Wikipedia

Komuna e Gjakovës: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
U largua krejt përmbajtja e artikullit
Rreshti 1:
{{Ky artikull|Ky artikull merret me '''Komunën Gjakova'''. Për artikullin [[Gjakova]] shiko në fletën përkatëse.}}
{{KUTIAGjakova}}
'''Komuna e Gjakovës''' është njësi administrative në pjesën perendimore të [[Kosova|Kosovës]] në pozitën gjeografike 42.39° veri, 20.43° lindje. Qendër e komunës është [[Gjakova]] e cila zanafillën e ka qysh nga [[Shekulli XV|shekulli i XV]] kur u bë qendër e njohur zejtare e tregtare me emrin Jakovë.
 
Komuna e Gjakovës shtrihet në mes të kodrës së [[Çabrati|Çabratit]] në perëndim, përroit Llukac në lindje dhe lumit [[Ereniku|Erenik]] në jug dhe jug-perëndim. Përroi Krena e përshkon përmes qytetin. Popullsia është rreth 115,000 banorë.
 
== Historia ==
Toka ku filloi qyteti ishte në pronësi të Jak Vulës. Sipas gojëdhënës, prifti e bindi Jakun që ta dhuroj tokën për ndërtimin e qytetit, i cili në fillim u quajt Jakovë (nga turqishtja: fusha e Jakut). Në shekullin XIX filloi të përdorej emri i tanishëm. Të huajt përdorin toponimin e sllavizuar Djakovica apo Dakovica.
 
Qyteti përmban një sërë monumentesh nga e kaluara e pasur kulturore. Lagjja historike e qytetit është [[Mëhalla e Hadumit]] ku edhe gjinden tregu i vjetër dhe ndërtesa më e vjetër e cila ende ekziston në qytet, [[Xhamia e Hadumit]] Tregu i vjetër apo siç njihet Pazari i Madh ishte zemra e funksionimit ekonomik për Gjakovën, një qytet i tregtisë dhe artizanaleve që shërbente fshatrat përreth nga komuna e [[Gjakova|Gjakovës]], zona e [[Juniku]]t, dhe [[Malësia e Gjakovës]] në kufirin Kosovë-Shqipëri.
Qyteti dhe rrethina luajtën rol të rëndësishëm gjatë lëvizjes kombëtare të [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes së Prizrenit]]. Gjenerali i Portës së Lartë [[Maxhar Pasha]] u vra në një betejë të përgjakshme me forcat e Lidhjes pranë kullës së [[Abdullah Pashë Dreni]]t.
 
Pazari i madh u dogj gjatë Luftës së Kosovës por tani më është rindërtuar. Ndërsa biblioteka e Xhamisë së Hadumit u djeg gjatë natës së dytë të sulmeve ajrore të NATO nga forcat paramilitare Serbe duke zhdukur kështu dokumentet e rralla që datonin që nga koha e themelimit.
 
 
:'''''Artikulli kryesor [[Zinxhiri Gjakovar]]'''''
== Gjeografia ==
*[[Drini]]
*[[Ereniku]]
*[[Radoniqi]]
*[[Shkukëza]]
*[[Çabrati]]
 
Komuna e Gjakovës përpos qytetit ka dhe rrethinën e saj e cila përbëhet nga 85 katunde.
 
== Ekonomia ==
Para luftës ishin të njohura këto degë të ekonomisë:
*Industria e përpunimit te lëngjeve "[[KBI Ereniku]]"
*Industria e metaleve "[[KI Metaliku]]"
*Industria e tekstilit "[[KI Emin Duraku]]"
*Industria e ndërtimit "[[KN Dugagjini]]"
*Sipërmarrja tregtare "[[KT Agimi]]"
*Kombinati "[[KBI Virgjinia]]" për mbledhjen e duhanit
*Fabrika e elektromotorëve "[[KI Elektromotori]]"
*Fabrika e Tullave “[[KN IMN]]”
 
Gjatë dekadës së fundit të shekullit të kaluar Gjakova ka pas ngecje në zhvillimin ekonomik. Disa prej arsyeve janë dobësimi i zonave fshatare që gravitojnë në Gjakovë për shkak të shpërnguljeve në pjesët tjera të Kosovës, ngecjeve në privatizim dhe lidhjeve të dobëta komunikuese me veriun e varfër të [[Shqipëria|Shqipërisë]].
 
== Demografia ==
:'''''Shiko : [[Lista e ardhacakëve - Gjakovë]]'''''
Popullsia e qytetit vlerësohet rreth 105.000 banorë. Numri i banorëve është rritur ndjeshëm për shkak të shpërnguljeve në qytet me rastin e shkatërrimit të fshatrave gjatë luftës. Tani {[[2006]]}, llogaritët që komuna të ketë një popullsi rreth 153,000 banorë.
 
Gjatë viteve [[1918]]-[[1941]], sipas dokumentev të Dr. Millovan Obradoviqit të presantuara në librin "Reforma Agrare dhe kolonizimi i Kosovës 1918-19412" në Gjakovë dhe fshatrat përreth saj, janë vendosur rreth 2000 familje serbo-malazeze. Në qender të qytetit janë vedndosur 26 familje, ndërsa në fshatrat e për rreth pjesa tjetër.
{|border="2" cellspacing="0" cellpadding="4" rules="all" width="98%%" style="clear:all; margin:5px 0 1em 1em; border-style: solid; border-width: 1px; border-collapse:collapse; font-size:95%; empty-cells:show"
|colspan="10" align=center style="background:#778899; color:white"|'''Përbërja etnike'''
|-
|- bgcolor="#FFEBCD"
!Viti/Etnia
!Shqiptar
! %
!Serb
! %
!Egjiptas, Ashkali
! %
!Romë
! %
!Total
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''1991 regj.''' || 142,000 || 98 || 3,000 || 2 || n/r || || n/r || || 145,000
|- bgcolor="#fffaf0"
|'''Janar 1999''' || 142,000 || 98 || 3,000 || 2 || n/r || || n/r || || 145,000
|- bgcolor="#f5f5f5"
|'''2006''' || 143,300 || 95,5 || 6 || || 6000 || 4 || 700 || 0.4 || 153,000
|-
|colspan="10" align=center style="background:#dcdcdc;"|<small>Të dhënat janë të para llogaritura<br>[http://www.osce.org/documents/mik/2005/02/1182_en.pdf Ref: osce]</small>'''
|}
 
== Kultura dhe Arsimi==
 
[[Figura:Gjakova.jpg|thumb|right|Gjakova]]
[[Figura:Gjakova_Naten.jpg|thumb|right|Gjakova natën]]
Para masave të dhunëshme serbe të viteve [[1990]] - [[1999]], komuna e Gjakovës ka pasur 7 [[biblioteka publike]] me gjithsejtë 105. 443 [[libra]]. Biblioteka kryesore në Gjakovë ka pasur 42.193 libra, ndërsa degët në Skivjan, Rogovë, Biztazhin, Ponoshec, Brekoc dhe Cërmjanë kanë pasur 63.250 libra. Sot (tetor [[1999]]), Gjakova ka 5 biblioteka publike me gjithsejt 83.061 libra. "Dora e zezë" serbe ka zhdukur dy degë në Cërmjan dhe Brekoc dhe ka dëmtuar librat e bibliotekave të tjera në një numër prej 22.382 librash.
 
Gjakova ka katër shkolla të mesme, shkollën e muzikës "[[Prenk Jakova]]" si dhe Fakultetin e Edukimit "'''Bajram Curri'''". Fakulteti i Edukimit, i njohur më parë si Normalja e Gjakovës, ka luaji rol të përgatitjen e arsimtarëve kosovar gjatë filleve të zhvillimit të arsimit shqip në Kosovë.
 
Trupa e teatrit profesionist të Gjakovës shërben si Teatër Kombëtar i Kosovës. Kori i burrave udhëhiqet nga dirigjenti dhe kompozitori [[Rauf Dhomi]] ndërsa kori i grave nga dirigjentja [[Arta Topalli]]. Grupi letrar quhet "[[Gjon Nikollë Kazazi]]."
 
====Sporti====
Klubet sportive "'''[[KS Vëllaznimi| Vëllaznimi]]'''" dominojnë sportin gjakovar. Vëllaznimi ka klube të futbollit, basketbollit dhe hendbollit. Volejbollistet gjakovare i përfaqëson klubi “Shqiponjat”.
 
==Personalitete të Gjakovës==
{{Kryesor|Personalitete të Gjakovës}}
{| border="0" cellpadding="2"
 
| [[Dah Polloshka]] || [[Sulejman Vokshi]] || [[Bajram Curri]] || [[Gjon Nikollë Kazazi]]
|-
| [[Asim Vokshi]] || [[Hajdar Dushi]] || [[Haki Taha]] || [[Emin Duraku]] || [[Isa Grezda]] ||
|-
| [[Ymer Riza]] || [[Qamili i Vogel]] ||
|-
| [[Fadil Hoxha]] || [[Xhavit Nimani]] || [[Ymer Pula]] || [[Veli Deva]]|[[Mahmut Bakalli]]
|-
| [[Din Mehmeti]] || [[Bardhyl Qaushi]] || [[Ali Podrimja]] ||
|-
| [[Shani Pallaska]] || [[Jahja Koka]]?? || [[Hadi Shehu]] ||
|-
| [[Mazllom Myzini]] || [[Ismet Peja]] || [[Rauf Dhomi]] || [[Avni Mula]]||
|-
| [[Pajazit Nushi]] || [[Fehmi Agani]] || [[Esat Stavileci]] || [[Zekeria Cana]]
|-
| [[Shkëlzen Jetishi]] || [[Shkelzen Doli]] || [[Arber Dhomi]]
|}
 
==Lagjet e qytetit==
Përkundër ndryshimeve të shumta administrative të ndarjes së qytetit, tek vendasit dominon ndarja e qytetit në lagje sipas vetive në kohëra të caktuara apo themeluesve të tyre:
*Mëhalla e Hadumit - lagjja me e vjetër, vendthemelimi i qytetit.
*Mëhalla e Cullakëve
*Mëhalla e Haxhi Ymerit
*Mëhalla e Gerqarve
*[[Mëhalla e Geces]]
*Mëhalla e Qylit
*Mëhalla e Honkes
*[[Mëhalla e Sefes]]
*Mëhalla e Mulla Jusufit
*Orize
*[[Blloku i Ri]]
==Politika==
Projekt statuti i komunës së Gjakovës ka gjthësej 134 Nene.
 
==Komunikacioni==
Gjakova ka lidhje me rrugë të mira magjistrale me Prizrenin, 36 km larg, Pejën, 34 larg, Prishtinën, 80 km larg, dhe pikën kufitare të XXX me Shqipërinë.
 
==Telekomunikacioni==
Lidhjet lokale telefonike në Gjakovë janë të mira, si dhe ato ndër-urbane. Shërbimi dial-up i interneti ofrohet nga Dardanet i PTK-së dhe shërbyes lokal që përdorin lidhje pa tela.
 
==Të tjera==
* Ushtria
* Pushime
 
== Shiko dhe këtë==
* [[:Category:Gjakovë:Foto|Foto galeria]]
* [[Lista e katundeve të Gjakovës]]
 
==Burim i të dhënave==
 
* <small>Dokumente të [[OSCE]]-së të gjetura në internet në vitin [[2006]], për profilet e komunave të Kosovës: [http://www.osce.org/documents/mik/2005/02/1182_en.pdf mik/2005/02/1182_en.pdf]</small>
* <small>Dokumente të [[Rrjeta Elektronike e Organizatave Mjedisore Kosovare|Rrjetës Elektronike të Organizatave Mjedisore Kosovare]] - Sharri.net [[2006]]: [http://www.sharri.net/admin/editor/downloads/komunat/gjakova.pdf gjakova.pdf]</small>
* <small>Dokumente të [[Posta dhe Telekomi i Kosovës|Postës dhe Telekomit Kosovës]] të gjetura në internet [[2006]]:[http://www.ptkonline.com/web/site/index.php?CatId=8&PageId=15&language=0 KodePostare.pdf]</small>
* <small>Dokumente të Misionit të Bibliotekës së Kosovës të gjetura në internet në vitin [[2006]]: Raporti i IFLA-s/FAIFE-së, prill 2000: [http://www.ifla.org/faife/faife/kosova/koan3alb.htm Anex 3]
</small>
 
== Lidhje të jashtme ==
*[http://www.gjakova-komuna.org/ KK Gjakovë]
*[http://www.komunat-ks.net/eng/html/index.php Association of Kosovo Municipalities] - Asociacioni i Komunave të Kosovës
----
*[http://www.osce.org/documents/mik/2005/02/1182_en.pdf OSCE Profile of Gjakovë pdf]
*[http://www.osce.org/documents/html/pdftohtml/1182_en.pdf.html OSCE Profile of Gjakovë html]
*[http://www.sharri.net/admin/editor/downloads/komunat/gjakova.pdf Rrjeta Elektronike e Organizatave Mjedisore Kosovare - Gjakovë] - sharri.net
*[http://www.iom.ipko.org/Projects/kdserhs/index.htm Organizata Internacionale e emigrimit]
*[http://www.ifla.org/faife/faife/kosova/kosorepo.htm#_Toc480784381 IFLA - International Federation of Library Associations and Institutions] - raport para dhe pas luftës - anglisht
----
*[http://www.gjakovainfo.com/ Gjakovainfo.com] - faqe komerciale
<!-- Kategorizim dhe interwiki -->
{{KO-gjeo-cung}}
{{Kosova}}
{{Kosovë}}
[[Category:Gjakovë|*]]
[[Category:Qytete në Kosovë|Gjakovë]]
 
 
[[bs:Đakovica]]
[[de:Dakovica]]
[[en:Đakovica]]
[[pl:Đakovica]]
[[sr:Ђаковица]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Komuna_e_Gjakovës"