Bibla: Dallime mes rishikimesh

'''Bibla''' ("[[gjuha hebraikeHebraishtja|hebr.]]: '''תנ״ך''' [[tanakh]], [[Greqishtja|greq.]]: '''η Βίβλος''' - i Vivlos, [[gjuha hebraikeHebraishtja|hebr.]] '''ספר''' - ''séfer'', libër, nganjëherë "Bibla e Shenjtë", "Fjala e Zotit", "Shkrimi i Shenjtë") rrjedh nga [[greqishtja]] "(τα) βίβλια", ta Vivlia, = "Librat" dhe është emri që përdoret nga hebrenjtë dhe të [[Krishterimi|krishterët]] për shkrimet e tyre fetare, që janë krijuar brendanë një hapësirehapësirë kohore prej 1.200 vjetësh në [[IzraelIzraeli]]n e sotëm, dhe deri në shek.qindvjeçarin I pase Krishtit2. Ato do të jenëU [[kanoni]]zuarzuan në fillim përnga [[judaizëmJudaizmi|judenjtë]], nga Ezra në shek. III para Kr., e më pas përnga të krishterët, nga apostulli Gjon nga fundi i shek. I pas Kr.

Shumica dërmuese e të krishterëve e quajnëshohin Biblën si një ndërthurje të Shkrimeve Hebraike (të njohura nga të krishterët si "[[Besëlidhja e Vjetër]]" , "Dhiata e Vjetër" ose "Testamenti i Vjetër"), dhe "[[Besëlidhja e Re]], Dhiata e Re ose Testamenti i Ri, që përshkruan jetën e [[Jezusi]]t. Për disa , apokrifat/deuterokanon ose(zbulesat/ligjidytë të(ligji ashtuquajturati libra deuterokanonikëpërtërirë), shkrime të ndryshme të rëndësishme të kohës ndërdhiatore,së mendohet"Tempullit (gabimishttë Dytë Judaik") mendohet të jenë pjesë e Shkrimeve të krishtera, por hebrenjtë ortodoksë (e as nuk Jezusi as nuk apostujt) kurrë nuk i kanë pranuar në kanon palestinez. Nga hebrenjtë, Bibla njihet vetëm si [[Bibla Hebraike]], ose [[Tanak]]. Bibla judaike , Tanak, përbëhet nga tritre pjesë kryesore: [[ToraTorah]] (mësimi, udhëzimi), [[NëviimNebiim]] ([[Profeti|profetët]]), dhe [[KëtuvimKetubim]] (shkrimet). Këto libra në renditje tjetër përbëjnë edhe Besëlidhjen e Vjetër, e cila është pjesa e parë kryesore e Biblës së krishterë, që plotësohet nganëpërmjet BesëlidhjaBesëlidhjes esë Re. Si të krishterët po ashtu edhe hebrenjtë e quajnëshohin Biblën si fjalë e zbuluar nga [[Perëndia]], në çfarëdo lloj kuptimi apo përdorimi.

Për shkak te mbizotërimit të krishterë në Evropë, nga [[Era Romake]] deri në [[Era e Dritërimit|Erën e Dritërimit]], Biblat kanë ndikuar jo vetëm fenë, por edhe gjuhën, ligjin dhe filozofinë natyrore të rrymës kryesore të [[Qytetërimi perëndimor|qytetërimit perëndimor]]. Era e Dritërimit dhe [[revolucioni shkencor]] në Evropë dhe Amerikë sollën skepticizëm në lidhje me prejardhjen hyjnore dhe saktësinë historike të Biblës. Disa ekspertë biblikëshkollarë vazhdojnë tat´a përdorin Biblën si një dokument historik, ngaqë aty gjenden vendndodhje [[Arkeologjia|arkeologjike]] që përkojnë me përshkrimet e ngjarjeve dhe vendeve, duke përfshirë edhe vendndodhje të mundshme të [[Sodom]]ës dhe [[Gomorrah]]s, dhe gërmadhat e mbetura pas rënies së [[Jeriko]]s.

Tanakh (hebraisht: תנ"ך) përbëhet nga 24 libra. Tanakh është një akronim për të tri pjesët e Biblës hebraike: e Tevratit ( "Mësimdhënia / Ligji" e njohur gjithashtu si PesëlibrashiPentateuku), NëviNevi'im ( "Profetëve") , dhe KëtuvimKetuvim ( "Shkrimet" ose Hagiographa), dhe është përdorur zakonisht nga judenjtëJudenjtë, por të panjohur edhe për oratorët shumë anglisht dhe të tjerë (Alexander 1999, f. 17).

Bibla e krishterë përbëhet nga shkrimet e shenjta hebreje, të cilat kanë qenë të quajtura DhiataDhjata e Vjetër, dhe disa nga shkrimet e më vonë të njohura si DhiataDhjata e Re. Disa grupe brenda krishterimit përfshijnë libra shtesë, si pjesë e një ose të dyja këto "Dhiatave" e shkrimet e tyre të shenjtë të shquara ndër të cilat janë '''të fshetat biblike''' ose librat deuterokanonikedefterokanonike.

Versionet e ndryshme të Biblës së krishterë anglisht përfshijnë Bible, AV, RV, RSVALB, NIV, NEB, REB, GNB dhe Wikibooks.

Në Judaizëm, termi i krishterë Bibla është përdorur shpesh për të identifikuar vetëm ato libra si Dhiata e Re, të cilat i janë shtuar nga të krishterët Tekstitpër të Tekstin MazoretikMayoretik, dhe përjashton çdo aludimreferencë në ndonjënjë DhiatëDhjata tëe Vjetër.

Bibla eshte përmbledhjapermbledhja e libravete fetarearriturave e vlerave edukative, tëmorale, cilënletrare hebrenjtëe artistike te cilen dhe të krishterët e konsiderojne burim tëte shenjëshenjte tëte fesëfese sëse tyre. Ajo permban historinëhistorine e njerëzimitnjerezimit, sipas hebrenjvetë krishterëve, duke filluar nga krijimi i botësbotes dhee i gjithësisëgjithesise nga Abrahami e Moisiu, krijimi i popullit tëte Zotitshenjtë (hebrenjtë) dhe historia e tij nëpërneper shekuj deri nëne ardhjen e Mesisë, [[JezusiJezu Krishti|Jezu Krishtit]] përper tëte plotësuarvazhduar profecitëme zanafillen e mëparshmezhvillimit te krishtërimit [[Feja|fe]].

Është mahnitës fakti që njohuritë që gjenden në një libër të lashtë si Bibla mbi 2000 vjeçare, të jenë kaq të sakta shkencërisht. Këto njohuri iu bënë të njohura njerëzimit vetëm në shek.qindvjeçarin e XV dhe XVI nga mendimtarë dhe dijetarë të shquar si: [[Nikola Koperniku|Koperniku]], [[Giordano Bruno|Xhordano Bruno]], [[Galileo Galilei]], [[Johannes Kepler]] e të tjerë më vonë.