Ebu Hanife: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
No edit summary |
||
Rreshti 244:
Ebu Mu`awiya el-Darir ka thënë: "Dashuria për Ebu Hanifen është nga Syneti."
== Musnedi i ebu hanifes ==
ebu Jusufi ka përmbledhur një sërë transmetimesh nga ebu Hanifja të cilën e ka quajtur “El-Athar”. Gjithashtu edhe Muhamedi ka përmbledh një sërë transmetimesh të cilën edhe ky e quan “El-Athar”. Ibn Haxher El-Askalani në librin “Teaxhilu’l-Menfa’” thotë: Musnedi i ebu hanifes nuk është nga përmbledhja e tij, ndërsa kjo është nga hadithet e ebu hanifes e cila është nga libri “El-Athar” të cilën e transmeton Muhamed bin Hasani, gjithashtu një vepër e tillë është edhe nga ebu Jusufi para tij.
Haxhi Halife në librin “Keshfu’dh-Dhunun” e përmend transmetimin e “Musnedit të ebu hanifes”, mospajtimet, përmbledhjen dhe radhitjen e saj. Gjithashtu përmend se “Musnedi i ebu hanifes” është e arritur nga pesëmbëdhjetë transmetime (rrugë) e cila është përmbledhur nga dijetarë të zgjedhur të hadithit. Këto transmetime nuk paraqesin dyshime në autenticitetin e transmetimit të kësaj vepre në përgjithësi. Ndërsa senedi (zinxhirë i transmetuesve) më i fuqishëm është transmetimi “El-Athar i ebu Jusufit” dhe “El-Athar i Muhamedit.”
== Burimet e fikhut sipas ebu hanifes ==
Në librin “Tarihu’l-Bagdad” transmetohet nga ebu Hanifja se ka thënë: “Unë bazohem në Kur’an, në qoftë se nuk gjej në të (argument), atëherë në Sunnetin e të Dërguarit të All-llahut, por, në qoftë se nuk gjejë as në Librin e All-llahut dhe as në Sunnetin e të Dërguarit të All-llahut, atëherë bazohem në thëniet e sahabeve dhe marr nga mendimet e cilit sahabi dua dhe e braktisi cilin dua prej tyre. Nuk dalë prej mendimit të tyre gjersa të gjej argument nga mendimet e tyre në mendimet e të tjerëve, por kur vjen fjala te Ibrahim En-Nehaiu, Ibn Sirini, Hasani[7], ‘Atau, Sejjid bin Musejjebi dhe një numër prej burrave të cilët kanë qenë kompetent për dhënie gjykime (ixhtihad) edhe unë bëjë ixhtihad ashtu siç kanë bërë ata.”
Në librin “El-Menakib” të El-Mekiut thuhet: ebu Hanifja ka qenë gjurmues i madh lidhje me En-Nasihun dhe El-Mensuhin (Pezullimin), ka vepruar me hadith i cili është vërtetuar te ai se është nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe shokët e tij. Ky e ka njohur mirë hadithin e Kufes dhe ka qenë ndjekës i madh në traditën e cila ishte në vendin e tij. Gjithashtu në këtë vepër thuhet: Mendimi i ebu hanifes është që dituria të merret prej njerëzve të besueshëm, të larguarit nga të këqijat, të shikuarit në praktikën e njerëzve (traditën) dhe ajo e cila çon drejt saj dhe gjendjen e shëndoshë të saj. ebu Hanifja gjithashtu i zgjidhte problemet me kijas (analogji), në qoftë se çështja nuk jepte përfundim të mirë me analogji atëherë vepronte me istihsanin (preferencën juridike), në qoftë se edhe me istihasanin nuk arrihej atëherë kthehej në atë çka vepronin myslimanët (urfit - traditës). Të gjitha këto tekste janë argumente të cilat implikojnë burimet e fikhut të ebu hanifes.
Nga kjo kuptohet se burimi i parë është Kur’ani, i dyti Sunneti, i treti ixhmai (konsensusi) i sahabeve dhe mospajtimet e sahabeve në disa çështje nuk i ka braktisur që të merrë mendimet e të tjerëve, por zgjidhte nga qëndrimet e tyre cilën e donte dhe se dëshira e tij ishte e ndërlidhur me atë çka bënte analogji sipas teorisë së tij ose më shumë e përputhur në nxjerrjen e dispozitave nga Kur’ani dhe Sunneti. Burimi i dytë tregon ndjekjen e tij në të (traditën) çka ishin njerëzit e qytetit të tij dhe ata të cilët pasonin në atë çka ishin njerëzit e qytetit të tij dhe se më e mirë është që të pasohet në atë çka janë të gjithë fukahatë (juristët). Burimi i tretë tregon se në qoftë se nuk ekziston tekst në Kur’an dhe Sunnet ose në qëndrimet e sahabeve, atëherë vepron me kijasin (analogjinë) në atë që mund të implikohet, në qoftë se nuk mund të implikohet në atë çka mund të arrihet me kijas, atëherë vepronte me istihsan (preferencë juridike) në atë çështje që mund të veprohej me të, e në qoftë se jo, atëherë vepronte në bazë të urfit (të drejtës së traditës).
'''El-Kitab(Kur’ani)'''
Qëndrimi i ebu hanifes në lidhje me përbërjen e Kur’anit thotë se Kur’an konsiderohet teksti dhe kuptimi së bashku siç është imani (besimi), i cili ka dy shtylla: vërtetimi me zemër dhe deklarimi me gjuhë. Ndërsa ebu Hanifja e ka lejuar për falësin (namazliun) i cili nuk e dinë gjuhën arabe, nuk mund të fletë mirë dhe nuk mund të shqipton fjalët arabe mirë për personin e tillë e ka konsideruar të lejuar që të lexojë sipas kuptimit (përkthimit) të Kur’anit gjersa ta mësojë të lexojë drejtë. ebu Jusufi dhe Muhamedi nuk e pranojnë leximin e Kur’anit përveç se në gjuhën arabe edhe atë përveçse nga pamundësia e leximit në gjuhën arabe. Transmeton Fahru’l-Islam El-Bezdeviu nga Nuh bin Ebi Merjem, e ky nga ebu Hanifja se ebu Hanifja ka heq dorë nga ky qëndrim i tij në qëndrimin sipas shumicës së dijetarëve se nuk lejohet të lexohet me përkthim. Sipas Kadi Imam ebu Zejdit dhe gjithë verifikuesëve të tjerë ky mendim është mendim i përzgjedhur i Imamit. Gjithashtu, edhe fetvaja në medhhebin hanefij është në bazë të këtij mendimi.
Kur’ani është burimi i burimeve të këtij legjislacioni (sheriati), ndërsa sunneti është sqarues i Kur’anit aty ku ka pasur nevojë për ta sqaruar atë. Me Sunnet dispozitat në Kur’an implementojnë konfirmim, sqarim dhe pezullim. Konfirmimi i dispozitës së Kur’anit me Sunnet, siç thotë Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: “Agjëroni kur ta shihni hënën e re dhe ndërprejeni agjërimin kur ta shihni hënën e re.” Ky hadith konfirmon kuptimin e fjalës së All-llahut në Kur’an: “(Ato ditë të numëruara janë) Muaji i Ramadanit që në te (filloi të) shpallet Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i të vërtetës nga gënjeshtra).” (El-Bekare, 185).
Sunneti, sqarues i dispozitave nga llojet e ajeteve të cilat janë me kuptim përmbledhës në Kur’an prej të cilave janë forma e faljes së namazit, dhënia e zekatit, kryerja e haxhit. Nga kjo kuptohet se me Sunnet (traditën pejgamberike) janë sqaruar këto çështje të tilla. Ndërsa nuk lejohet të jetë sqarimi i veprimit me vonesë nga momenti i nevojës së kryerjes së veprimit, ashtu siç nuk mund të bëhet veçanësimi i të përgjithshmes me vonesë (Tahsisu’l-‘Ami la jexhuzu muterahijen), sepse duhet bërë sqarim të disa nga njësitë (ose personat) nga ajo çka është për qëllim prej shprehjes së ‘am (të përgjithshmes) e cila kjo konsiderohet transferimi i shprehjes së përgjithshme (‘am) në specifik (has). Ndërsa El-Muhassesu (e specifikuara) është e përafërt me globalen e cila duhet të jetë e lidhur pa vonesë. Ngase am (globalja) është si husus (specifika) në implikimin e dispozitës, por në qoftë se specifika bëhet me vonesë atëherë është obligim të veprohet me të, ngase kjo atëherë është shfuqizim (nes’h) e jo specifikë (tahsis), kështu që atëherë kjo konsiderohet tebdil (zëvendësim, ndryshim) e jo tefsir (sqarim). Ndërsa sqarimi i tebdilit do të thotë nes’h (shfuqizim) i cili është i lejuar vetëm nëse shfuqizimi (En-Nes’h) bëhet me Kur’an dhe Sunnet Mutevatir (autentik dhe i besueshëm gjeneratë pas gjenerate).
'''Sunneti (Praktika pejgamberike)'''
Një prej burimeve të legjislacionit i cili vjen pas Kur’anit, i cili njihet nga hadithi i Muadhit, kur e pyeti Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem? “Me çka do të gjykosh? Muadhi tha: Me Librin e All-llahut, në qoftë se nuk gjej në të, me sunnetin (traditën) e të Dërguarit të All-llahut... Gjithashtu edhe nga letra e Omerit dërguar Shurejhit. Gjithashtu edhe Imam ebu Hanifja u bazua në Sunnet për nxjerrjen e dispozitave nga ajo. Ndërsa ai i cili e shpif atë se i ka dhënë përparësi analogjisë (kijasit) kundrejt teksteve dhe lajmeve, ai gënjen. Ndërsa ky e ka mohuar këtë shpifje që ia kanë bërë duke thënë: “Ka gënjyer pasha All-llahun dhe më ka bërë shpifje mua ai cili thotë se ne e paraprijmë analogjinë kundrejt teksteve dhe se a ka nevojë që të bëhet analogji pas tekstit? Imam ebu Hanifja këtë e ka sqaruar se ai nuk ka bërë analogji përveçse në momente shumë të domosdoshme, siç thoshte: Ne së pari marrim argumentet nga Kur’ani, pastaj nga Sunneti, pastaj nga gjykimet e sahabëve dhe veprojmë me gjykimet e tyre që janë unanim, e në qoftë se ata janë në mospajtim atëherë bëjmë analogji me një dispozitë të cilës dispozitë ia bashkojmë shkakun (motivin) mes dy çështjeve gjersa të sqarohet kuptimi i saj.
Dijetarët e hadithit e kanë ndarë hadithin për nga numri i transmetuesve në tre kategori: Hadithi Mutevatir, Hadithi Meshhur dhe Hadithi Ahad.
1. Hadithi Mutevatir te Imam ebu Hanifja konsiderohet argument dhe se nuk është e njohur nga ky se e ka mohuar ndonjë lajm të cilin e ka ditur se është mutevatir. Kurse për këtë lloj hadithi duhet pasur bindje të patundshme se ky lloj hadithi tregon dijen e vërtetë të patundshme.
2. Hadith Meshhur është hadith i cili është transmetuar nga gjenerata e parë nga një transmetues ose nga gjenerata e dytë, pastaj ky hadith përhapet dhe njerëzit e transmetojnë sa që njerëzit nuk mund të supozojnë se frekuentiteti i tij është gënjeshtër. Ndërsa konsiderata e këtij lloji të haditheve është bërë favorizmi në shekullin e dytë dhe të tretë. Kurse këtij lloji të haditheve duhet mbështetur me bindje, e jo me dije të patundshme, ngase ky lloj hadithi konsiderohet nën kategorinë e hadithit mutevatir, ndërsa mbi kategorinë e hadithit ahad. Disa dijetarë thonë: Ky lloj hadithi implementon supozim, e jo prerësi. Ndërsa disa të tjerë thonë: Ky lloj hadithi implementon prerësi, por vetëm nëpërmjet rrugës së argumentimit, e jo nëpërmjet rrugës së dijes së obligueshme (prerë).
3. Hadith Ahad do të thotë: Çdo lajm i cili transmetohet nga një ose dy transmetues dhe mos arritja e lajmit favoritet (frekuentivitet). Ndërsa mbështetja e këtij lloj hadithi deri te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, është në mënyrë supozuese të përzgjedhur (të paqartë e të cilat kërkojnë mbështetje), e jo në mënyrë të diturisë plotëbindëse. Autori i veprës “Keshfu’l-Esrar”, Imam El-Pezdeviu, thotë: Mbështetja në Haberu’l-Ahad (Lajmet e transmetuar nga një rrugë) ka dyshim në formë dhe kuptim, ndërsa vërtetimi i dyshimit të saj është në formë, ngase mbështetja deri te Pejgamberi nuk është vërtetuar në mënyrë të prerë. Ndërsa për dyshimin kuptimor është se ummeti (përfaqësuesit e Muhamedit, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) nuk e ka pranuar. Por, ky dyshim i hadhithit ahad në periudhën e ixhtihadit (formimit të shkencave) disa nga dijetarët nuk e kanë pranuar të argumentuarit me hadithe ahad për shkak se në atë kohë ishin paraqitur gënjeshtar të cilët gënjenin mbi të Dërguarin e All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe për shkak të përzierjes së lajmeve sahih (autentikë) me jo autentikë. Kurse qëndrimi i unionit të fukahave ka qenë që të pranohet hadithi ahad nga transmetues i besueshëm dhe i drejtë, ndërsa argumentimi me të të jetë vetëm në çështjet praktike, e jo në çështje të besimit, ngase argumentet për çështje të besimit duhet të ngritën mbi argumente bindëse jo të dyshuara.
Imam ebu Hanifja ka qenë prej fukahave të parë, i cili i ka pranuar hadithet ahad me të cilat ka argumentuar ose i ka ndarë mendimet për gjykime. Ndërsa e ka ndryshuar qëndrimin e tij atëherë kur ka arritur fetvaja e Omerit, radiall-llahu anhu, në lidhje me sigurinë e robit, e cila edhe pse ka qenë e transmetuar nga hadithi ahad, nga kjo shihet se sa rëndësi i ka kushtuar hadithit të Pejamberit, të cilën e transmeton nga ajo rrugë. Imam ebu Hanifja i pranonte hadithet ahad dhe i transmetonte ato ose e ndërtonte fikhun e tij me këto hadithe. Kështu që ai nga këto merrte tekstin dhe nxirrte motivin e dispozitës nga të dytë dhe bënte analogji me to nga ato (çështje) çka lejohej bërja e analogjisë.
Ndërsa në lidhje me Mursel Tabi’ij[8] dhe Mursel Tabi’jit-Tabi’ij ebu Hanifja pranonte nga njerëz që ishin të njohur dhe që kishin ndikim të madh në metodologjinë e tyre. Ata të cilëve u besohej dhe nga të cilët nuk kishte aspak dyshim janë:
Ibrahim En-Nehaiu, mësuesi i mësuesit të tij nga i cili ka pasur influencë të madhe në transmetimin e fikhut. ebu Hanifja e kundërshton atë në disa çështje apo është pajtuar me të në disa çështja të tjera, ebu Hanifja këtë gjithmonë e ka konsideruar të besueshëm (thikkah) tek i cili nuk ka pasur fare dyshim në transmetimet e tij.
Hasan El-Basriu, vaizi i Irakut, gjithashtu edhe ky është si Ibrahim En-Nehaiu në pozitë të besueshmërisë.
Gjithashtu gjithçka që pranonte ebu Hanifja nga hadithet mursel prej tyre dhe atyre të cilëve ishin të një pozite në besueshmëri, nuk aludon në pranimin e irsalit (ngritjes së senedit te Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem) të hadithit në përgjithësi, ngase ka prej njerëzve të cilëve nuk ju pranohet hadithi i mbështetur (me sened të pakëputër deri të Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem), nga cila është më mirë që të pranohet hadithi mursel.
Pranimi i lajmeve mursel ka qenë çështje e përhapur në kohën e tij, sepse të besueshmit (thikkah) nga tabi’inët të cilët i ka takuar, ose nxënësit e tyre ata kanë treguar vetë se kanë bërë mursel emrin e sahabiut atëherë kur kanë transmetuar hadithe nga një numër të madh prej sahabeve. Transmetohet nga Hasan El-Basriu i cili ka thënë: Në qoftë se bashkoheshin katër sahabë në një hadith atë e bëja mursel. Gjithashtu nga ky transmetohet se ka thënë: Kur ju them juve Haddetheni fulan (Më ka treguar filani) ky është hadithi i atij e jo i ndonjë tjetri. Murseli ka qenë shumë i përhapur në mesin e tabi’inëve para se të shtoheshin gënjeshtrat mbi Pejgamberin, deri sa erdhi nevoja që dijetarët t’i japin rëndësi Isnadit (zinxhirit të transmetuesve).
Këto pasqyrime janë të ebu hanifes në lidhje me Sunnetin të cilën e konsideroi shtyllë e fikhut pas Kur’anit, nga e cila drejtohej në qoftë se transmetohej nga transmetues të besueshëm nga të cilët ka qenë i bindur për besueshmërinë e tyre. Ndërsa dhënia përparësi kijasit (analogjisë) është shpifje që i bëhet ebu hanifes. Kurse Hadithet Ahad nuk i ka marrë argument në qoftë se për një çështje ekziston dispozitë e përgjithshme në Kur’an. Gjithashtu në qoftë se kundërshtoheshin transmetimet në ndonjë parim prej parimeve që të gjithë myslimanët ishin unanim për atë çështje. Po ashtu edhe Imam Maliku, jurist i hixhazit, i kundërshton anomalitë ndaj vendimeve në sheriat që është pajtuar me ebu hanifen në këtë. Gjithashtu Imam Maliku e pranonte haber ahad dhe mursel derisa ata nuk bien në kundërshtim me Kur’anin dhe Sunnetin e favorizuar ose me vendimet e Sheriatit.
| |||