Dibra: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
v U kthyen ndryshimet e 46.255.147.70 (diskutimet) në versionin e fundit nga Addbot. |
||
Rreshti 1:
{{fjala|Dibra në Maqedoni}}{{KUTIADibra}}
'''Dibra''', ''([[Gjuha maqedone|mk]]: Дебар)'', është qytet i banuar kryesisht me shqiptarë që shtrihet në pjesën jug-perëndimore të [[Maqedonia|Maqedonisë]]. Dibra Në planin kombëtar shqiptar qyteti është i rëndësishëm për [[Kongresi i Dibrës|Kongresin e Dibrës]], i mbajtur më 1909, i cili deklaroi që gjuha shqipja mund të jepej mësim brenda Perandorisë Osmane.
== Pak histori ==
Emri i Dibrës përmendet që nga shekulli i pestë para erës sonë nga Herodoti, e më vonë në shekullin e parë të erës sonë nga Straboni dhe Plini. Këta përmendin [[Fiset Ilire|fisin Ilir]], fisin e Doberëve, të cilët themeluan qytetin e tyre me emrin Dober. Ptolomeu në shekullin e dytë të erës sonë konfirmon në hartat e tija planin e qytetit të quajtur Dober apo Doberos dhe banorët e tij Doberët. Hulumtimet arkeollogjike dhe historike të deritanishme konfirmojnë se Dibra është pasardhësi i qytetit të Doberos, prej nga rrjedh dhe emri i sotëm Dibër. Dibra ka qenë qendër e njohur tregtare dhe e artizanatit në të kaluarën dhe ka luajtur rol të ëndësishëm në historinë e këtij regjioni.
Ky qytet ka qenë udhëkryqi kreysor i këtij regjioni nepër të cilin kalonte edhe [[Via Egnatia]]. Më vitin [[1502]] njihet si qendër e rëndësishme qytetare. Në vitet 30-40 të shek. XIX, kishte afro 8400 banorë dhe 250 dyqane, dhe ishte një nga qendrat më të rëndësishme ekonomike.
Ne 1909 në Dibër u mbajt [[Kongresi i Dibrës]], kongres ky që edhe pse u organizua nga xhonturqit dhe pak shërbim i solli Lëvizjes Kombëtare,<ref name="HSH Ak.Shk">[http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/372/Kongresi-i-Dibres-(23-29-korrik-1909) Historia e Shqiperise sipas Akademise se Shkencave te Shqiperise]</ref> për herë të parë bëri që gjuha shqipe të mund te jepej mësim nëpër shkolla në menyrë të ligjshme brenda Perandorisë Osmane.<ref name="Torte">{{cite web|last=Torte|first=Rexhep|url=http://www.albaniapress.com/lajme/9518/Perfundoi-shenimi-i-100-vjetorit-te-Kongresit-te-Dibres.html|title=Përfundoi shënimi i 100-vjetorit të Kongresit të Dibrës|publisher=Albaniapress|date=4 gusht 2009}}</ref>
Deri në vitin [[1911]] Dibra ka qenë një nga vendet më të zhvilluara në regjion si nga ekonomia, artizanatet, tregtia, ndërtimet dhe arkitekturën e saj të veçantë por edhe në planin kulturo-social. Në këtë kohe Dibra numëronte 11.000 banorë dhe 462 shitore. Por mbas turbullirave dhe luftave Ballkanike ky vend e humbi rëndësinë e vet, ashtuqë sot është një nga vendet më të pazhvilluara ne Maqedoni.
Dibra është një qytet pa fshatra, pasi pjesa më e madhe e fshatrave mbetën përtej kufijëve, praktikisht në Shqipëri. Qyteti pësoi degradim ekonomik dhe degradim kulturor të gjithanshëm.
== Ekonomia ==
Komuna e Dibrës rradhitet në rendin e komunave të pazhvilluara. Si veprimtari kryesore ekonomike janë bujqësia dhe blegtoria. Sipërfaqja e përgjithshme agrare në komunën e Dibrës përfshin 7.708 ha nga e cila tokë 33.4% është tokë e punueshme, kullosat përfshihen me 22% ndërsa me pyje përfshihen 44.6%. Si pasuri natyrore të qytetit mund të përmendim ujërat më të njohura termo-minerale në Evropë, rezervat e mëdha të gipsit si dhe liqenin hidroakumulues si burim të energjisë. Industria ka qenë promotori kryesor i proçeseve pozitive të zhvillimit të ekonomisë në komunën e Dibrës.
== Demografia ==
[[Skeda:Skenderbeg-Debar-monument.jpg|right|parapamje|250px|Statuja e [[Skenderbeu]]t në Dibër.]]Sipas të dhënave statistikore në vitin [[1994]] në Komunën e Dibrës jetojnë 17.588 banorë nga të cilët 77% jetojnë në qytetin Dibër ndërsa 23% jetojnë nëpër fshatrat perreth qytetit.
Sipas regjistrimit të vitit 2002 Komuna e Dibrës kishte 19 452 banorë, shtesa e popullsisë vjen nga shtimi natyral i saj dhe nga bashkëngjitja e dy fshatrave që i ishin hequr Komunës së Dibrës në vitin 1994. Fshatrat që u shtuan janë te Mogorces dhe Garit.<ref>[http://212.110.72.46:8080/mlsg/ Министерство за Локална Самоуправа. База на општински урбанистички планови]</ref>
Popullsia e qytetit të Dibrës së Madhe ne vitin 2002 arriti në 14 561 banorë, me këtë përbërje etnike:
{| border=1 cellspacing=0 cellpadding=2
| '''Kombësia'''
| '''gjithsej'''
|-
| [[Maqedonë]]
| 1 054 ( 7,24%)
|-
| [[Shqiptarë]]
| 10 768 (73,95%)
| |||