Profeti: Dallime mes rishikimesh

 

[[Moisiu]] (hebr. Mosheu) ishte profeti më i madh i Dhiatës së vjetër. Asnjë tjetër, pas tij, nuk ka folur ballë për ballë me Perëndinë. Ai ishte mësuesi i madh i popullit të Perëndisë, autori dhe redaktori i të pesë librave të Biblës (Tora). Ai profetizoi që një ditë Perëndia do të nxirrte nga gjiri i popullit izraelit një profet si ai, dhe fati i përjetshëm i atij populli do të varej nga qëndrimi i tij ndaj këtij profeti. Kjo profeci u plotësua kur erdhi Jezusi, që ishte më i madh se Mosheu; ai i dha popullit ligjin e ri, mësimin e ri nga Perëndia, dhe që plotëson mësimin e Mosheut dhe mbaron zbulimin e Perëndisë.

 

MONARKIA

Por shumica e mbretërve që vinin pas Davidit ishin të këqij dhe nxitonin lulëzimin e padrejtësisë dhe të korruptimit, jo vetëm në mbretërinë veriore (që quhej Izrael) por edhe në mbretërinë e jugut (që quhej Juda) – të dy lindën me ndarjen e mbretërisë së Sholomos. Disa nga këta mbretër përpiqeshin ta kthenin popullin në besnikërinë ndaj besëlidhjes së parë (p.sh. mbretërit Hizkija dhe Joshija), por profetët frenonin kokëfortësinë e mbretit.

Dështimi i këtyre mbretërve të jetojnë sipas parimeve të dinastisë së Davidit përforconte pritjen e sundimtarit të drejtë që duhej të vinte, Mesinë (mbretin e shuguruar nga Perëndia). Me rrënimin e mbretërisë së jugut (Judës) më 587 dhe me dështimin e kryetarit davidik, Zërubavelit, që ta përtërinte dinastinë pas mërgimit, shtohej pritja për ardhjen e Mesisë. Mesia jo vetëm se do t'i plotësonte profecitë për vete të shkruara në librin e Zanafillës, por edhe do të ishte plotësimi i përsosur i premtimeve që Perëndia ia kishte dhënë dinastisë së Davidit. Gjatë periudhës 104-37 para erës sonë, disa nga kryepriftërinjtë makabe pranuan titullin e 'mbretit' edhe disa pretendonin që ata vetë ishin plotësimi i shpresës mesianike. Është thelbi i lajmit të DhR se kjo shpresë u plotësua vetëm në Jezusin, Mesinë.

 

 

 

Juda, mbretëria e jugut, në fillim kishte përparësi në kryeqytetin e themeluar prej kohësh dhe në Tempullin madhështor me kultin e vërtetë, të përkrahur nga një dinasti mbretërish të emëruar nga vetë Perëndia. Në kohën e sundimit të mbretit të parë pas ndarjes, Rëhavamit, thesaret e vendit ua kishin dorëzuar egjiptianëve për ta liruar me shpërblesë. Erdhën edhe andrallat e brendshme, kur mbreti me emrin Jëhoram, biri i Jëhoshafatit, u martua me Atalinë, bijën e Ahavit, mbretit të prishur të Izraelit. Kur vdiq burri i saj, ajo u bë sundimtare dhe futi idhujtari në vend. Ajo u përpoq të masakronte tërë dinastinë e Davidit por dështoi. Anëtari i vetëm i dinastisë që mbeti në fund, si përfundim të një revolucioni që ndodhi në pallat, u shugurua mbret. Ky njeri, Jehoashu, futi një reformë të kufizuar, por kur Asiria kërcënonte ta sulmonte Jerusalemin, thesaret e Tempullit iu dorëzuan mbretit asirian, që të tërhiqet. Gjatë shekullit VIII para erës sonë, mbret i shquar ishte Uzija. Nën sundimin e tij, vendi përjetoi një lulëzim të paparë që nga vdekja e Sholomos. Në vitin e fundit të sundimit të tij, profeti ] [[Jeshaja]] (gr. Isaia) mori thirrjen për t'u bërë profet. Së bashku me një profet tjetër me emrin [[Mihaja]], Jeshaja u bë zëdhënësi i Perëndisë para mbretërve të Judës në kohën e kërcënimit asirian. Kur Izraeli dhe Siria u bashkuan kundër Judës, mbreti i Judës, Ahazi, mendonte të thërriste për ndihmë perandorin asirian. Jeshaja e këshilloi që të mos vepronte ashtu, sepse edhe nënshtrimi miqësor do ta detyronte shtetin e tij të adoptonte kultin e perëndive asiriane dhe kështu të binte në idhujtari. Mjerisht, Ahazi e refuzoi këshillën e profetit Jeshaja dhe kështu, fjalën e Perëndisë. Si pasojë Juda u bë shtet vasal i Asirisë. Në një rast tjetër mbreti Hizkija (gr. Ezekija) mendonte të bashkohej me Egjiptin kundër Asirisë. Mjerisht, edhe kësaj here mbreti e refuzoi shumicën e paralajmërimeve dhe këshillave të Perëndisë që erdhën me anë të këtyre profetëve. Duke menduar se ishte më i urtë se vetë Perëndia, mbreti i Judës u besonte besëlidhjeve të lidhura me Egjiptin për t'i shpëtuar pushtimit. Mirëpo Egjipti kurrë s'ishte mjaft i fortë për ta ndihmuar. Si pasojë erdhi invadimi asirian e me të edhe shkretimi pa mëshirë i vendit jashtë Jerusalemit. Pikërisht në kohë, mbreti Hizkija ndërroi mendje dhe dëgjoi predikimin e profetit [[Jeshaja]] dhe atë të profetit [[Mihaja]], dhe me anë të një mrekullie, Jerusalemi i rrethuar mezi u shpëtua me tërheqjen e papritur të ushtrisë asiriane. Mjerisht, sundimi i keq i mbretit të mëtejshëm, Mënasheut, përmbyti përparimin shpirtëror të paraardhësit e tij, Hizkijës, dhe shteti i Judës u gjet në një kohë të tmerrshme të idhujtarisë kur u vranë shumë njerëz besimtarë. Profetin [[Jeshaja]] e vranë duke e sharruar në një zgavër druri. Pasardhësi i Hizkijës, Joshija, e ktheu politikën e të atit dhe futi një reformë shoqërore dhe fetare (të dyjat shkonin gjithnjë së bashku). Në kohën e sundimit të tij, Perëndia thirri edhe dy profetë si zëdhënës të tij, [[Cefanjën]] (gr. Sofonia) dhe [[Jirmijën]] (gr. Jeremia). Atyre u shtuan edhe [[Nahumi]] dhe [[Havakuku]] (gr. Hababuku). Të gjithë ata profetizonin se si Perëndia do ta përdorte perandorinë babilonase për të dënuar Judën për pabesinë e tij. Më 605 erdhi shpërngulja e parë babilonase kur u dëbua Danieli së bashku me çifutët e tjerë të rëndësishëm. Më 597 pabesia e vasalit, Judës, ndaj perandorit babilonas, Nebukadnecarit, solli si përfundim shpërnguljen e shtetasve më të rëndësishëm, duke përfshirë edhe profetin Jëhezkel. Plaçkitjen e fundit të kryeqytetit e kishin profetizuar edhe profeti [[Jirmija]] në Judë edhe profeti [[Jëhezkel]] (gr. Ezekieli) në mërgim në Babiloni. Siç ka shkruar profeti [[Ovadja]] (gr. Abdia), kulmi i poshtërimit erdhi kur Edomi, shtet i betuar armiqësor, i ndihmoi babilonasit në luftë kundër Judës.

 

MËRGIMI

 

Mësimi që mund të nxirret nga mërgimi është si vijon: kur Perëndia i disiplinon fëmijët e tij, e bën për të mirën e tyre, që të rifillojnë një jetë të re. Por, ne duhet ta pranojmë disiplinën e Perëndisë me qëndrim të mirë, pa ankim dhe pa justifikim. Atëherë do të mbledhim të korrat e drejtësisë; do të bëhemi më të pjekur, në përputhje me planin e Perëndisë për ne.

 

KTHIMI NGA MËRGIMI

Premtimet me pasoja të shumta mbeteshin të paplotësuara kur u ndal profecia: kaluan shekuj, megjithatë ata që qëndronin besnikë në Izrael kurrë nuk humbën bindjen e tyre që, në kohën e duhur, do të ndërhynte Zoti i historisë për të plotësuar gjithçka që u kishte premtuar. Kjo ndodhi me lindjen e Jezusit, Mesisë, kur u vu në lëvizje plani i fundit i Perëndisë.

 

TABELA KRONOLOGJIKE E PERIUDHËS SË DHIATËS SE VJETËR (VËSHTRIM I PËRGJITHSHËM)