Perandoria Bizantine: Dallime mes rishikimesh

Pas vitit 548, fatet e romakëve u përmirësuan dhe në mes të viteve 550, Justiniani kishte fituar në shumicën e teatreve ushtarakë, i vetmime përjashtim Ballkanitë vetëm Ballkanin, një shenjë orgurzezë.<ref>{{harvnb|Bury|1920|loc=[https://archive.org/stream/earlyhistoryofsl00consrich#page/n9/mode/1up "Preface", pp. v-vi]}}</ref> Ai e filloi me frontierinfrontin lindor. Në 551 fortesa e Petrës u rimor prej persëve, por luftimi vazhdoi në Lazika derisa u nënshkrua një paqe 50 vjeçare në 561 që përcaktoi marrëdhient mes dy perandorive të mëdha. Peshorja anonte në anën e Justinianit. Ndonëse Justiniani pranoi të paguajë haraçin vjetor prej 30 000 solidesh, Kosrau, në rikthim, hoqi dorë nga pretendimet e tij për Lazikën dhe premtoi të mos persekutojë nënshtetasit e tij të krishterë.<ref>{{harvnb|Greatrex|2005|p=489}}; {{harvnb|Greatrex|Lieu|2002|p=113}}</ref>

Traktati gjithashtu regulloi edhe tregtinë mes Romës dhe Persisë, meqësepse rivaliteti mes dy fuqive të mëdha kishte patur gjithmonë edhe aspektin ekonomik,. dheAi fokusohej kryesisht në tregtinë e mëndafshit. Mëndafshi mbërrinte në Konstandinopojë nëpërmjet ndërmjetësve persë, ose me rrugë tokësore që shkonte nga Kina përmes Persisë ose nga agjencia e tregtarëve persë në [[Oqeani Indian|Oqeanin Indian]]. Nevoja për të thyer këtë monopol pers e kishte çuar Justinianin në kërkim të rrugëve dhe popujve të rinj për të shërbyer si ndërmjetës: në jug, tregtarët etiopianë të mbretërisë së Aksumit; në jug, popujt rreth Krimesë dhe në mbretërinë kaukaziane të Lazikës, ashtu si dhe turqit e stepave përtej Detit të Zi. Mallra të tjerë të vlefshëm shkëmbeheshin në rajonin e Detit të Zi, përfshirë tekstile, bizhuteri dhe verë nga Roma lindore për gëzofë, lëkura dhe skllevër të ofruar nga barbarët; megjithatë, mëndafshi mbetej malli më kryesor. Qenë me fat atëherë, kur përpara 561-shit, agjentët romakë lindorë kishin marrë krimba mëndafshi nga Kina për në Konstandinopojë, duke themeluar një industri mëndafshi që e çliroi perandorinë nga varësia perse dhe u bë një nga operacionet më të rëndësishme ekonomike të Bizantit mesjetar.<ref name="L723">{{harvnb|Laiou|2002|p=723}}; {{harvnb|Laiou|Morisson|2007|p=13}}.</ref>

Në Perëndim, sukseset e Justinianit ishin edhe më spektakolare. Në 550 kërcënimi maur kishte përfunduar në Afrikën veriore. Në 552 ushtria e Justinianit ndërhyri në një konflikt mes sundimtarëve vizigotë të Spanjës, por trupat romako-lindore qëndruan më gjatë se ç’ishin ftuar të qëndronin dhe shfrytëzuan mundësinë për të pushtuar disa qyteza bazë në cepin juglindor të Gadishullit Iberik.<ref name="B86-288">{{harvnb|Bury|1923|loc=[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/19D*.html pp. 286–288]}}; {{harvnb|Evans|2005|p=11}}.</ref> Më e rëndësishme nga të gjitha, Italia u rimor. Në fillim të viteve 550, Justiniani mblodhi një ushtri të madhe të përbërë jo vetëm nga romake por edhe nga barbarë, përfshirë lombardë, herulë dhe gepidë ashtu si dhe dezertues persë. Komanda e kësaj ushtrie iu dha një komandanti të aftë, siç provuan ngjarjet, por të pamendueshëm: eunukut dhe oborrtarit Narses. Në dy beteja vendimtare (Busta Gallorum dhe Mons Lactarius), gjenerali romako-lindor mundi fillimisht Totilën dhe pastaj pasardhësin e tij, Teiasin. Gotët pranuan të largohen nga Italia. Megjithë rezistencën e vazhduar nga disa garrizone gote, bashkë me ndërhyrjen e frankëve dhe alamanëve, pas 554 toka ishte thelbësisht një provincë e Perandorisë romake lindore.<ref name="B259-281">{{harvnb|Bury|1923|loc=[http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/secondary/BURLAT/19C*.html pp. 259–281]}}; {{harvnb|Evans|2005|p=93}}.</ref>

Me kaq shumë popuj që zbarkuan aty, Ballkani përbënte një situatë shumë më të ndërlikuar dhe romakët përdorën një larmi më të madhe taktikash për të larguar barbarët. PasiPas sulmit të bullgarëve Kutrigurkutrigurë në 540, Justiniani vuri në punë një rrjet fortifikimesh që shkonte në tre zona përmes Ballkanit dhe në jug deri në Kalimin e Termopileve. Megjithatë, fortesat, kështjellat dhe kullat e vrojtimit nuk qenë të mjaftueshme. Sllavët plaçkitën Trakën në 545 dhe u kthyen në 548 duke kërcënuar Dyrrahun; në 550 Skllavinëtskllavinët, një popull sllav, arritën deri 65 kilometra larg Konstandinopojës. Pushtimi i madh erdhi në 559, kur bullgarët Kutrigurkutrigurë, të shoqëruar nga sllavët, kaluan Danubin dhe ndanë forcat e tyre në tre kolona. Njëra kolonë arriti Termopilet; e dyta zuri rrënjë në Gadishullin e Galipolit afër Konstandinopojës; e treta shkoi deri në periferinë e vetë Konstandinopojës, të cilin Belisari i moshuar duhej ta mbronte me një forcë të dobëdobët të civilëve, burra të demesitdemosit dhe disa veteranë. Të shqetësuar nga veprimet detare romake në Danub, që rrezikonin rrugën për shtëpi, kutrigurët hoqën dorë nga sulmi, u kthyen në veri dhe e gjetën veten të sulmuar nga utigurët, një popull që agjentët e Justinianit e kishin fituar me një ryshfet të majmë. Dy popujt dobësuan njëri-tjetrin në luftëra dhe kjo ishte ajo që diplomatët bizantinë donin të arrinin.<ref>{{harvnb|Evans|2005|pp=11, 56–62}}; {{harvnb|Sarantis|2009|loc=''passim''}}.</ref>

Sa kohë që burimet financiare ishin të mjaftueshme, diplomacia provoi se ishte arma më e kënaqshme në një kohë kur trupat ushtarake ishin të rralla dhe shumë të shtrenjta. Vartësit e Justinianit përpiqeshin të rregullonin marrëdhëniet me popujt e Ballkanit dhe Rusisë jugore.<ref Sepse,name="N1">{{harvnb|Neumann|2006|pp=869–871}}.</ref> nëseNëse nga tokat e Azisë qendrore kishte shumë popuj nga ku një kërcënim i ri mund të shfaqej, shtimi i armiqve do të thoshte përdorimin e njërit kundër tjetrit me anë të ryshfeteve, traktavetraktateve apo tradhtive. Marrëdhëniet romako-lindore në fund të shekullit të 6-të me [[avarët]], nje popull mongol që kërkonte strehim larg turqve, janë një shembull i shkëlqyer i këtij “imperializmi mbrojtës”. Ambasadorët avarë arritën Konstandinopojën në 557 dhe, megjithëse nuk morën tokat që kërkonin, ata u mbushën me dhurata të çmuara dhe meiu ofrua një aleancë nëpërmjet një traktati me perandorinë. Avarët lëvizën në perëndim nga Rusia jugore dhe mundën utigurët, kutrigurët dhe sllavët në dobi të perandorisë. Në fund të sundimit të Justinianit, ata qëndronin në Danub, një popull nomad i uritur për toka dhe gjithashtu të aftë në atë lloj diplomacie të pabesë që do t’i ndihmonte të arrinin objektivat e tyre.

Asnjë përmbledhje e viteve të fundit të Justinianit nuk mund të jetë e plotë pa marrë parasysh murtajën e vazhdueshme bubonike dhe efektin që ajo pati deri në shekullin e 8-të. Ashtu si shoqëritë e tjera të shkatërruara nga luftërat apo sëmundjet, shoqëria romako-lindore mund t’i kompensonte humbjet e viteve 540 nëse mbijetuesit martoheshin herët dhe riprodhonin më shumë fëmijë. Dy shkaqe nuk lejuan rikuperimin.: Monasticizmimonasticizmi, që kërkonte beqari, u rrit shumë në shekullin e 6-të dhe murtaja, që rikthehej sporadikisht duke sulmuar të sapolindurit që mund të kishin zëvendësuar anëtarët e rënë të brezave të vjetër.

Shkurtimi i ndjeshëm i krahut të punës ndikoi në disa aspekte të shtetit dhe shoqërisë që po humbisnin karakterin romak dhe po merrnin atë bizantin. Ndërtimi i kishave, një tipar i shquar i viteve më të hershme, ndaloi dhe njerëzit nuk bënëbënin më shumë sesa mirëmbajtje apo të shtonin ndonjë pjesë. Nevoja në rritje për taksa, me një numër në ulje të taksapaguesve, çoi në ligje të rrepta që detyronin anëtarë të një grupi taksash të fshatit të merrnin përgjegjësinë kolektive për tokat joprodhuese ose të papunuara. Kjo, siç thonë burimet bashkëkohore, qe një barrë shumë e vështirë për tu mbajtur, pas reduktimit të bujqve prej murtajës. Si përfundim, ushtritë që fituan betejat e përshkruara sipër në lindje dhe perëndim qenë fituese vetëm për shkak se Justiniani i mbushi me më shumë barbarë si asnjëherë tjetër: gotët, armenët, herulët, gepidët, saracenët dhe persët-për të përmendur më të njohurit. Ishte e vështirë të ruhej disiplina në një ushtri kaq të përzierë; megjithatë, kur barbari i padisiplinuar pranonte jetën më të qetë të ushtarit të garrizonit, ai humbiste aftësinë për të luftuar kundër barbarëve të tjerë përtej frontieritfrontit, që akoma e ruanin karakterin luftarak. Ushtria qe një krijim i luftës dhe e ruajti cilësinë sa kohë që merrte pjesë në fushëbetejë, por luftë e vazhdueshme nuk mund të ndërmerrej një luftë e vazhdueshme nga një shoqëri me një mungesë kronikeafatgjatë të njerëzve dhe parave.

Si përfundim, shteti romako-lindor (më saktë, bizantin) i fundit të shekullit të 6-të u përball me shumë nga rreziqet që shkatërruan Perandorinë perëndimore në shekullin e 5-të. Barbarët ushtronin presion nga përtej frontieritfrontit të Ballkanit dhe në të njëjtën kohë, popujt me origjinë barbare kishin mbushur ushtritë që mbroheshin prej tyre. Pasuria e mbledhur në shekullin e 5-të ishte harxhuar; dhe kishte shumë pak romakë për të përmbushur nevojat bazë ekonomike dhe ushtarake. Nëse Perandoria bizantine shmangu fatin e Romës Perëndimore, ajo e bëri këtë vetëm pse kombinoi trimërinë me fatin sëbashku me disa avantazhe si institucionet dhe qëndrime që perandoria e vjetër nuk i gëzontezotëronte. Një nga avantazhet e përshkruara më sipër, aftësia diplomatike, përzien ndryshimin në qëndrim dhe institucione, sepse diplomacia nuk do funksiononte kurrë nëse shtetarët bizantinë nuk do ishin aq të ditur dhe kuriozë për zakonet dhe lëvizjet e popujve barbarë, ndryshe nga paraardhësit e Justinianit. Qëndrimi i bizantinëve kishte ndryshuar edhe në një mënyrë tjetër. AiAta ishteishin i gatshëm të pranonte barbarët brenda shoqërisë së tyre nëse ata pranonin krishtërimin ortodoks dhe autoritetin e perandorit. Krishtërim qe shpesh një lustër që në kohë krize plastezhdukej dhe paganizmi i vjetër shfaqej, ndërkohë që mund të hiqej dorë nga besnikëria ndaj perandorit, dhegjë kjoqë ndodhte shpesh. MegjithëPavarësisht këtokëtyre të metametave, besimi i krishterë dhe institucionet klerike të shekullit të 6-të qenë shumë më të afta për të bashkuar njerëzit dhe nxitur moralin e tyre sesa kultura pagane e botës greko-romake.<ref>{{harvnb|Chrysos|1992|p=35}}.</ref>