Adoleshenca: Dallime mes rishikimesh

Perspektiva historike si ato të ofruara nga [[Glen Plaku]], [[Joseph Kett]], apo [[Thomas Stresi]] dëshmojnë faktin se adoleshenca, si një periudhë e zhvillimit njerëzor, ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme nga një epokë historike në tjetrën. Për shkak të ndryshimeve të vazhdueshme të natyrës së saj, është e pamundur që të përgjithësohen përfundime në lidhje me çështje të tilla si shkalla në të cilën adoleshencës është e vështirë, detyrat zhvillimore të periudhës, ose të natyrës së marrëdhënieve midis brezave. Një grup prej teoricienëve, të quajtur inventionists, argumentojnë se adoleshencës është krejtësisht një shpikje sociale, dhe se mënyra në të cilën ndahen ciklet e jetës në faza është asgjë më shumë se një reflektim të rrethanave politike, ekonomike dhe sociale në të cilën jetojmë. Sipas kësaj shkolle, edhe pse pubertetit ka qenë një tipar i zhvillimit për aq kohë sa njerëzit kanë jetuar, nuk ishte deri në ngritjen e arsimit të detyruar që kemi filluar trajtimin e të rinjtë si një grup i veçantë.

 

''Artikulli kryesor : [[Puberteti]]''

 

 

Vajzat kanë arritur zhvillimin e plote fizik zakonisht nga mosha 15-17, [2] [40] [18], ndërsa djemtë e pubertetit zakonisht të plotë nga mosha 16-18. [40] [18] [41] Çdo rritje në lartësi përtej post- mosha pubertal është e pazakontë. Vajzat arritur pjekurinë riprodhuese rreth 4 vjet pas ndryshimeve të parë fizike të pubertetit të shfaqet. [2] Në të kundërt, djemtë më të përshpejtuar ngadalë por të vazhdojë të rritet për rreth 6 vjet pas ndryshimeve të parë i dukshëm pubertal. [34] [41]

Rrymë adoleshentëve rritjes është një rritje të shpejtë në lartësi të individëve dhe peshë gjatë pubertetit që rezultojnë nga të njëkohshme lirimin e hormoneve të rritjes, hormonet tiroide, dhe androgens. [42] Meshkujt përjetojnë rrymë e tyre të rritjes rreth dy vjet më vonë, në mesatare, se sa femrat. Gjatë shpejtësisë kulmin e tyre height (në kohën e rritjes më të shpejtë), adoleshentët rritet me një normë rritjeje pothuajse identike me atë të një foshnjë-rreth 4 inç (10.3 cm) në vit për meshkujt dhe 3.5 inç (9 cm) për femra. [ 43] Përveç ndryshimeve në lartësi, adoleshentët përjetojnë gjithashtu një rritje të konsiderueshme në peshë (marshall, 1978). Pesha e fituar gjatë adoleshencës përbën pothuajse gjysmën e peshës rritur e trupit. [43] meshkujt adoleshente dhe në fillim të të rriturve mund të vazhdojë për të fituar shtimit natyror të muskujve edhe pas pubertetit. [34]

 

Është e rëndësishme të theksohet se, përkundër disa dallime seksi gjenetike, faktorët e mjedisit të luajë një rol të madh në ndryshimet biologjike gjatë adoleshencës. Për shembull, vajzat kanë tendencë për të zvogëluar aktivitetin e tyre fizik në preadolescence [48] [49] dhe të mund të marrin ushqimin e papërshtatshme nga dietat që shpesh mungon ushqyesve të rëndësishme, të tilla si hekuri. [50] Këto ndikime mjedisore nga ana e tij ndikojnë në zhvillimin femra fizike.

 

Karakteristikat primare seks janë ato të lidhura direkt me organet seksuale. Tek meshkujt, fazat e para të pubertetit të përfshijë rritjen e testes dhe scrotum, e ndjekur nga rritja e penisit. [51] Në kohën që penisit zhvillon, fshikëzat seminale, prostatës, dhe bilbo-urethral gjëndra të zgjeruar dhe zhvilluar. Derdhje e parë e lëngun seminal zakonisht ndodh rreth një vit pas fillimit të rritjes penisit përshpejtuar, edhe pse kjo është e përcaktuar shpesh kulturalisht se sa biologjikisht, pasi për shumë djem derdhje e parë ndodh si rezultat i masturbim. [44] djemtë janë përgjithësisht pjellore para ata kanë një pamje të rritur [42]

Në femrat, ndryshimet në karakteristikat e seksit kryesore përfshijnë rritjen e mitrës, vaginës, dhe aspekte të tjera të sistemit riprodhues. Menarche, në fillim të menstruacioneve, është një zhvillim relativisht vonë e cila pason një seri të gjatë të ndryshimeve hormonale. [52] Në përgjithësi, një vajzë nuk është plotësisht e pjellore deri disa vjet pas menarche, si ovulacionit rregullta poshtë menarche me rreth dy vjet. [53 ] Ndryshe nga meshkujt, prandaj, femrat zakonisht shfaqen fizikisht pjekur para se ata janë të aftë për t'u bërë shtatzënë.

 

Ndryshimet në karakteristikat seksuale sekondare që ndodhin gjatë pubertetit janë përmendur shpesh në lidhje me pesë fazat Tanner, [55] emrin e pediatrit britanik, i cili shpikur sistemin e kategorizimit.

[[Truri]] i njeriut nuk është zhvilluar plotësisht ndërkohë që individi arrin moshën e pjekurisë. Midis moshës 10 dhe 25 vjec, truri i nënshtrohet ndryshimeve që kanë implikime të rëndësishme për sjelljen.

 

Ndryshimet biologjike në strukturën e trurit dhe lidhjes brenda trurit të ndërveprojnë me përvojë në rritje, njohuri, dhe kërkon ndryshimin e sociale për të prodhuar rritje të shpejtë njohëse (shiko ndryshimet në tru më lart). Mosha në të cilën ndodhin ndryshime të veçantë do të ndryshojnë në mes të individëve, por ndryshimet diskutuar më poshtë në përgjithësi të fillojë në moshën e pjekurisë, ose menjëherë pas kësaj dhe disa aftësi të vazhdojnë të zhvillohen si moshat e adoleshentëve.

 

Ka dy këndvështrime në të menduarit adoleshentëve. Njëra është mendimi konstruktiv të zhvillimit kognitiv. Bazuar në punën e Piaget, ajo tenton të shpjegojë aspektin sasior të zhvillimit, duke supozuar se përmirësimi i aftësive njohëse të adoleshentëve është relativisht i papritur dhe drastik. E dyta është informacioni përpunimit të perspektivës, që rrjedh nga studimi i inteligjencës artificiale dhe që përpiqet të shpjegojë zhvillimin e aftësive njohëse në drejtim të rritjes së komponentëve specifike të procesit të të menduarit.

 

Ndërkohë që individi ka arritur moshën 15 apo më shumë, aftësitë themelore të të menduarit janë të krahasueshme me ato të të rriturve. Këto përmirësime të ndodhë në pesë fusha gjatë adoleshencës:

1. Vëmendje. Përmirësimet janë parë në vëmendjen selektive, procesi me të cilën një fokusohet në një stimul, ndërsa neglizhohet një tjetër. Ndarë vëmendjen, aftësia për të i kushtoj vëmendje të dy ose më shumë stimuj në të njëjtën kohë, gjithashtu përmirëson.

Gjatë adoleshencës, ka një theks jashtëzakonisht i lartë për miratimin e kolegëve si shpërblim për shkak të rritjen e adoleshentëve 'vetëdija. Nuk mund të ketë përfitime të evolucionit në një prirje në rritje për marrjen përsipër të rrezikut në adoleshencë-pa rrezik marrje, të rinj nuk do të ketë motivimin dhe besimin e nevojshme për të bërë ndryshimin në shoqërinë nga fëmijëria në moshën e rritur. Ajo mund të ketë avantazhe riprodhues: adoleshentët kanë një prioritet newfound në tërheqjen seksuale dhe takim, si dhe marrjen përsipër të rrezikut është e nevojshme për të bërë përshtypje mates potenciale. Hulumtimi gjithashtu tregon se ndjesi bazë kërkuar mund të ndikojë në marrjen përsipër të rrezikut sjellje të gjithë jetëgjatësi. [78] [79]

 

=== Identiteti ===

Ndër besimet më të zakonshme rreth adoleshencës është se ajo është koha kur adoleshentët formojnë identitetin e tyre personal. Studimet empirike sugjerojnë se ky proces mund të jetë më saktë përshkruhet si zhvillim të identitetit, në vend se formimi, por konfirmon një proces normativ të ndryshimit në të dy, përmbajtjen dhe strukturën e mendimet në lidhje me vetëvehten. Hulumtuesit kanë përdorur tri qasje të përgjithshme të identitetit të kuptuarit zhvillimit: vetë-koncepti, ndjenjën e identitetit, dhe vetë-respekt.

==== Vetë-koncepti ====

''Shih gjithashtu : Self-Koncepti''

Herët në adoleshence zhvillimi mendor pasqyrohet në një nivel të lartë të vetë-dijes, të ndërgjegjësimit të të tjerëve, të mendimeve dhe të gjykimeve, në aftësinë e të menduarit abstrakt, rreth mundësive në të ardhmen dhe në aftësinë për të konsideruar një tërësi mundësish në të njëjtën kohë. Si rrjedhojë adoloshentët pësojnë një ndryshim radikal në përceptimin e vehtës së tyre. Nëse imazhi i vetëvehtes gjatë fëmijërisë ishte fizik, konkret, i përgjithshëm, në adoleshence vërehet një përceptim i vetëvehtes i bazuar mbi vlera, mbi mendme dhe opinione. Adoloshentët mund të konceptojnë trajta të shumta, të mundshme të vetëvehtes. Eksplorimi i këtyre mundësive mund të shoqërohet me ndryshime të papritura në vetë-prezantimin, si adoleshenti i cili zgjedh dhe refuzon cilësitë dhe sjelljet duke u përpjekur për të udhëhequr vehten aktuale drejt drejt vetes ideale. Për shumë individë, në këtë fazë, këto zgjedhje janë të pakëndshme, por gjithashtu këta individë duken të motivuar nga fakti i zgjedhjes së një drejtimi i cili përputhet me idealin e tyre.

Dallime të mëtejshme në procesin e vetë-konceptit është koncepti i "diferencimit" dhe i cili shfaqet në momentin që adoleshenti njeh rëndësinë e kontekstit mbi sjelljen dhe përceptimin e tij mbi mjedisin dhe botën dhe si rrjedhojë mbi përcaktimin e tipareve individuale. Limiti kohor i përvetësimit të konceptit të diferencimit konsiderohet të jetë rreth adoloshences së mesme. Njohja e rolit të së pandërgjegjshmes në ndërtimin e vetë-konceptit përben një burim shqetësimesh tek adoloshentët, por edhe burim motivimi në zhvillimin e mëtejshëm.

==== Ndjenja identitetit ====

Ndryshe nga aspektet kontradiktore të vetë-konceptit, identiteti përfaqëson një tërësi koherente dhe të qëndrueshme gjatë përballjes me rrethana të ndryshme, duke unifikuar eksperienca të së kaluarës dhe qëllimet e ardhshme. Sejcili individ ka një vetë-koncept, ndërkohë që Erik Erikson thekson se jo të gjithë arrijnë plotësisht identitetin. Teoria zhvillimore e Eriksonit, përfshin krizat e identitetit, gjatë së cilave adoleshentët duhet të eksplorojnë mundësi të ndryshme dhe të integrojnë pjesë të ndryshme të vetëvehtes së tyre. Ai përshkroi si rezultatin përfundimtar të këtij procesi formimin e një identiteti të konsoliduar. Në mënyrë të thjeshtëzuar Eriksoni shtron përpara adoleshentit problemin e gjetjes së pergjigjes se pyetjes: "Kush jam Unë". Identiteti është një qëllim themelor në adoleshence. Onyehalu mendon se një pjesë e konsiderueshme e krizës së identitetit që përjeton rinia është rezultat i përceptimit si kontradiktor i kërkesave që shoqëria ushtron mbi to.<ref>Onyehalu, A. (1981). Identity crisis in adolescence. ''Adolescence'', 16, 629-632.</ref>Adoleshentët janë të aftë të mendojnë, por në mjedisin familjar nuk u kerkohet pjesëmarrja në vendimet e rëndësishme.

 

==== Vetë vlerësimi ====

Për shkak të faktit se të dy burrat dhe gratë shfaqin nivele të dobëta të vetëvlerësim në përfundim të një marrëdhënie romantike, ata janë të prirur të shfaqin simptoma dhe të cilat zakonisht shoqërojnë gjendje të tilla emocionale. Depresioni dhe mungesa e shpresës janë vetëm dy nga simptoma të ndryshme dhe është përcaktuar se gratë janë dy herë më të prirura të përjetojnë depresion dhe njerëzit janë tre deri në katër herë më shumë të prirur për të kryer vetëvrasje (Mearns, 1991; Ustun & Sartorius, 1995). [120]

 

=== Marrëdhëniet ===

==== Familja ====

3. Anoreksia nervoze, një crregullim në të cilin një person normal ndryshon regjimin ushqimor në funksion të peshës trupore.

 

=== Çështjet ligjore, të drejta dhe privilegje ===

=== Tranzicioni në moshën e rritur ===

 

=== Stereotipet ===

=== Mediatizimi ===

Studimet kanë treguar dallimet në mënyra si internetit ndikon negativisht në funksionimin

social të adoleshentëve. 

=== Imazhi trupor ===

Shumë kërkime janë kryer mbi degëzimet psikologjike të imazhit të trupit për adoleshentët. Adoleshentët e sotëm janë të ekspozuar nga më shumë media në baza ditore se çdo brez përpara tyre. Studimet e fundit kanë