Monteskjë: Dallime mes rishikimesh

'''Baron de La Brède et de Montesquieu''', shkrimtar francez, filozof i së drejtës dhe shtetit (1689–1755) ; 1714 anëtar i këshillit parlamentar, 1716–1726 president i parlamentit në Bordo ; 1728 anëtar i Académie Française. Kryevepra e tij është shkrimi shtetëror dhe filozofiko-kulturor "De l'Esprit des lois", në të cilin zhvilloi doktrinën antropologjiko-socio-historike mbi ligjvënien në marrëdhëniet mes tri formave të rendit shtetëror : republikës (demokracisë), monarkisë dhe despotizmit. Republika dhe monarkia bazohen mbi të drejtën, despotizmi (tirania) mbijeton vetëm me ndihmën e frikësimit dhe varet nga zakonet (e jo nga ligjet). Monteskieja përcakton duke u nisur nga kjo edhe kërkesën mbi ndarjen e pushtetit si parim i ndërtimit të brendshëm shtetëror, e cila ka si qëllim mënjanimin e veprimeve arbitrare të individëve apo grupeve. Këtë ai e zhvilloi nën shembullin e kushtetutës angleze. Ky formulim u bë ide e bazave më të rëndësishme të kushtetutave të para në Amerikën e Veriut (1776–1787[[1776]]–[[1787]]) dhe të kushtetutave të tjera të mëvonshme me ndarje të pushtetit. Monteskie shkroi edhe romane dhe novela; konsiderohet si iluministi i parë francez.

Në vitin [[1725]] ai dha dorehejen e tij nga parlamenti dhe në vitin 1728 ai u zgjodh në akademide franceze, dhe pas pas u largua nga Franca për te udhëtuar jashtëtit. Pasi vizitoi, Italinë, Gjermaninë, Austrinë dhe disa shtete te tjera ai shkoi në Angli, ku jetoi për dy vite. Ai u godit se tepërmi nga sistemi politin i Anglisë dhe me vone shkroi këndvështrimet e tija në punimet e ardhshme.

[[1731]] qëqe viti në te cilin ai u rikthye në FranceFrancë, i shqetësuar nga probleme tetë shikimit, ai u kthye në La Brede dhe filloi tetë punoipunojë mbi kryeveprën e tij. "L'espirit des Lois" "Mbi Frymën E Ligjeve". Ai e publikoi atë në vitin [[1748]] dhe si Letrat Persiane, Mbi Frymën e Ligjeve pati një sukses te menjëhershëm. Dy vite memë vonevonë ai publikoi MbrojteMbrojtje mbi Frymën e Ligjeve, e cila ishte një përgjigjiepërgjigje ndjaj kritikave tetë tij tetë shumta. Ndonëse përpjekjeve tetë tija tetë shumta, Kisha Katolike Romake e vendosi librin e tij "Mbi frymën e ligjeve" në listën e librave te ndauar, në vitin 1751. Në 1755 Monsteskje vdiq prej temperaturës se larte në Paris.

"Mbi frymën e ligjeve..." - Në ketëkëtë vepër Monteskje krahason sistemet politike në vende tetë ndryshëm tetë botesbotës, duke marremarrë parasysh ndikimin tetë shumë faktorëve tetë ndryshëm si për shembull klima dhe natyra në ndërtimin e ligjeve. Sipas tij kemi tri forma qeverisjes, despozitimin, ku pushteti është në doredorë tetë një personi dhe ai e drejton vendin në baze te dëshirave te tija dhe duke ushtruar një frike mbi popullin ; monarkinë, ku një person qeveris nëpërmjet ligjeveteligjeve të pandryshuesheme, dhe republikën, që mund tetë jetejetë aristokracaristokraci ose një demokraci në varësi te faktit nëse sovran është i gjithë popullit apo vetëm një pjesë e veçanteveçantë e tij.