Arbanasi (Bullgari): Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
v Roboti: Duke korrigjuar ridrejtimet
No edit summary
Rreshti 22:
 
== Historia ==
[[Skeda:Arbanasy Nativity.JPG|left|parapamje|TheLindja Nativitye ofKrishtit, Christkisha church in Arbanasi, 16thshekullit 16- 17th century17]]
Nder dokumentet me te hershme Arbanasi permendet ne nje dekret perandorak [[Perandoria Osmane|osman]] te [[sultan]]it [[Sulejman te shkelqyeshem]] te 1538, ne baze te se cilit sulltani i ofroi vendet e Arbanasit, [[Lyaskovets]], [[Gorna Oryahovitsa]] dhe [[Dolna Oryahovitsa]] [[kunatit]] te tij [[Vezir i madh]] Rustem Pasha si dhurate. Te kater fshatrat jan ete bashkuar nen emrin ''Arnaud Kariyeleri'' ("fshatratkatundët shqiptare") in the documentdokument, anddhe thekolonët e firstparë settlersmund may haveketë beenqenë Albaniansshqiptarët ndofta edhe ngaNGA [[Epiri]];, althoughedhe pse Albanianshqiptaro-soundingbombastik namesemra couldmund be foundgjenden in theregjistrat Ottomanosmanë tax registerstaksave, [[Easternemrat Orthodoxortodokse Church|Orthodox]] and [[Slavic languages|Slavic]]dhe namessllave alreadytashmë prevailedmbizotëronte.
Regjistri i taksave shenon 1541-1544 përshkruani Arnavud Koy (edhe Ova Darisht), si një katund prej 63 familje dhe 72 burrave të pamartuar. Në vitin 1579-1580, ajo tashmë numërohen 271 familje dhe 277 burrat e pamartuar, ose një rritje të katërfishtë për dyzet vjet, duke treguar një fluks të kolonëve. Katundi i ruajtur karakterin e saj krejtësisht të krishterë dhe i shkoi mbarë në shekullin e 17.
[[Skeda:Arbanasi house brendancox.jpg|right|parapamje|OldShtëpi house invjetër në Arbanasi]]
Burime të tjera që përmend Arbanasi janë shënimet e Pavel Đorđić nga 10 janar 1595 në adresë të Sigismund Bathory Prince Transilvanisë.Fshati është përmendur edhe nga peshkopi katolik romak të Sofjes Bakshev Petar Bogdan, i cili vizitoi Ternovo në vitin 1640. Ai u shpreh se ishte një fshat deri në male, nga ku e tërë e Tarnovo mund të shihet, që kishte rreth 1,000 shtëpi, dhe popullsia e të cilit foli greqisht, ndërsa fshatrat fqinje nuk fliste greqisht fare. Një peshkop katolik romak, Anton Stefanov, i referohet Arbanasi në vitin 1685 si një fshat i grekëve dhe shqiptarëve e cila renditet e para në Dakia. Sipas tregimit të tij, ka pasur Arbanasi tregtarë në Itali, Hungaria, Polonia dhe veçanërisht në Moskovit.
 
=== Lulëzimi dhe rënia ===
[[Skeda:Arbanasy Nativity.JPG|left|parapamje|The Nativity of Christ church in Arbanasi, 16th - 17th century]]
[[Skeda:Arbanasi-Inscription.jpg|parapamje|ANjë 17thmbishkrim centuryi inscriptionshekullit in [[Greek17 language|Greek]] fromgreqisht thenga ChurchKisha ofe theLindjes Nativity of ChristKrishtit, Arbanasi]]
Nder dokumentet me te hershme Arbanasi permendet ne nje dekret perandorak [[Perandoria Osmane|osman]] te [[sultan]]it [[Sulejman te shkelqyeshem]] te 1538, ne baze te se cilit sulltani i ofroi vendet e Arbanasit, [[Lyaskovets]], [[Gorna Oryahovitsa]] dhe [[Dolna Oryahovitsa]] [[kunatit]] te tij [[Vezir i madh]] Rustem Pasha si dhurate. Te kater fshatrat jan ete bashkuar nen emrin ''Arnaud Kariyeleri'' ("fshatrat shqiptare") in the document, and the first settlers may have been Albanians ndofta edhe nga [[Epiri]]; although Albanian-sounding names could be found in the Ottoman tax registers, [[Eastern Orthodox Church|Orthodox]] and [[Slavic languages|Slavic]] names already prevailed.
Nuk është material në mënyrë të konsiderueshme më të pasur dokumentar, të tilla si kronisti korrespondencës dhe shënimet në librat fetarë, të ruajtura nga shekulli i 17 dhe 18, që evidenton se Arbanasi arritur lulëzim të saj ekonomik në mes të gjysmës së dytë të 17 dhe në fund të shekullit të 18-të.Vendbanim ka pasur mbi 1,000 shtëpi në atë kohë, popullsia e saj përbëhet kryesisht nga familjet e shquara shitës që tregtohen në Transilvani (kryesisht Sibiu dhe Brasov), principatave të Danubit, Rusia dhe Polonia. Zejtarisë ishin të mirë-zhvilluar, me bakër-dhe goldsmithing, vreshtari dhe prodhimin e mëndafshit duke luajtur një rol të rëndësishëm. Shtëpitë e tregtarëve të pasur, si dhe pesë kishave të ndërtuara gjatë viteve të progresit, dëshmoj rritje e shpejtë ekonomike dhe prosperitetit.
 
Në shekullin e 18-të, Arbanasi u dhurua rregullisht nga sundimtarët Phanariote e Vllahisë, dhe një numër i dëbuar fisnikëve Wallachian u vendosën përkohësisht në fshat, p.sh. Manolachi Brancoveanu, Ian Văcărescu. Në vitin 1790, ka pasur 17 fisnikët vllah me familjet e tyre në Arbanasi. Për këtë ditë, disa prej shtëpive në Arbanasi mbajnë emrat e tyre të ish-pronarëve Wallachian (Brancoveanu, Cantacuzino, Filipescu).
Regjistri i taksave shenon 1541–1544 describe ''Arnavud köy'' (also ''Darı ova'') as a village of 63 households and 72 unmarried men. In 1579–1580, it already numbered 271 households and 277 unmarried men, or a quadruple increase for forty years, indicating an influx of settlers. The village preserved its purely [[Christianity|Christian]] character and prospered in the 17th century.
 
Si një rezultat i mirë-organizuar kusar bastisjeve në 1792, 1798 ad 1810, vendbanim është plaçkitur dhe djegur. Murtaja dhe epidemitë e kolerës dëmtuar më tej e qytetit mirëqenien. Tregtarët më të pasura iku në Vllahi dhe Rusisë. Një zgjidhje e re e bullgarëve filloi pas 1810, kur njerëzit zbriti nga pjesët e Elena dhe Teteven e Maleve Ballkan, por Arbanasi kurrë nuk mund të arrijë përsëri kulm e saj të mëparshëm. Një dekret mbretëror osman i 1839 privuar qytetin e privilegjeve të saj të mëparshëm dhe zhvillimin e handicraftsmanship pas Luftës së Krimesë pothuajse të pushuar.
[[Skeda:Arbanasi house brendancox.jpg|right|parapamje|Old house in Arbanasi]]
Other sources that mention Arbanasi are the notes of Pavel Đorđić from 10 January 1595 addressed to the [[Transylvania]]n Prince [[Sigismund Báthory]]. The village is also mentioned by the [[Roman Catholic]] bishop of [[Sofia]] [[Petar Bogdan Bakshev]], who visited Tarnovo in 1640. He remarked there was a village up in the mountains, from where the whole of Tarnovo could be seen, that had about 1,000 houses, and whose population spoke Greek, whereas the neighbouring villages did not speak Greek at all. Another Roman Catholic bishop, Anton Stefanov, refers to Arbanasi in 1685 as a village of Greeks and Albanians which ranks first in [[Dacia]]. According to his account, there were Arbanasi merchants trading in [[Italia|Italy]], [[Hungaria|Hungary]], [[Polonia|Poland]] and particularly in [[Muscovy]].
 
=== Heyday and decline ===
[[Skeda:Arbanasi-Inscription.jpg|parapamje|A 17th century inscription in [[Greek language|Greek]] from the Church of the Nativity of Christ, Arbanasi]]
There is considerably richer documentary material, such as correspondence and chronicler's notes on religious books, preserved from the 17th and 18th century, that evidences that Arbanasi reached its economic blossoming between the second half of the 17th and the end of the 18th century. The settlement had over 1,000 houses at the time, its population consisting mostly of eminent merchant families who traded in Transylvania (mostly [[Sibiu]] and [[Braşov]]), the [[Danubian Principalities]], [[Rusia|Russia]] and Poland. Handicrafts were well-developed, with [[copper|copper-]] and [[goldsmithing]], [[vine|vine-growing]] and [[silk]] production playing an important part. The homes of the rich merchants, as well as the five churches built in the years of progress, bear record of the economic upsurge and prosperity.
 
In the 18th century, Arbanasi was regularly donated by the [[Phanariote]] [[List of rulers of Wallachia|rulers of Wallachia]], and a number of expelled Wallachian nobles settled temporarily in the village, e.g. Manolachi Brâncoveanu, Ian Văcărescu. In 1790, there were 17 Wallachian nobles with their families in Arbanasi. To this day, some of the houses in Arbanasi bear the names of their former Wallachian owners (Brâncoveanu, [[Cantacuzino]], [[Filipescu]]).
 
As a result of well-organized brigand raids in 1792, 1798 ad 1810, the settlement was pillaged and burnt down. The [[Bubonic plague|plague]] and [[cholera]] epidemics further damaged the town's well-being. The richest merchants fled to [[Wallachia]] and [[Rusia|Russia]]. A new settlement of Bulgarians began after 1810, when people came down from the [[Elena, Bulgaria|Elena]] and [[Teteven]] parts of the [[Balkan Mountains]], but Arbanasi could never again reach its former heyday. An Ottoman royal decree of 1839 deprived the town of its former privileges and the development of handicraftsmanship after the [[Crimean War]] almost ceased.
 
== Kultura ==
Line 45 ⟶ 42:
== galeria ==
<gallery>
Image:Arbanasi Architectural Preserve 2.jpg|Arkitektura e vjetër shqiptare
Image:Arbanasi Architectural PreserveHouse.jpg|Shtepi e vjetër
Image:Arbanasi HouseArchitectural Preserve.jpg|shtepi ePërbrënda vjeterkishën
Image:Saint Nikola Monastery, Arbanasi, Bulgaria.jpg|Manastiri Sainti NicholasShën Nikollës
</gallery>
 
== Shih edhe këtë ==
* [http://arbanassi.org/indexen.html Arbanassi.org, The Official Website of Arbanassi]
* [http://www.arbanassibg.com/ ArbanassiBG.com, offering information about the history, sights, hotels and attractions in the village]