Wikipedia

Dallime mes rishikimeve të "Carl Friedrich Gauss"

Artikulli Diskutim

Carl Friedrich Gauss (redakto)

Versioni i datës 13 qershor 2013 04:40

1.813 bytes added ,  10 vjet më parë
ska përmbledhje të redaktimeve
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
PamorTekst wiki
v (Bot: Migrating 107 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q6722 (translate me))
No edit summary
{{Leter Tabela Fund}}
'''Johann Carl Friedrich Gauss'''<references/>
([[30 prill]] [[1777]] — [[23 shkurt]] [[1855]]) ishte një matematikan gjerman dhe shkencëtar që ndihmoi dukshëm në shumë fusha, duke përfshirë [[Teoria e numrave|teorinë e numrave]], [[Analiza|analizën]], [[Gjometria diferenciale|gjeometrinë diferenciale]], [[Gjeodezia|gjeodezinë]], [[magnetizmiElektrostatika|elektrostatikën]]n, [[Astronomia|astronominë]] dhe [[Optika|optikën]]. Nganjëherë i njohur si "princi i matematikës", Gausi pati një ndikim të shquar në shumë fusha të matematikës dhe shkencës dhe është rradhitur pranë [[Leonhard Euler|Ojlerit]], [[Isaac Newton|Njutonit]] dhe [[Arkimedi]]t si një nga matematikanët më të mëdhenj të historisë.
 
== Jeta ==
Carl Friedrich Gauss u lind më [[30 prill]] [[1777]] në [[Braunschweig]] (Brunswick), në Dukatin e Braunschweig-Wolfenbüttel, tani pjesë e Saksonisë së Poshtme, [[Gjermani]], në një familje të varfër. Në të vërtetë, nëna e tij ishte analfabete dhe kurrë nuk e regjistroi datën e lindjes së tij. Ajo mbante mend vetëm se ai kishte lindur në ditë të mërkurë, tetë ditë para Festës së Ngjalljes, e cila në vetvete ndodh 40 ditë pas Pashkëve. Gausi më vonë do ta zgjidhte këtë mister për ditëlindjen e tij në kontekstin e gjetjes së datës së Pashkëve, duke nxjerrë metoda për të llogaritur datën në vitet e kaluara dhe të ardhme. Ai u pagëzua dhe konfirmua në një kishë pranë shkollës që ai ndoqi si fëmijë.
 
Ne moshenmoshën shtateshtatë vjeçare, Karl Fridrih Gauss kafilloi filluar shkollenshkollën fillore dhe potencialimundësitë ie tij u vuvunë re pothuajsemenjeherepothuajse menjëherë. MesuesinMesuesi i tij, Buttner dhe asistentindihmësi i tij, Martin Bartels, ishinu tw habiturhabitën kur Gausi permblodhimblodhi shumenshumën 1-100 nenë castçast nga diktimi me arësyetimin se shuma ishte 50 paleçifte tenumrash, tjeraku teçdo numraveçift kunumrash çdoe palekishte permbledhjeshumën te101 (1+100=101, 2+99=101 e kështu me rradhë).
 
Nw 1788 filloi edukimi i Gausit ne gjimnaz me ndihmen e Buttner dhe Bartels. Pas marrjes sw njw burse nga Duka i Brunswick-Wolfenbuttel, Gausi hyru ne Kolegjin Carolinum ne 1792. Ne akademi Gaussi ka zbuluar ne menyre te pavarur ligjin Bode, teoremwn binome dhe arithmetike-logjike, si dhe ligjin e reciprocitetit katror teoremen e numrit.
Aftësitë intelektuale të Gausit tërheqën vëmendjen e Dukës së Braunschweig, i cili e dërgoi atë në Kolegjin Carolinum (tani Technische Universität Braunschweig), të cilin ai e ndoqi në vitet 1792-1795, dhe në Universitetin e Göttingenit 1795-1798. Kur ishte në universitet, Gausi në mënyrë të pavarur rizbuloi disa teorema të rëndësishme. Zbulimi i madh i tij ndodhi në vitin 1796 kur ai tregoi se çdo poligon i rregullt me ​​një [[Numrat primarë|numër primar]] brinjësh (dhe, rrjedhimisht, edhe ato poligone me numër brinjësh që është produkt i një numri primar me një një numër në katror) mund të ndërtohen me një kompas dhe një vizore. Ky ishte një zbulim i madh në një fushë të rëndësishme të matematikës; problemet e ndërtimit kanë angazhuar matematicienët që nga kohët e grekëve të lashtë, dhe ky zbulim e çoi përfundimisht Gausin që të zgjedhë matematikën në vend të filologjisë si karrierë. Gausi ishte aq i kënaqur me këtë rezultat sa që ai kërkoi që një heptadecagon i rregullt të gdhendet në gurin e varrit të tij. Gurgdhendësi nuk pranoi, duke deklaruar se ndërtimi i tij ishte i vështirë dhe në thelb do të duket si një rreth.
Nw 1795 Gausi u largua nga Brunswick pwr tw studiuar nw Gottingen University. Mesuesi i Gausit ishte Kaestner. Miku i tij i vetwm ne mesin e nxenesve ishte Farkas Boljait. Ata u takuan nw 1799 dhe ndenjen me njeri-tjetrin per shume vite.▼
Gausi u kthye ne Brunswick, kur ai mori njw diplomw nw 1799. Pasi Duka kishte rwnw dakort tw vazhdonte ti jepte bursw Gausit, ai kwrkoi qw Gausi te paraqiste nje dezertacion per doktoraten ne Universitetin Helmstid. ▼
▲Nw 1795 Gausi u largua nga Brunswick pwr tw studiuar nw Gottingen University. Mesuesi i Gausit ishte Kaestner. Miku i tij i vetwmvetëm nemidis mesin e nxenesvenxënësve ishte Farkas Boljait. Ata u takuan nwnë 1799 dhe ndenjenndenjën me njerinjëri-tjetrin perpër shumeshumë vite.
Me bursen e tij per ta mbeshtetur ate Gausi nuk kishte nevoje per te gjetur nje pune. Ai botoi librin Disquisitiones Arithmeticae ne veren e vitit 1801. Kane qene 7 seksione, por pjesen e fundit i eshte kushtuar vetem teorise se numrave. ▼
▲Gausi u kthye nenë Brunswick, kur ai mori njwnjë diplomwdiplomë nwnë 1799. Pasi Duka kishte rwnwrënë dakort twtë vazhdonte ti jepte burswbursë Gausit, ai kwrkoikërkoi qwqë Gausi tetë paraqiste njenjë dezertacion perpër doktoratendoktoraturë nenë Universitetin Helmstid.
▲Me bursenbursën e tij perpër ta mbeshteturmbështetur ateatë Gausi nuk kishte nevojenevojë perpër tetë gjetur njenjë punepunë. Ai botoi librin ''Disquisitiones Arithmeticae'' ne(''Hulumtime verenMatematike'') në verën e vitit 1801. KaneKanë qeneqenë 7 seksione, por pjesenpjea e fundit i eshteështë kushtuar vetemvetëm teoriseteorisë sesë numrave.
 
 
== Veprat ==
Ne 1801 Gausi boton ''Disquisitiones Arithmeticae''.
EshteËshtë studimi i pareparë sistematik mbi teorineteorinë e numrave. Influenca e librit tetë Gausit qe e pamasepamasë, dhe deshmohetdëshmohet nga fakti qeqë shumica e librave mbi subjektin akoma ndjekin perqasjenpërqasjen e tij.
Reference: "The Mathematics of Ciphers, Number Theory and RSA Cryptography", S.C.Coutinho,
Redaktoi: Valmir LAMAJ
== Mitologji ==
Ekzistojnë shumë histori për këtë gjeni. Thuhet se dhuntitë e tij u shfaqën në moshën 3- vjeçare kur korrigjoi një gabim në veprime të të atit.
Historia e famshme e Gausit thotë se në shkollën fillore ngaqë ishte sjellë keq idi hadha si detyrë të mblidhte numrat nga 1 tek 100. Gausi e gjeti zgjidhjen menjëherë për habinë e mësuesit të tij
Metoda e Gausit konsistontë në mbledhjen e numrave periferikë:1+100;2+99 etj.Formoheshin 50 çifte ku shuma e secilit çift ishte 101. Që këtej 50×101=5050. Sidoqoftë dyshohet për vërtetësinë e kësaj historie.
Gjithashtu thuhet se Gausin e ndërprenë njëherë në zgjidhjen e një problem sepse gruaja e tij ishte duke vdekur. Ai ka thënë “Thuaji të presë një minutë, sa ta mbaroj”
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Speciale:MobileDiff/1361118"