Republika e Afrikës Qendrore: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
Pqnlrn (diskuto | kontribute) U kthye versioni 1391133 '''vandalizëm''' |
||
Rreshti 1:
{{KUTIAAfrika Qendrore}}
'''Republika e Afrikës Qendrore''' ndodhet në qendër të kontinentit [[Afrika|afrikanë]], në Afrikën ekuatoriale. Në veri kufizohet nga [[Çadi]], më tutje kufizohet me [[Sudani]]n, [[Republika Demokratike e Kongos|Republikën Demokratike të Kongos]], [[Republika e Kongos|Republikën e Kongos]] dhe me [[Kameruni]]n.
== Gjeografia ==
[[Skeda:CAR 20.97281E 6.27745N.jpg|thumb|left|Nga sateliti]]
{{Kryesor|Gjeografia e Republikës së Afrikës Qendrore}}
Vendi ndodhe (pjesa më e madhe e tij) në një lartësi mbidetare deri në 1.420 m mbi nivelin e deti. Në veri mbizotëronë më tepër një klimë e ngjashme me klimën e shkretirës ndërsa në jug klima ekuatoriale me reshje të shiut nga muaji [[marsi|mars]] deri në [[tetori|tetor]].
Vargmalet e dendura tropike në jug të vendit është vendstrehimi më i largët i [[gorilla]]ve dhe [[elefanti|elefantëve]]. Megjithatë pjesa më e madhe e vendit karakterizohet me luginat të bleruara dhe me pyje jo të dendura. Kafshët vendase më të shpeshta që popullzojnë pjesën më të madhe të vendit janë: elefantët, majmunët, antilopat, buallicat, zogj që rrallë hasen në natyrë, sikurse kali i Nilit që popullzojnë ujërat e vendit.
== Historia ==
{{Kryesor|Historia e Republikës së Afrikës Qendrore}}
Në këtë vend u vendosen popujt Bantu dhe Azande si pasojë e tregtisë së skëlavëve nga [[Sudani]]. Që nga ajo kohë deri te kolonizatorët francezë të cilët e zgjeruan ndikimin e tyre dhe më [[1960]] ky vend shpallet si shtet i pamvarur.
== Njësitë administrative ==
{{Kryesor|Njësitë administrative të Republikës së Afrikës Qendrore}}
:''Shiko dhe [[Lista e qyteteve të Afrikës Qendrore|listën e qyteteve të Afrikës Qendrore]]''
Republika ndahet në 14 provinca, 2 prefektura dhe një krye-rreth (ang. Distrikt).
== Popullsia ==
{{Kryesor|Demografia e Republikës së Afrikës Qendrore}}
[[Skeda:Central African Republic-demography.png|thumb|Lakorja e rritjes së popullsisë]]
Banorët vendas Pygmenët po thuajse janë zhdukur tërësisht. Në jug dominojnë fisi Ngala (Gbakka, Lissongo) i popullatës së quajtur Bantu. Në veri banojnë popullata e quajtur Sara dhe ajo nilotite Runga dhe në lindje popujt Azande. Në pjesë të xhunglës mund të hasen edhe anëtarë të banorëve të vjetër Pygmen. Po ashtu në këtë vend janë të vendosur disa mijëra evropianë shumica e tyre francezë të cilët zakonisht jetojnë në qendrat e urbanizuara. Përderisa pjesa e savanës dhe xhunglës po thuaj se janë të pa popullarizuara, për anash rrjedhave të lumenjve janë vendosur shumica e popullsisë.
== Politika ==
{{Kryesor|Sistemi shtetëror i Republikës së Afrikës Qendrore}}
== Ekonomia ==
{{Kryesor|Ekonomia e Republikës së Afrikës Qendrore}}
Më pakë se një e treta e tokës përdoret për bujqësi e cila kryesisht kultivohet për përmbushjen e kërkesave vendase. Ndër produktet që eksportohen janë kikirikat, mëndafshi, kafja dhe frutat e palmës.
Si ushqim themelorë përdoret orizi.
Pasurit natyrore më të rëndësishme janë Diamant, të cilët eksportohen legalisht por më shumë tregtohen në tregun e zi.
Për transportimin e mallrave rëndësi të veçantë ka lumi Ubangi, pasi që rrjeti rrugorë gjatë kohës së reshjeve vërshohet dhe bëhet i pamundshëm për transportim.
Shërbim shoqërorë (social) po thuaj se nuk ekzistonë fare. Sëmundja më e madhe është vetë rrjeti i shërbimit shëndetësorë i cili kundër sëmundjeve që e kaplojnë vendin është i pafuqishëm. Sëmundjet më të përhapura janë Malaria, Lija, [[SIDA]].
== Kultura ==
{{Kryesor|Kultura e Republikës së Afrikës Qendrore}}
Gjuhë zyrtare është [[gjuha Frënge|frengjishtja]], ndërsa si zakonisht në vende të Afrikës fliten edhe gjuhët tjera nga popullata ndër të cilat dallohen gjuhët e fiseve si Sango, pastaj gjuhë të ndryshme Ubangi dhe gjuha e fulfude si gjuhë e një popullate të quajtur Fulbë.
Më shumë se gjysma e popullsisë i takojnë religjionit indigjen, një çerek i popullsisë mbahet për katolikë dhe pjesa tjetër janë myslimanë. Edhe për kundër shkollimit (fillestarë) të detyrua, shkalla e analfabetizmit është shumë e lartë, mbi 60 për-qindë. Universiteti i parë është hapur në viti 1970 në Bangui.
== Lidhje të jashtme ==
{{Commonskat|Central African Republic|Afrika Qendrore}}
{{Commonsart|Central African Republic|Afrika Qendrore}}
* [http://www.pygmies.info/ Banorët vendas Pygmies]
* {{fr}} [http://www.kodro.net/ Republique Centrafricaine]
== Shih edhe ==
{{VendeAfrikane}}
{{Afrika-gjeo-cung}}
[[Kategoria:Afrikë Qendrore]]
[[Kategoria:Shtete]]
| |||