Tajar Zavalani: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
Hatake (diskuto | kontribute)
No edit summary
Rreshti 1:
'''Tajar bej Zavalani''' është([[1903]]-[[1966]]) ishte publicist, përkthyes dhe shkrimtar shqiptar, shkroi librin "[[Histori e Shqipnis]]".
 
== Jeta ==
{{lit-cung}}
Lindi më 1903 në qytetin e [[Manastiri]]t 15 gusht të vitit 1903. Zavalanit ishin një familje me tradita të shquara atdhetare e patriotike. Meqë në atë kohë nuk kishte shkolla shqipe, [[Fehim bej Zavalani|i ati]] e dërgoi në shkollën franceze, të cilën e kishin hapur në Manastir misionarët katolikë, të ashtuquajturit "Vëllezërit Maristë". Megjithatë, i ati u përpoq t'i japë edhe njohuritë në gjuhën shqipe nga një anëtar i familjes Qiriazi, anëtarët e të cilës më vonë hapën në [[Korça|Korçë]] Shkollën Femërore Shqipe. I ati ishte kryeredaktor i gazetës "Bashkimi i kombit" botuar në Manastir më 1907-1908.
Gjatë [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]] (1916), kur francezët bombarduan dhe dogjën Manastirin, me shumë të tjerë edhe Tajari la vendlindjen dhe shkoi në Selanik. Aty u hapën disa shkolla franceze, rreth të cilave u mblodhën nxënësit refugjatë.
Tajari i dha të gjitha provimet gjatë gjithë viteve që mësoi aty, ku mbaroi edhe studimet në degën e letërsisë. Sipas dëshmisë së konsullit francez, i cili i kishte dorëzuar diplomën, Tajari në atë kohë ishte laureati më i ri që kishte kryer studimet në universitetet franceze.
 
Më 1922 ai vjen në [[Tirana|Tiranë]] për të filluar punë në Ministrinë e Jashtme. Në fillim qe emruar sekretar i Komisionit Shqiptar për Çështjet e Kufijve, të cilin e kryesonte Ali Pash Kolonja. Ky Komision merrte pjesë në grupin e përfaqësuesve ndërkombëtar të shteteve të ndryshme, që kishin mbi vete këtë çështje. Në fakt kufijt ishin të caktuar në Konferencën e Paqes, mirëpo ky Komision kishte për detyrë t'i zbatonte përfundimet e bëra që të ishin sa më të natyrshme.
 
U emrua Sekretar i Legatës Shqiptare në Romë. Ashtu si shumë të rinj intelektualë shqiptarë të brezit të tij, ra në kontakt me idetë komuniste të kohës, duke ushqyer endrrën se komunizmi do të ishte rruga e shpëtimit të popullit të shumëvuajtur shqiptar.
 
Në vitin 1925 shkon për të vazhduar studimet e larta për ekonomi politike në [[Rusia|Rusi]], megjithëse donte të studionte elektroteknikën, mori dhe diplomën e shkencave politike. Në Rusi humbet të vëllanë e tij Hysen Zavalanin i cili pushkatohet nga qeveria ruse për ngjarjet e vitit 1937-38 në Saratov, kundra diktatit të Stalinit. Situata ruse e përgatit Tajarin një antikomunist të vendosur. Më 1930 shkon në [[Zvicra|Zvicër]] ku qëndron tre vjet. Prej Zvicrës, shkoi te i ati në Selanik. Më 1933 kthehet në Shqipëri nga ku punon si gazetar dhe përkthyes. Ka botuar në të përkohshmet shqiptare duke nisur që nga viti 1930 deri në vitin 1939 qoftë me emrin e tij, qoftë me pseudonimet e shumtë të përdorur si T.Z., ZAKS, TANI, TARZANI, TA, tz, T etj. Shkruan n'atë kohë kur shkëlqyen [[Mitrush Kuteli|M. Kuteli]], [[Branko Merxhani]], [[Petro Marko|P. Markon]], [[Ernest Koliqi]], [[Migjeni]], [[Vedat Kokona]], etj. në shtypin e kohës Illyria, Minerva, Bota e re, [[Përpjekja shqiptare]], Koha e Re, Besa, Shtypi, Shkëndija, Leka, Vatra, Rilindja. Kur u botua përkthimi i "Nënës" në revistën "Leka" u botua një kritikë. Nga fundi i recensionit ishin edhe këto fjalë: "''Përsa shihet përkthyesi asht tue e lyp të vërtetën edhe nji ditë do t'a gjejë''". Këto ishin porsi fjalë të një profeti, sepse kështu edhe ndodhi.
 
Më 1935, ai ka qenë editor i revistës "Jeta dhe Kulltura". Pas një kohe të shkurtër merret në Ministrinë e Financave, ku kryen detyrën e Drejtorit të Statistikave. Në këtë detyrë mbeti deri në vitin 1939, kur Shqipëria u pushtua.
 
=== Mërgimi ===
 
Në fillim të Luftës së Dytë Botërore, për përkthimin e "Nënës" së Gorkit, dhe artikujt e tij therës, Tajari bashkë me zonjën e tij internohen në [[Italia|Itali]], ku kalojnë përdhunazi kufirin dhe shkojnë në Francë. Me një letër iu drejtua [[Mehmet Konica|Mehmet Konicës]], i cili në atë kohë ishte një nga anëtarët e Këshillit Mbretëror, madje iu drejtua edhe Mbretit, duke ia shfaqur me plot sinqeritet mendimet, dëshirat, idetë e idealet e veta. [[Mbreti Zogu I|Mbreti]] jo vetëm që "e fali", por u përgjigj se për Tajarin ka pasur një dashuri e simpati të posaçme, sepse e njeh mirë zemrën dhe thjeshtësinë e tij, ndaj në Francë qe emeruar prej Madhërisë së tij si atashe i shtypit i Oborrit Mbretëror. Kur Mbreti Zog gjendej në [[Franca|Francë]], e cila në atë kohë kapitulloi, qe ftuar prej Mbretit të Anglisë, Gjergjit VI (Xhorxhit VI), që të kalonte në Britaninë e Madhe. Me vajtjen e Tajarit në [[Londra|Londër]], veç detyrave të tjera, filluan edhe transmetimet e para në gjuhën shqipe me anën e Radio BBC-së, në nëntor të vitit 1940 si përkthyes dhe spiker në Seksionin Shqiptar të Shërbimit për Europën, së bashku me diplomatin [[Dervish Duma]] dhe [[Anton Logoreci]]n.
 
Në Londër Tajar Zavalani ka mbajtur një varg konferencash nëpër institute të ndryshme mbi Shqipërinë. Tri vjet ishte Sekretar i Përgjithshëm i Pen Clubit të shkrimtarëve në mergim, që vinin nga shtetet e robëruara. Pothuaj se tërë një numër të "Arena" (revistë letrare e klubit të përmendur) ia kushtoi letërsisë shqipe, ku botoi edhe përkthimin e "Gjeniut" të Atë [[Gjergj Fishta|Gjergj Fishtës]] në gjuhën [[Anglishtja|angleze]], që ai e përgatiti.
 
Me formimin e Degës ACEN për Europë (Komiteti i Kombeve të Robëruara), ishte delegat i Komitetit Shqiptar. Në këtë detyrë ishte deri në fund të jetës. Në fakt, vitin e fundit ishte kryetar i Degës ACEN në Londër. Në janar të vitit 1962, si delegat shqiptar, merr pjesë në Këshillin e Evropës në Strasburg. Prania e Tajarit ishte më se e nevojshme, meqë shumë intriga e dredhi të huaja dolën në dritë dhe kështu ai vetë me anën e miqve e tha të vërtetën mbi Shqipërinë.
 
Vdiq po në muajin e lindjes, në mëngjes herët të 19 gushtit të vitit 1966.
 
== Vepra letrare ==
 
Po përmendim përkthimet më kryesore, të bëra gjatë veprimtarisë së tij me një rend kronologjik: "Sonata e Krojcerit" dhe "Ana Karenina" të Tolstojit, "Novelat" e Çehovit, "Nëna" e Gorkit, "Zonja me kamelje" e Alekasandër Dymas - të birit, "Tartarini e Taraskoni" të Dodesë e "Gobsekun" e Balzakut. Si përkthim të përgatitur për shtyp la në Shqipëri kur qe i detyruar të ikë, "Jeta e Napoleonit" prej E. Ludwig, e gjithashtu një pjesë bilingue të të famshmit Larousse (frengjisht-shqip), pjesën shqip.
 
Në mergim përktheu nga rusishtja në gjuhën frenge librin e kolonelit G.A.Tokaev "Kujtimet e mia mbi parajasën e Stalinit" (Mes memoires - Le Paradis de Stalin), që u botua në Paris më 1957. Si vepër të posaçme publikoi në gjuhën angleze librin "Sa është e fortë Rusia?" (How strong is Russia?), në të cilën dëshironte t'i tregojë botës se lirë se "Ariu i bardhë" nuk është aq i rrezikshëm sa u paraqitet të tjerëve, ku me argumente faktike ve në dukje dobësinë e Rusisë nga brenda, në çdo pikëpamje.Gjithashtu ka lënë në dorëshkrim përkthimin e papërfunduar të "Njeriu-ky i panjohur" të Aleks Karel.
 
Një vend të posaçëm në veprimtarinë e tij si vepra më e mirë origjinale do të mbetet "Historia e Shqipnis" në dy vëllime, të cilën e botoi në Londër në vitin 1965. Pjesa e parë përfshin kohët prej Ilirëve e deri në Kongresin e Berlinit, kurse e dyta vazhdon e mbërrin deri në ditët tona (në vitet gjashtëdhjetë).
 
== Shih edhe ==
* [[Tajar Zavalani - Misioni i shekullit XX]]
 
[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]
[[Kategoria:Lindje 1903]]
[[Kategoria:Vdekje 1966]]
[[Kategoria:Publicistë shqiptarë]]
[[Kategoria:Përkthyesë shqiptarë]]
[[Kategoria:Shkrimtarë shqiptarë]]