[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q129967 (translate me)
No edit summary
Rreshti 24:
| firma =
}}
'''Papa Klementi XI''' (GiovanniGjon FrancescoFrançesk Albani l. [[23 korrik]] [[1649]], [[Urbino]] - v. [[19 mars]] [[1721]], [[Roma]]) ishte [[Lista e papëve|papa i 243 i Kishës Katolike]]. <ref name="EdP">* {{en}} {{{emri}}} - [http://www.newadvent.org/cathen/12272b.htm Enciklopedia katolike e papëve]</ref> Shërbeu si papë që nga zgjedhja e tij më [[23 nëntor]] [[1700]] dhe deri më [[19 mars]] [[1721]]. Paraardhës i tij ishte [[papa Inoçenti XII]], ndërsa pasardhësi [[papa Inoçenti XIII]]. Papa Klementi XI - Albani vdiq me [[19 mars]] [[1721]] mbasi e udhëhoqi [[Kisha katolike romake|kishën katolike]] për 21 vjet rrjesht dhe rreshtohet i katërti për nga vitet ne krye të Kishës Katolike mbas [[Shën Pjetri]]t me 35 vjet, [[Papa Piu IX]] me 31 vjet, [[Papa Gjon Pali II]] me 26 vjet.
 
== Jeta dhe veprimtaria ==
Në vitin [[1660]], pas kryerjes së shkollës fillore, shkoi në [[Roma|Romë]] për të ndjekur kolegjin romak. Studioi gjuhë të vjetra dhe drejtësi. Në vitin [[1668]] diplomohet në drejtësi. Në vitin [[1670]] fillon karrierën kishtare. Nga [[Papa Inoçenti XI]] u emërua sekretar i [[Breva]]ve (dekreteve papnore). Me [[13 shkurt]] [[1690]], emërohet kardinal. Me 9 tetor [[1700]] zgjidhet Papë i kishës katolike.
 
== Ndihmesa e Klementit XI për Shqipërinë ==
Shpresa e vazhdueshme e papës me origjinë shqiptare Klementit XI për të bashkuar Krishterimin, dha rezultate të gjëra në Shqipëri ku [[Kisha katolike romake]] dhe ajo ortodokse bashkëjetuan për një periudhë. Klementi XI, u interesua shumë për rilindjen politike dhe fetare të atdheut të vet. I përket asaj periudhe mbajtja e “këshillit fetar të parë kombëtar shqiptar” (1703) i cili shënoi ndryshimet rrënjësore në linjën e veprimit të klerit për çështjet dogmatike, morale, kanunore dhe ipeshkvore.
 
Ndërkohë ndryshime ishin vënë re edhe në krahun ortodoks. Priftërinj të shumtë ortodoksë nga Shqipëria, i kishin drejtuar Papës kërkesa ndihme për mbështetje politike duke sjellë edhe një afrim fetar. Kështu në fillim u arrit një farë bashkimi, porse më tej, meqë nuk ishte në lartësinë e duhur, u arrit hapja e selive të kryepeshkopatave për [[Dioqeza|dioqezat]] latine të [[Ohri]]t dhe [[Shkupi]]t. Një mision i ritit bizantin funksiononte në [[Himara|Himarë]] qe nga viti [[1628]]. Përveç kësaj, në shekullin XVIII, në shumë zona verilindore dhe qëndrore u vu re dukuria e kriptokrishterimit (krishterimi i fshehur), e cila zgjati deri në ditët tona (sidomos gjatë periudhës [[Enver Hoxha|enveriste]]) ; e edhe ata që përqafuan islamin, parapëlqyen në shumicë sektet më heterodokse dhe më pak të largëta nga krishterimi, si psh bektashinjtë.
 
== Familja Albani ==
[[Skeda:Familja albani.jpg|thumb|left|Emblema e familjes Albani]]
Familja Albani<ref>[http://kosova.albemigrant.com/?p=8527 Familja Albani]</ref> e ka prejardhjen nga familja fisnike e Mikel Laçit, nga [[Laçi]] i [[Kurbini]]t. Mikel Laçi pati dy djem [[Giorgo di Michele de’ Lazi|Giorgio]] (Gjergj Mikeli i Laçit) dhe [[Filippo di Michele de’ Lazi]], (Filip Mikeli i Laçit) ish luftëtarë nën urdhrat e [[Skënderbeu]]t të cilët u vendosën në Urbino, ku [[Federico di Montefeltro|Federico]] dhe [[Guidobaldo di Montefeltro]] i emëruan njerëz të besuar për çështje diplomatike dhe luftarake. Gjergji pati dy djem, Altobelin dhe Hanibalin, edhe Altobeli pati dy djem, Oracion dhe Karlin. Karli është babai i Gjon Franceskut, papës se ardhshëm.
 
Morën mbiemrin Albanesi që jetëgjati Altobello (1445-1564), e ndryshoi në Albani. Nga kjo familje rrodhën, përveç Klementit XI, [[Kardinali|kardinalë]] të shquar, diplomatë të mëdhenj dhe burra shteti të rrafshit të lartë :
 
- [[Giovanni Girolamo]] (1509-1591) : kardinal dhe [[Konti|kont]], zv-komandant i forcave të armatosura të Republikës së [[Venecia]]s, kandidat për papë në dy [[Konklava|konklave]], historiograf, këshilltar juridik vetjak i [[Papa Gregori XIII|papës Gregori XIII]] (1572-1584) dhe [[Papa Sisto V|papës Sisto V]] (1585-90).
 
- Oracio (1576-1653): diplomat, emëruar senator i Romës nga [[Papa Urbani VIII]] (1623-44).
 
- Annibale (1682-1751) : kanunor i [[Shën Pjetri]]t, president i [[Dhoma Apostoloike|Dhomës Apostolike]], sekretar i Memorialëve, kardinal ([[1711]]) dhe [[Nunci|nunc]] i jashtëzakonshëm papnor në [[Vjena|Vjenë]] ku punoi për të ratifikuar zgjedhjen e perandorit [[Karli VI]] (1711-1740), kamerleng i Kishës Së Shenjte të Romës, kryekancelier i Dijes, kryeprift i [[Bazilika|Bazilikës]] së Vatikanit, [[Ipeshkvi|peshkop]] i Sabinës e më tej i Porto e Santa Rufina, [[Dhjaku|nëndhjak]] i Kolegjit të Shenjtë.
 
- Alkssandri (1692-1779) : që në moshën pesëmbëdhjetëvjeçare u bë kolonel i ushtrisë së papës por shpejt e braktisi karrierën ushtarake, sekretar i Memorialëve, i dërguar në Vjenë, kardinal ([[1721]]), bibliotekar i Kishës Së Shenjtë të Romës, ambasador i [[Austria|Austrisë]] në Romë, mbrojtës i Mbretërisë së [[Sardenja|Sardenjës]], mbrojtës dhe mik i Winckelmannit, ndërtues i [[Villa Albani]]t dhe përkrahës i shkëlqyer i arteve.
 
- Gjon Françesku, (Klementi i XI [[1720]]-[[1803]]) : kardinal ([[1753]]), mbrojtës i Çështjeve të [[Polonia|Polonisë]], mori pjesë në bisedimet me [[Katerina II|Katerinën II]] (1762-93) për të vënë në vend gjendjen e të krishterëve në [[Rusia|Rusi]], peshkop i Sabinës e më pas i Porto e Santa Rufinas derisa më [[1775]] si dhjak i Kolegjit të Shenjtë u bë peshkop i [[Ostia]]s dhe [[Velletri]]t, mbrojtës i Shtetit Papnor kundër [[Franca|Francës]] revolucionare dhe luftëtar i zjarrtë për zgjedhjen e papëve [[Papa Klementi XVII|Klementi XVII]] (1758-1769) dhe [[Papa Pio VII|Pio VII]] (1800-23).
 
- Giuseppe (1750-1834) : klerik i dhomës së [[Papa Pio VI|papës Pio VI]] (1755-99), i dërguar i posaçëm në Vjenë për të çuar shiritin e bekuar në pagëzimin e kryedukës Ferdinand që më pas u bë perandor (1835-48), kardinal (1801) mbrojtës i perandorisë së Austrisë, bashkësekretar i Letrave Papnore dhe legat në Bolonjë, sekretar shteti i [[Papa Pio VIII|papës Pio VIII]] (1829-30), dhe komisar i jashtëzakonshëm i [[Papa Gregori XVI|papës Gregori XVI]] (1831-46) i ngarkuar për të kthyer rendin nëpër [[Dërgata]] pas lëvizjeve revolucionare (1831-46), bibliotekar i Kishës së Shenjtë të Romës, peshkop i Urbinos dhe legat i Dërgatës së Pezaros dhe Urbinos.
 
Pas vdekjes së Filipit, më 1852 familja u shua. Është diçka e veçantë dhe për t’u vënë re që pothuajse njëkohësisht me familjen shqiptare të Albani-t, në Lindje, një tjetër derë e madhe shqiptare vezirësh të mëdhenj, përcaktonte fatet e perandorisë otomane në shekujt XVII-XVIII : familja e Qyprillinjve.
Para papës Klementi XI, tre papë të tjerë kishin qenë me origjinë shqiptare : San Eleuterio (175-189), San Caio (283-296) dhe Giovanni IV (640-642).
 
== Klementi XI dhe Illyricum Sacrum ==
Një nga pjesët më interesante të librit "Illyricum Sacrum", është ajo ku flitet për interesimin që tregoi Papa Klementi XI (Kelmendi), për mbledhjen e përpunimin e historisë së Shqipërisë, gjë e cila nuk u bë plotësisht sepse një pjesë e madhe e atyre arkivave, humbën teksa qerrja që transportonte ato për në Venedik, u mbyt teksa ishte duke kaluar Lumin e Drinit në pjesën e Zadrimës. Lidhur me këtë, në faqen 221-222 shkruhet: "Papa Klementi XI, Gian Francesco Albani, nga Urbino me prejardhje shqiptare, kur ishte prift i ri filloi të mbledhë landë për historinë kishtare [[Iliria|ilire]]. I penguem nga detyrët kishtare që shkuen tue ia shtue naltimin e tij deri në selin papnore u detyre të ndërpresë punimet e veta historike. Në fillim të pontifikatit të vet, mblodhi Këshllin e parë të Arbënit nën kryesinë e arqipeshkvit të [[Tivari]]t, Vinçenc Zmajeviç, e dha urdhën që aktet e Këshillit të përktheheshin shqip e ti shifte në gjuhën e të parëve që në familjen Albani kishte mbetë vetëm si kujtim.
 
Në atë kohë qendra e kishave ilire ishte [[Raguza]] ku mbaheshin këshillat kishtare të Ilirisë. Mbasi patën qenë mbytur në det ipeshkvinjtë shqiptarë duke u kthyer nga mbledhja, Klementi XI vendosi që mbledhjet ndër [[dioçeza]]ne shqiptare andej e tutje të mbaheshin në tokën shqiptare. Qendra e parë e kishave ilire ka qenë [[Akuileja]], mandej Grado-i, e mbasi selia patriakale ilire u bart në Vendik, për arsye praktike u caktue Raguza si qendër mbasi ishte ma e përshtatshme edhe gjeografikisht.
 
Mbasi selia patriakale e ilirëve u bart në Vendik, e atje ishin grumbullue gjatë shekujve dokumenta, libra, monumenta edhe për Ilirinë, e mbasi Venediku kishte edhe Institute e njerëz të përshtatshëm për historografi, Papa Klementi i XI u muer vesht me Jezuitët e Venedikut e këta dërguen në Romë at [[Filip Riceputti]]n i cili mori në dorëzim nga Papa shqiptar lëndën historike të tij, planin e hartimit të historisë kishtare të ilirëve, e me ndihmën financiare për të përballuar shpenzimet e duhura për atë punë.
 
At Filip Riceputti mbi një barkë të Venedikut i ra për gjatë bregut të Adriatikut duke u ndaluar në të gjitha qendrat ku kishte lëndë për punën e vet e nga këto qendra bregdetare dërgoheshin njerëz të tjerë për kërkime historike në qendrat e brendshme të vendit prej nga i dërgohej lënda e duhur në breg të detit. Këtë punë e vazhdoi deri në qytetin e [[Tivari]]t. Prej Tivarit u dërguan lajmëtarë në të gjithë qendrat kishtare të Shqipërisë të cilat iu përgjegjën duke i dërgue secila ndihmën e vet historike shkruajsit të ardhëshëm të kishave ilire. Një qerre me qe e ngarkueme me dorëshkrime, libra e objekte historike, mbasi kapërceu të gjitha vështirësitë e baltërave të Zadrimës, u mbyt në ujë duke kaluar [[Drini]]n e humbi e gjithë ngarkesa e caktuar për At Riceputt-in.
 
Riceputti e ndau të gjithë lëndën e historisë kishtare ilire në katër pjesë me nëndarjet e renditjet përkatëse simbas skemës që kishte përpiluar Klementi XI. Pas vdekjes se tij, At Riceputti me zell e kujdes përfundoi të katër pjesët e historisë kishtare ilire e kur i pati gati për shtyp, mbaruan ditët e jetës së tij e vdiq. Jezuitët, siç e kanë zakon kur vdes çdo anëtar i shoqërisë së tyre që ka në dorë çdo punë të rëndësishme, ngarkuan që të kujdesej për shtypin e dorëshkrimeve të Riceputtit njeriun e tyre më të aftë për historografi, At [[Daniel Farlati]]n. Ky mbasi studioi të gjithë veprën e Riceputt-it u raportoi eprorëve të vet se historinë kishtare e shkruar nga At Filip Receputti, ishte punë me kritere historike të vjetruara. Mbasi u studiua mirë çështja e rezultoi si kishte raportuar At Daniel Farlati, eprorët ngarkuan këtë të niste punën përsëri simbas kritereve historiologjike moderne të kohës. At Daniel Farlati shkroi, shtypi e botoi katër vëllimet e para të veprës Illyricum Sacrum e ndërroi jetë.
(AQSH F.1069 D.40 fq.221)
 
== Figura e Klementit XI në historinë shqiptare ==
Në historinë shqiptare, si dhe ne fusha te tjera studimore albanologjike emri i Papa Klementit XI- Albani, përmendet si një Papë me "gjak shqiptar, "si një Pape me "origjine shqiptare, " si Papa qe ka thirrur [[Kuvendi i Arbërit|Kuvendin e Arbërit]] me [[1703]] dhe se ka pasur plot merita te tjera për çështjen shqiptare. Emri i tij nga disa studiues është përmendur sikur ai te ishte larg botes shqiptare dhe sikur ti takonte një bote qe nuk ishte ne lidhje te vazhdueshme me shqiptaret dhe [[Shqipëria|Shqipërinë]]. Në këtë mënyre, kësaj figure madhështore te popullit shqiptar nuk i është kushtuar një kapitull i domosdoshëm ne historinë e Shqipërisë. Megjithatë i rëndësishëm është fakti se ne asnjë rast nuk shpërfillet prejardhja e tij shqiptare nga autorë te huaj, por përkundrazi theksohet "krenaria" e tij shqiptare dhe veprimtaria e tij për çështjen Shqiptare, e cila gjithkund formulohet si një veprimtari atdhetare. Papa Klementi XI - Albani e dinte fort mire atë fjalën ungjillore "se çdo pemë njihet dhe dallohet nga frutet e
saj," ashtu si kundër çdo shqiptar, veçanërisht ne shtetet e huaja, dallohet në shqiptarizmin e tij, nga veprat qe ai kryhen ne dobi te çështjes kombëtare dhe te jetës se shqiptareve. Kështu qe edhe për Papa Klementin XI - Albani mund te thuhet se me mire e dine te huajt shqiptarizmin e tij se sa e dine në të vërtete vete shqiptaret, te cilet ne tjetersimin e tyre gjate sundimeve te huaja janë larguar pak a shume nga traditat evropiane. Qëndrimet politike dhe origjina e tij shqiptare do te ndikonin qe Kardinal Francesk - Albani te zgjidhet Pape, për te dhëne një kontribut me te madh edhe në jetën politike ne ato vite, kur Evropës po i kërcënohej rreziku nga [[Perandoria Osmane]], e cila mbante nen sundim gati te gjithë Evropën Juglindore. Kohet e fundit e sidomos nga autoritetet me te larta te Kishës Katolike, është përmendur emri i Papa Klementit XI- Albani, nëpërmjet lëvizjeve me te mira te se kaluarës se lavdishme te shqiptareve dhe te luftës se popullit shqiptar për liri dhe pamvaresi.
 
Keshtu p.sh : [[Papa Pali i VI]], me 17 Janar [[1968]], me rastin e përkujtimit te 500 vjetorit te vdekjes se heroit tone Kombëtar [[Gjergj Kastrioti]], [[Skënderbeu]]t, nder te tjera ka shpallur : "Ndër ata, qe hypën mbi katedrën e Shën Pjetrit, me kënaqësi po e kujtojmë paraardhësin tone Klementin XI-Albani, i cili mburrej për rrjedhën e tij te moçme shqiptare."
 
Ndërsa, [[Papa Gjon Pali i II]] gjate vizitës qe beri ne Shkodër, me 25 Prill 1993 dhe ne intervistat qe i parapriu kësaj vizite, disa here e ka përmendur emrin e Papa Klementit XI-Albani, duke theksuar lidhjet e tij, madje edhe ne forme te ngushte, ne mes te Vatikanit dhe Shqipërisë, lidhje këto qe ishin te vazhdueshme dhe gjithmonë te mira për udhëheqësit popullore shqiptare. Si dallim nga Papet e tjerë, autori gjerman, (mbase me i njohuri i historisë se Papeve) L.B. Von Pastor, pikërisht Papa Klementit XI-Albanit i ka kushtuar hapësirën me te madhe ne një vëllim, çka do të thotë se edhe nga aspekti bashkëkohor, Papa Klementi XI- Albani konsiderohet Pape "i madh", që ka lëne gjurme te thella ne Kishën Katolike dhe ne jetën politike evropiane. Epiteti "i madh" zakonisht përdoret për ata Papë, qe kishin sukses ne organizimin kishtar, ne jetën politike, etj. Prandaj dhe trupi i tij i shenjtëruar gjendet sot, sipas rradhes, ne anën e djathte ne pjesën lart te Bazilikës se Shën Pjetrit ne Vatikan, kurse portretet dhe bustet e tij janë te shumta, si ne Rome ashtu edhe ne Urbino, ne vendin e lindjes, e ne vende te tjera. Krenaria e origjinës Shqiptare e Papës Klementi XI -Albani u shfaq edhe ne çastin kur u zgjodh Pape. Mbas emrit te Papnor, ai vendosi dhe mbiemrin e vet Albani, për tu dalluar përpara botes se është shqiptar. Në këtë mënyre, ai vazhdimisht emrin Alban e ka motivuar me boten Shqiptare. Në historinë e gjate te Papatit, qe se bashku me Papën Gjon Pali i II, bëhen 263, ky rast do te ishte ndoshta i vetmi, qe Papa paraqitet me mbiemrin e vet karakteristik te kombesise se tij. Edhe biografi francez i Klementit XI- Albani, M. Reoule e ka theksuar këtë çast te pa kujdesur të Papës për çështjen kombëtare, duke thënë: "Gjon Francesk Albani, qe kishte prejardhje shqiptare, u kujdesua posaçërisht për fatin e Kishës në vendin e paraardhësve te tij. Me nismën e tij u mblodh Kuvendi i Ipeshkvinjeve katolike të Ballkanit (14-15 Janar 1703). Kjo ishte një fitore e madhe për kulturën dhe kombësinë shqiptare, mbasi që klerikët ishin të paret, që filluan të shkruanin në gjuhën shqipe dhe të krijonin përmendoret e para të letërsisë shqipe."
 
==Shiko edhe==
* [[Lista e papëve]]
* [[Vatikani]]
* [[Illyricum Sacrum]]
 
== Lidhje të jashtme==
Line 47 ⟶ 97:
 
[[Kategoria:Papë të Kishës katolike]]
[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]
[[Kategoria:Katolikë shqiptarë]]