Ali Këlcyra: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Hatake (diskuto | kontribute) No edit summary |
Hatake (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:U2 alikelcyra.jpg|parapamje|Ali Këlcyra]]
'''Ali Këlcyra''' ([[1891]]-[[1963]]), [[Veli bej Këlcyra|xhaxhai]] i tij ishte firmëtar i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|deklaratës së pavarsisë]], udhëheqës çetash kundër andarteve greke, prijës gjatë [[Lufta e Vlorës|Luftës së Vlorës]], deputet<ref>[http://www.parlamenti.altirana.com/graphics/foto/Ligjv%EBn%EBsit%20Shqiptar%EB.pdf Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005] - <tt>Republika e Shqipërisë KUVENDI</tt>. Tiranë 2005</ref> dhe gazetar shqiptar.
== Jeta ==
Lindi në [[Këlcyra|Këlcyrë]] më [[28 Maj|28 maj]] [[1891]], i biri i Xhelal bej Këlcyrës nga oxhaku i rreptë i bejlerëve të Këlcyrës. Mësimet e para i merr në vendlindje. Ndjek liceun “Gallata Saraj” në Stamboll qyshë më 1904. Në vitin 1909 do të marrë diplomën e pjekurisë me ‘Bachalier es-lettres-es sciences’. Studion në "Mülkiye-i-Sehahané", shkollë e lartë e shkencave politiko-administrative e ekonomike.
Me shpërthimin e [[Luftës I Ballkanike]] kthehet në Këlcyrë, dhe shpallja e pavarësisë e gjen në atdhe. Gjatë ripushtimit të Jugut nga ushtritë greke largohet me muhaxhirët e tjerë në [[Vlora|Vlorë]]. Në emër të tyre përshëndet [[Princ Vidi]]n e [[Princesha Sofi|princeshën Sofi]] që erdhën të vizitonin të ikurit nga zonat e pushtuara me një fjalim në frëngjisht. Lë atdheun dhe vendoset në [[San Demetrio Korone]], tek arbëreshët e [[Italia|Italisë]].
Rreshti 11:
Në 1915 vazhdon studimet në Fakultetin e Drejtësisë në [[Roma|Romë]] kohë kur përqafon idetë e socialdemokracisë, miqësohet me [[Avni Rustemi|Avni Rrustemin]] dhe shokun e betejave [[Stavro Vinjau]]. Kthehet në atdhe një vit më pas dhe bashkë me [[Themistokli Germenji|Themistokli Gërmenjin]] e të tjerë, ndërmerr nismën e krijimit të çetave kombëtare shqiptare.
Në 1918 kthehet sërish, shkon në Vlorë ku në një mbledhje të fshehtë themelohet organizata që u quajt [[“Mbrojtja Kombëtare”]]. Komanda italiane e dëbon nga territoret nën administrimin e saj. Komitetet e MK-së kishin tashmë për qëllim organizimin e luftës së armatosur kundër italianëve që ndodheshin këtu për “mbrojtjen” nga ushtritë greke që ishin vendosur rreth kufirit. Merr pjesë në [[Kongresi i
Gjatë viteve 1921-1924 zhvilloi një veprimtari aktive në jetën politike të vendit, si deputet i [[Gjirokastra|Gjirokastrës]]. Fushatën e nisi nga fshati Brezhan i Këlcyrës, vend ku shpjegoi për herë të parë se ç’është demokracia dhe pas gjithë fjalimeve, ai pyet pjesëmarrësit se çfarë dëshire konkrete kishin që ai të mund t’ia paraqiste Parlamentit. Përgjigja ishte “Duam kullota”. Babai u kujtoi të gjithëve se kullotat ishin përballë tyre, por dëgjuesit ia kthyen se bëhej fjalë për pronat e familjes së tij, Këlcyra. Në këtë pikë, babai deklaron: “Nga ky moment këto kullota bëhen tuajat”. Ai ua fali kullotat e tij fshatarëve të Brezhanit, pasi si formim politik ishte pro reformës agrare dhe zhvillimit bujqësor të vendit.
Qyshë në seancën e parë propozon që në apelin e deputetëve të hiqet titulli “bej”.<ref name="aj">Jaupaj A., "E bija e Ali Këlcyrës, Hana: Ali Këlcyra, kundërshtar i tre diktaturave", [[panorama.com.al|gazeta]] [[Panorama]], 10 prill 2011.</ref>
Nga pikëpamja politike u rreshtua në krahun demokrat. Ndërsa udhëheqësi kryesor i krahut demokrat, [[Fan Noli]], kishte pozicionin e qendrës së majtë, Ali Këlcyra shpalosi programin e qendrës së djathtë. Marrëdhëniet mes tij dhe Nolit filluan të ftoheshin, për arsye se Noli miratoi për qeverinë që formoi një program krejtësisht të qendrës së majtë. Ky program u bë shkak që Aliu të mos merrte pjesë në qeverinë e Qershorit.<ref name="ba">Andoni B., "Ali Këlcyra, aristokrati ballist", 31 shtator 2005</ref>
[[Lëvizja e Qershorit]] shënon mërgimin e tij të parë larg atdheut për 15 vjet bashkë me të shoqen, Hadije hanëm Vlorën, motrën e [[Eqrem Bej Vlora|Eqrem bej Vlorës]].
Shkëputja e tij me Nolin u legalizua me formimin e dy partive paralele - njëra me emrin “Çlirimi Nacional” me kryetar [[Fan Noli]]n, me program të qendrës se majtë - tjetra “Bashkimi Kombëtar”, me kryetar [[Sotir Peçi]]n, në të cilën u angazhua Ali Këlcyra, me program të qendrës së djathtë.
Rreshti 23:
Në 1925 themelohet në [[Bari (Itali)|Bari]] organizata Bashkimi Kombëtar me [[Sejfi Vllamasi]]n, [[Qazim Koculi]]n, ku zgjidhet në komitetin drejtues dhe sekretar i saj. Një vit më vonë, gjyqi i hetimeve politike në [[Tirana|Tiranë]] lëshon një “Letër përdhuni” kundër tij për t’u hetuar nën akuzën e “propagandës kundër shtetit, regjimit e kryetarit të Republikës”. Në Fletoren zyrtare botohet vendimi i dënimit me vdekje dhe i konfiskimit të pasurisë. Në këtë kohë merr titullin Dr. i Shkencave Juridike.
Ali Këlcyra qëndroi në radhët e “Bashkimit Kombëtar” deri më 1938, madje u bë motori i tij kryesor. Po atë vit “Bashkimi Kombëtar” u shpërbë.
Gjatë qëndrimit në [[Parisi|Paris]] lindi e bija më 8 mars 1936, Hana. Ali Këlcyra bën raporte për gjendjen në Shqipëri dhe për politikën profashiste të [[Mbreti Zogu I|Mbretit Zog]], duke shkruar në të përditshmet “Le Quotidien”, “Le Matin”, “La République” etj.
Para se të kthehej në Shqipëri kontakton me shefin e stafit të kryeministrit francez [[Édouard Daladier]], që do i japin mbështetjen në luftën anti-fashiste që do vinte.<ref>Këlcyra A., [[Shkrime për historinë e Shqipërisë]], Onufri, 2012</ref> Vendimin për t'u kthyer e mori pasi foli me kol. Hill, i cili e këshilloi të kthehej: “E ke luftuar qeverinë mbretërore kaq gjatë dhe nuk ia arrite qëllimit nga jashtë. Rezistenca është e mundur vetëm nëse ajo bëhet nga brenda. Nëse do të kontribuosh për rezistencë ndaj pushtimit, duhet të kthehesh pranë njerëzve të tu”. Me 23 qershor 1939, pasaporta e Aliut, nr. 4897 e lëshuar me 8 prill nga Konsullata e Përgjithshme e Tiranës në kryeqytetin francez, u pajis me vizen e hyrjes nr. 194 që do ta ndihmonte të kapërcente pa vështirësi pengesat në rrugën e kthimit. Me 27 korrik, komisarii kufirit Chiriaco u kumton organeve kompetente se Ali Këlcyra dhe personat e tjerë të familjes hynë me tren në Itali nga ana e Bardonekias (qendër kufitare e Piemontit me Francen) dhe kolegu i tij i sigurimit të portit, komisar Cucaro, telegrafon se në Brindisi me 2 gusht ai i hipi vaporit "Loredano" dhe u nis drejt [[Saranda|Porto Edes]]. Me të mbërritur shkon pa u ndalur në Këlcyrë, ku qendroi mes familjarëve e të afermve për pak kohë.
== [[Lufta e Dytë Botërore]] ==
Kthehet në atdhe tetor-dhjetor 1939 krijon me një grup intelektualësh të kohës “Frontin e Rezistencës”, ku [[Mit'hat Frashëri|Frashëri]], [[Hasan Dosti|Dosti]], [[Kol Tromara|Tromara]] dhe ai vetë krijojnë tezat e programit që titullohen “Nacionalizma shqiptare, [[Balli Kombëtar]]”
Në janar-shkurt të 1941 pas veprimtarisë së tij dhe kontrollimit që i bëhej korrespondencës së tij, italianët vendojnë të djegin e bastisin pronat e Këlcyrajve. Në shkurt Aliu harton një përkujtesë/promemorie ku kërkon një shtet të pavarur shqiptar. Mëkambësia në fund përcaktoi "pozitën" e A. Këlcyrës pas kësaj promemorieje dhe "e sistemoi në mënyrë të përshtatshme" duke e internuar. I shoqëruar sipas urdhërit të Komandës Eprore të karabinierisë bashkë me familjen, nga një agjent i policisë së sigurimit publik dhe i pajisur me nje "Foglio di via obbligatorio", me 4 prill largohet perseri nga atdheu per ne provincen e Arecos. Kuestori i Foxhias i kumton prefektit të Arecos dhe ky MI [Ministria e Punëve të Brendshme] se Aliu u vendos në kështjellën e komunës së Kortones. Tre muaj pas internimit të tij u lejuan të vendoseshin në Itali edhe familja.
Në Kortona kuvendon me disa njerëz të parisë së [[Rrethi i Dibrës|Dibrës]], prof. [[Isuf Luzaj]]n i porsa sjellur nga Ventotene. Me kapitullimin e Greqisë faqe pushtimit nazist, 23 prill 1941, u shpall amnisti për të internuarit politikë. Aliu me 22 korrik 1941 lirohet dhe me vaporin e linjës Brindisi-Durrës kthehet sërishmi në atdhe.<ref name="tf">[[Tanush Frashëri|Frashëri T.]], "Ali Këlcyra, aristokrati kuqezi", Botime "Çabej", 2005.</ref>
Kur Partia Komuniste Shqiptare, e themeluar në nëntor 1941, filloi të përhapte, shqetësimet e nacionalistëve të djathtë demokratë, ku bënte pjesë edhe Ali Këlcyra, u rritën.
Në maj të vitit 1942, në shtëpinë ku banonte A. Këlcyra në Tiranë, u bë një mbledhje e gjerë nën pretekstin se do të organizonte përkujtimin e vdekjes së xhaxhait, Muhamet (Hilmi) Këlcyrës, ku morën pjesë: M. Frasheri, [[Fuad Dibra|F. Dibra]], [[Kol Tromara|K. Tromara]], [[Nuredin bej Vlora|N. Vlora]], [[Hasan Dosti|H. Dosti]], [[Faik Quku|F. Quku]], I. Luzaj, [[Safet Butka|S. Butka]], [[Fazlli Frashëri|F. Frasheri]], [[Musine Kokalari]], prof. dr. [[Selman Riza]], [[Lec Kurti]], [[Thoma Orollogaj|Th. Orollogaj]], [[Lef Nosi]] dhe A. Këlcyra. Mbledhja vendosi që organizata e Frontit të Rezistencës tani e tutje të thirrej vetëm organizata "Balli Kombëtar" dhe zgjodhi si kryetar Mid'hat Frasherin, një nga figurat karizmatike të patriotizmit shqiptar.<ref name="tf"/>
Më 1943 takohet me gjeneral Dalmazzon, takim i cili më 13 mars do të lindë projekt-protokoll marrëveshjen për fundin e gjakderdhjes, bashkëfirmosës me Nuri bej Vlorën. Episodi më i hidhur për të është koha, kur në qershor të këtij viti e kapin komunistët që e lirojnë më pas, të detyruar nga një presion i madh.
Në 1944 nga tribuna e Kongresit të Ballit Kombëtar shtron edhe një herë nevojën për t’u bërë thirrje komunistëve të heqin dorë nga lufta civile. Në këtë moment hedh idenë e krijimit të një Fronti Kombëtar për t’i bërë ballë luftës në dy krahë.
Line 38 ⟶ 43:
Mbyllet për pesë muaj në kampin Santa Fara të Barit bashkë me krerët e tjerë të Ballit. Endet nëpër Evropë dhe në 1947 përfundon në Kajro, ku nisën të punojë si mësues. Aderoi në shoqatën “Besëlidhja” e cila mundi të konkretizohet me përjashtim të [[Abas Ermenji]]t, i cili refuzoi bashkëpunimin. Si folës i mirë i gjuhës greke, Ali Këlcyra u ngarkua nga ”Besëlidhja” të hyjë në marrëveshje me qeverinë e Athinës, për të mundësuar hyrjen e trupave shqiptare antikomuniste në Shqipëri nga ana tokësore, duke kërkuar edhe garanci nga pala greke, se nuk do ndërhynte pas tyre në Shqipëri ushtarakisht. Mbështetja e kërkuar u refuzua nga qeveria e djathte greke e kohës.
Me këtë dështimin e misionit të Ali Këlcyrës në Athinë, merr fund “Besëlidhja” sepse ishte kundër zbarkimit me parashuta për të cilën do të ndihmonin Amerikanët, duke pasur parasysh vështirësitë e veprimeve konkrete, të gjakderdhjes së mundshme dhe ruajtjes së jetës së shumë të pafajshmëve. Ali Këlcyra kthehet në Itali dhe fillon përsëri veprimtarinë në fushën e gazetarisë së emigracionit, duke nxjerrë një gazetë me ndihmën financiare të ushtarëve të Ballit Kombëtar.<ref name="aj"/> Në korrik të 1953 grupimi i tij i bashkangjitet "Bllokut Kombëtar Indipendent" të dr. [[Ismail Vërlaci]]t, [[Ndue Gjon Marku]]t, dhe [[Ernest Koliqi]]t, duke u riemëruar "Bashkimi Demokrat Shqiptar".<ref>{{en}} Pearson O., Albania in the Twentieth Century, A History: Volume III, I.B.Tauris & Co Ltd, 2006.</ref>
Më vonë, zgjidhet në Komitetin “Shqipëria e Lirë” dhe mbetet për vite pjesëtar i delegacionit shqiptar që emërohej ne hapjen e punimeve të Parlamentit Europian në Strasburg.
Vdes në shtator 1963 në Romë.
Dekorohet me [[Urdhri "Gjergj Kastrioti Skënderbeu"|Urdhrin "Gjergj Kastrioti Skënderbeu"]] më [[22 dhjetor]] [[2007]] nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë [[Bamir Topi]].
| |||