Izraeli: Dallime mes rishikimesh

'''IzrailiIzraeli''' {{lat.:|Israel}} është shtet në Lindjen e Afërt dhe shtrihet në sipërfaqen e provincës antike romake të arabëve dhe hebrenjëvehebrenjve dhe fiseve të tjera të përafërta me ta.

Nën njësinë Golan, e cila ka 4 regjione natyrore na izraelitët merret në këtë sistem edhe përkundër asaj që nga OKB-ja nuk është e njohur si pesëpjesë e Izraelit. Sipërfaqet e Judesë dhe Samarisë nuk hyjnë në këtë sistem pasi nuk janë aneksuar nga Izraeli.

Izraeli është demokraci parlamentare që ndodhet në Lindjen e Mesme, në brigjet e Detit Mesdhe dhe i përcaktuar si shtet hebre dhe demokratik. Shumica e banoreve janë hebrenj, por ka dhe një minoritet tetë madh arab mysliman dhe grupe minoritetesh të tjera.

Sot ekonomia izraelite karakterizohet me kalimin nga dominim dhe pronësi shtetërore në privatizim, lirësi në pazarin e valutës së huaj, shkurtim i kufijve për import dhe ulje të ngadaltë për taksën e punës dhe taksën e blerjeve. Ne Izrael ekziston taksë e lartë për makinat dhe benzinën dhe gjithashtu ekzistojnë monopole shtetërore tetë mëdha si kompania energjetike, portet dhe rafineritë. Në popullsinë izraelite ka kritika për monopolet dhe nga ana tjetër ka dhe kritika për lidhjet mes kapitalit dhe qeverise që kur filloi privatizimi i monopoleve dhe pronësive shtetërore.

Në fund të vitit 2005 në Izrael ishin të shkruara 379,503 kompani nga të cilat kompania më e madhe ishte Teva kompania e prodhimit të ilaçeve Venere, që tetë ardhurat e saj për vitin 2005 ishin 5 miliard dollarë dhe fitime mbi një miliard dollarë. Shoqëri të tjera që operojnë në fushën e hi tek dhe internetit si checkpoint, amdocs dhe combras.

Përpjekjet për formimin e shtetit të ri në tokën e ashtu quajturashtuquajtur "toka e premtuar" filluan në Angli në shekullin e XIX. Qeveria Angleze në vitin [[1848]] sipas një verdikti, konsullatat e saj në Palestinë i dorëzoi nën juridiksionin e çifutëve, në vitin 1870 aktiviteti i çifutëve kaloi nga Anglia në Rusi. [[Theodor Herzl]] i cili kaloi në krye të lëvizjes Sioniste, punoi shumë për të formuar një shtet Izraelit brenda Palestinës. Herzl duke pasur mbrapa një fuqi si Anglia po përpiqesh qe t'ia arrinte qëllimit te tij. ne vitin 1870 çifutët e arratisur prej masakrës antisemite nga Rusia u vendosen ne Palestinë dhe formuan ferma bujqësore.

Herzl i kërkoi Sulltanit Osman të asaj kohe [[Abdulhamidi]] i dytedytë formonte një Republikë Aristokrate por kërkesat e tij u refuzuan.

MbasPas Luftës së Parë Botërore ne vitin 1917 me futjen e ministrit të jashtëm të Anglisë [[Arthur Balfour]] me deklaratën Balfour, në vitin 1917 procesi filloi. grupimi i Kombeve te Bashkuara ne vitin 1920 jaia dha Anglisë përfaqësinë e saj ne Palestinë. Pas kësaj një zyrë e hapur në Angli filloi të përfaqësonte të drejtat e çifutëve e mbështetur nga Anglia.

Pas disa vitesh në Gjermaninë Naziste me fillimin e genocidit ndaj çifutëve cilën me pas filluan te emigronin me të madhe në Palestinë. Arabët në Palestinë dolën kundrakundër këtij emigracioni dhe Anglia vendosi të ndalojë emigrimin. Pas kësaj një Organizatë Ushtarake e quajtur Hagana, e cila ishte e lidhur me Sionin filloi aktivitete terroriste në mënyrë që të protestonte kundrakundër vendimit të marrë nga Anglia në lidhje me ndalimin e emigracionit çifut për në Palestinë. Drejtuesit palestinezë bënë marrëveshje me Gjermaninë Naziste.

Për në Palestinë filloi emigrimi ilegal i fshehtë. Me mbarimin e Luftës së Dytë Botërore dhe me triumfin e aleatëve çështja e Palestinës kishte arritur në faqe të fundit. Anglia duke siguruar edhe mbështetjen e Amerikës , çështjen e Palestinës e çoi për tut'u zgjidhur ne kombet e bashkuara. Kombet e Bashkuara në nëntor të vitit 1947's vendosi që njëra anë e Palestinës të ishte e Çifutëve ndërsa ana tjetër e Arabeve. Ndërkohë që çifutët e pranuan, kurse arabët e refuzuan këtë vendim. Qyteti i [[Kudusi]]t u caktua si zone ndërkombëtare dhe ishte nën juridiksionin e Kombeve të Bashkuara. Kjo zgjidhje nuk i kënaqi aspak arabetarabët. Kështu që pas kësaj filloi lufta izraelito-palestineze.

Gjuhë zyrtare gjatë kohës së mandatit veç anglishtes ishin arabishtja dhe hebraishtja. Në fund të 19 u ringjall gjuha hebraike dhe tani është gjuha e folur nga shumica e izraelit. Arabishtja si gjuhë amtare është për rreth një milion arabë (palestinezë0palestinezët dhe qytetarët druzë të Izraelit. Në shkollat arabe në Izrael është mësuar në gjuhën arabe. Përveç në anglisht në shkollat hebraike arabishtja si gjuhë e dytë e huaj është ofruar. Të gjitha tekstet ligjore janë në hebraisht dhe arabisht .

Shkrimtarët izraelitë kanë kontribuar shumë në literaturën e atyre shteteve ku kanë punuar, p.sh literatura jidishe në Gjermani, e cila u shkrua nga autorët hebrenj, poashtupo ashtu ata kanë kontribuar në shtetetshtetete e tjera me shkrimtarët atje.