Aziz Çami: Dallime mes rishikimesh

Aziz Çami, anëtar i familjes Çami, u lind në [[Filat]], Çamëri, në vitin 1893.<ref>{{cite news|url=http://lajme.shqiperia.com/lajme/artikull/iden/291329/titulli/Si-u-shpetoi-Zogu-15-plumbave-te-atentatit-ne-Vjene|title=Si u shpetoi Zogu 15 plumbave te atentatit ne Vjene|last=Dralo|first=Androkli|coauthors=2009|work=Washington Post (Albanian service)|publisher=Washington Post|language=Albanian|accessdate=2 September 2010}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.zeriyt.com/historia-shqiptare/llesh-topallaj-si-humbi-jeten-per-te-shpetuar-mbretin-zog-t45005.0.html|title=Llesh Topallaj: Llesh Topallaj si humbi jeten per te shpetuar mbretin Zog|last=Qafoku|first=Roland|coauthors=Etleva Delia|year=2008|work=Tirana Observer|accessdate=2 September 2010}}</ref> Në vitin 1917 ai u diplomua nga Akademia Ushtarake e Torinos si oficer artilerie. Pas pjesëmarrjes së tij në [[Lufta e Vlorës|Luftën e Vlorës]] në vitin 1920, Çami u bë një pasues i [[Fan Noli]]t. Pas Lëvizjes së Qershorit 1924 u largua nga Shqipëria Ai u bë një aktivist i Komitetit Nacional Revolucionar (Konare), të krijuar dhe udhëhequr nga Noli në 25 nëntor 1925 në Vjenë, e cili synonte përmbysjen e qeverisë së Zogut në Shqipëri.<ref name="Kaloci">{{cite news|url=http://www.parajsa.com/dossier/349-sejfulla-maleshova.html|title=Dy letrat e panjohura te Sejfulla Maleshoves nga Leningradi ne 1928-en|last=Kaloci|first=Dashnor|date=2008-11-17|work=Parajsa|publisher=Parajsa|language=Albanian|accessdate=1 September 2010}}</ref>

[[Hasan Prishtina]] dhe [[Mustafa Kruja|Mustafa Merlika-Kruja]], dy njerëz që udhëhiqnin shoqatat anti Zog në Vienë në atë kohë organizuan vrasjen e mbretit duke rekrutuar Aziz Çamin dhe [[Ndok Gjeloshi]]n, dy ish-oficerë të xhandarmërisë dhe republikanë të ​​vendosur. Sipas kujtimeve të Gjeloshit ai e studioi shumë mirë skenën para se të kryhej atentati.<ref name="Milani">{{cite news|url=http://www.shkoder.net/fjala/2004/pmilani.htm|title=Ja atentatet kundër Mbretit Zog|last=Milani|first=Prelë|work=Fjala e Lire|publisher=Fjala e LIre|language=Albanian|accessdate=2 September 2010}}</ref>

Më [[20 shkurt]] [[1931]] Çami dhe Gjeloshi u përpoqën të vrisnin Zogun në Vienë, Austri në shkallët e Operas së Shtetit të Vjenës, kur mbreti shqiptar ishte duke e lënë ndërtesën, pasi kishte parë operan "Palaçot".<ref name="Milani"/><ref name=Vickers>{{cite book|last=Vickers|first=Miranda|title=The Albanians: a modern history |url=http://books.google.com/books?id=IzI0uOZ2j6gC&pg=PA131&lpg=PA131&dq=Aziz+Cami+1931&source=bl&ots=b9GFz12Pc0&sig=Ofh13PWoT-GlvBM25IfVZWQ6XyY&hl=en&ei=JHd-TKriJ8KblgfjgcHvAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBIQ6AEwAA#v=onepage&q=Aziz%20Cami%201931&f=false|year=2001|publisher=IB Tauris|isbn=1-86064-541-0|page=131}}</ref> Roja personal i Zogut major [[Llesh Topallaj]] u vra, dhe Ministri në gjykatë, Eqrem Libohova u plagos, ndërsa Zogu vetë shpëtoi i padëmtuar.<ref name=Vickers/> Sipas disa burimeve, Zogu arriti nxjerrë pistoletën e tij dhe të qëllojë në drejtim të atentatorëve, pa arritur ti godasë.<ref name=Vickers/> Thuhet se Zogut i janë bërë 55 atentate, gjatë sundimit të tij.<ref name=Vickers/> Të dy Çami dhe Gjeloshi mbanin pasaporta jugosllave në atë kohë, edhe pse Jugosllavia në atë kohë nuk do të dëshironte vdekjen e Zogut, sepse kjo do të çonte në një ndërhyrje të Mbretërisë së Italisë në Shqipëri, e cila nuk ishte në interesin e Jugosllavisë.<ref name=Vickers/>

Sipas kujtimeve të Gjeloshit, Gjeloshi vrau Llesh Topallajn sepse e ngatërroi atë me Zogun. Topallaj kishte rroba ushtarake, ndërsa Zogu ishte me rroba civile. Gjithashtu ishte Gjeloshi i cili plagosi Eqrem Libohovën.<ref name="Milani"/> Gjeloshi gjithashtu kujton se revolveri i Çamit nuk shkrepi dy herë rresht dhe e shtëna e tretë e Çamit ishte e pafatë, sepse ajo tashmë ishte vonë.<ref name="Milani"/> Gjeloshi e kundërshton faktin që Zogu bëri përpjekje për të mbrojtur veten e tij dhe aq më tepër që mbreti nxorri pistoletën e tij për të qëlluar ndonjë.<ref name="Milani"/> Gjithashtu Gjeloshi kujton se Llesh Topallaj nuk e mbuloi me trupin e tij mbretin si thonë disa legjenda shqiptare, për shkak se Topallaj u qëllua nga Gjeloshi dhe nuk kishte kohë për të reaguar.<ref name="Milani"/> Gjithçka sipas Gjeloshi ndodhi në jo më shumë se disa sekonda, sepse sigurimi austriak reagoi menjëherë dhe i kapi të dy atentatorët.<ref name="Milani"/>

Në vitin 1939, pas pushtimit të Shqipërisë nga ana e Mbretërisë së Italisë, autoritetet italiane e emëruan Aziz Çamin shef të policisë së [[Korça|Korçës]], por Çami dezertoi dhe u bashkua me [[Balli Kombëtar|Ballin Kombëtar]], në të cilin ai do të bëhej komandant i një batalioni dhe në mënyrë aktive i rezistoi trupave gjermane.<ref>{{cite book|last=Pearson|first=Owen|title=Albania in the twentieth century: a history|url=http://books.google.com/books?ei=uW1-TMaXC4uPswb-9pGWCQ&ct=result&hl=en&id=JWppAAAAMAAJ&dq=aziz+cami&q=Aziz+Cami,+who+had+attempted+to+assassinate+King+Zog+in+Vienna+in+1031,+was+subsequently+appointed+by+the+Italians+as+military+police+governor+of+Korce,+but+he+finally+joined+the+Balli+Kombetar+and+his+battalion+had+fought+the+Germans#search_anchor|publisher=The Centre for Albanian Studies, I B Tauris|isbn=1-84511-014-5|page=300}}</ref> Në vitin 1943 ai u bë komandant i forcave të Vlorës të Ballit Kombëtar, duke pasuar [[Hysni Lepenica|Hysni Lepenicën]], i cili ishte vrarë gjatë një beteje me trupat italiane. Çami vetë u vra nga komunistët shqiptar në dhjetor 1943, në të njëjtin shesh ku u vra [[Avni Rustemi]] në vitin 1924.<ref>Albania in Occupation and War: From Fascism to Communism 1940-1945 Author Owen Pearson Edition illustrated, annotated Publisher I.B.Tauris, 2006 ISBN 1-84511-104-4, ISBN 978-1-84511-104-5 p.313</ref>