të afta të pershkruajnë dhe paraqesin [[sistemi automatik|sisteme automatike]] nga më të ndryshmet, që nga [[sistemi|sistemet]] mekanike te informatiket, të cilat nevojisin pak ose aspak ndërhyrje nga ana e njeriut për të funksionuar.
Në të vërtetë çka sot është kompetencë e automatikës para shekullit XX konsiderohej njohuri ose aftësi e inxhinierëve në përgjithësi. Ishte pikërisht revolucioni industrial që bëri të kuptohej për herë të parë rëndësia e studimit matematik dhe metodik të fenomeneve të lidhura me problemet e kontrollit. Pionierët e parë të automatikës gjatë studimeve të para mbi këtë temë kuptuan që edhe pse fusha e aplikimit të një sistemi industrial mund të ndryshonte në mënyrë të konsiderueshme, principet që karakterizonin elementët e tij përbërës dhe ligjet që kushtëzonin ndërlidhjen midis këtyre elementëve ishin të njëjta. Kjo bëri të mundur në një kohë shumë të shkurtër dallimin e automatikës si disiplinë shkencore më vete, autonome nga të tjerat, dhe me kalimin e kohës me një teori të sajën të aftë për të studjuar çfarëdo fenomeni që i përket kësaj fushe.
== Shembuj sistemesh të automatizuara ==
* [[Sistemi automekanik]] - sisteme primitive të automatizuara me ndihmen e rregullatorëve mekanik.
* [[Sistemi autohidraulik]] - sisteme primitive të automatizuara me ndihmen e rregullatorëve mekanik që përcjellin informatat me ndihmen e avullit
* [[Sistemi i automatizuar elektromekanik]] - sistem më i zhvilluar, rregullatorët e të cilit funksionojnë me rrymë por që informatën e përcjellin në mënyrë mekanike.
* [[Sistemi i automatizuar elektromagnetike]] - të ngjajshme si ato elektromekanike mirëpo informata nga rreullatori përcillet me ndihmen e fushës magnetike
* [[Sistemi i automatizuar elektrik]] - është sistem më i zhvilluar, informatat jepen në formë elektricitetit dhe pas përpunimit dalin si informata elektrike dhe fusin në veprm kryesish tensione të larta elektrike.
* [[Sistemi i automatizuar elektronik]] - mikro sisteme të automatizuara elektrike që shërbejnë si elemente matëse të rrymës në aparatet me tension të ulët. Futja e informatave bëhet kryesisht në bazë të skemave d.m.th nga elementet eleknonike
* [[Sistemei automatik]] - më i zhvilluar se paraardhësit dhe përbëhet nga mikro sisteme të automatizuara elektronike të cilat e bëjnë të mundëshme futjen e informatave në formë tekstesh në një memorie.
* [[Sistemi informatik]] - sistem që në të vërtet është si mbi sistem ku informatat merren në formë teksti dhe përpunohen si të tilla në gjuhë të afrta me gjuhën e makinës.
== Përkufizime ==
=== Problemi i kontrollit ===
===Sistemi===
=== Llojet e sistemit ===
== Themeluesit e automatikës ==
Mori më shumë se 150 vjet dhe dy luftëra botrore që natyra e sistemeve automatike të kontrollit të kuptohej(nëse mund të thuhet se tani kuptohet pak a shumë).
Zhvillimi i sofistifikuar i sistemeve automatike te kontrollit u bë i mundshëm vetëm pasi qe shumë pjesë të matematikës të cilat mendohej se janë vetëm teorike u vun në praktikë.
Rregullatori i James Watt-it <ref> Watt's governor,[http://en.wikipedia.org/wiki/Centrifugal_governor]</ref> thuhët se është fillimi i Automatikës.
Ka shumë debate se kush janë themeluesit e automatikës por në një listë të shkurtër, jo gjithëpërfshirse mundë të jetë kjo renditje:
* '''James Watt''' [http://en.wikipedia.org/wiki/James_Watt]
* '''Edward Routh''' [http://en.wikipedia.org/wiki/Edward_Routh]
* '''Harry Nyquist''' [http://en.wikipedia.org/wiki/Harry_Nyquist]
* '''Hendrik Bode''' [http://en.wikipedia.org/wiki/Hendrik_Bode]
* '''Claude Elwood Shannon''' [http://en.wikipedia.org/wiki/Claude_Elwood_Shannon]
== Projekte të ngjashme ==
==Referenca==
{{ref}}
== Bibliografi ==
{{cung}}
{{Sisautomatizuara}}
[[Kategoria:Automatikë|*]]
[[de:Kontrolltheorie]]
[[en:Control theory]]
[[et:Automaatika]]
[[fr:Automatique]]
[[it:Teoria del controllo]]
[[ja:制御理論]]
[[pl:Teoria sterowania]]
[[ru:Теория управления]]
[[th:ทฤษฎีระบบควบคุม]]
[[zh:控制理论]]
| 