Haxhi Aliu: Dallime mes rishikimesh

'''Haxhi Ali Ulqinaku''' ishte një nga kapedanëtpiratët më të shquarfamëkeqë të [[Deti Mesdhe|detit Mesdhe]]. Ai u lind në [[Ulqin]] rreth vitit [[1569]], por origjinën e kishte nga [[Arbëreshët|shqiptarët e Kalabrisë]],. nëNë vitet [[1587]]-[[1593]], kreu shërbimin ushtarak në Forcat Detare [[osman]]e. Gjatë viteve [[1594]]-[[1597]], vazhdoi studimet në shkollën ushtarake të Detarisë në[[ Stamboll]]. Disa vite shërbeu në [[Flotën Detare Ushtarake]] të [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në [[Mesdhe]]. Në ato kohë Mesdheu rrihej kryq e tërthor nga [[piratët]] e huaj: [[italianët|italianë]], [[grekët|grekë]], [[portugezët|portugezë]], [[spanjollët|spanjollë]] e [[francezët|francezë]] që popullli i njihte me emrin ''“frëngj”''. Pikërisht të njëjtën gjë rrëfen edhe [[misionar]]i [[italian]] ''[[De Camilis]]'', udhëtues në brigjet tona e gati në gjithë [[Mesdheu]]n. ''“Gjatë udhëtimit tim në këto vise nuk hasa pengesa , megjithëse Deti Mesdhe gjatë asaj kohe ishte plot me piratë”'' - do të shkruante ai, për udhëtimin e tij në brigjet tona. Bëhet fjalë për vitin [[1668]], kur ''[[De Camilis]]'' udhëtoi nga [[Italia]] për në [[Dhërmiu|Dhërmi]] e [[Himarë]], ku edhe shërbeu si [[misionar]].

Rreth viteve [[1623]]-[[1624]], në brigjet e [[Otranto]]s u ndesh me anijet e [[Venediku]]t dhe të [[Anglia|Anglisë]], në një ekspeditë ushtarake të pabarabartë, e cila kishte për qëllim eleminimin e të gjithagjithë mjeteve lundruese rebelepiratëve nga brigjet e [[Mesdheu]]t. Megjithëse ata ishin të shumtë e të pajisur me mjete të fuqishme lundrimi, '''Haxhi Aliu''' u rezistoi dhe ata nuk arritën ta thyenin apo ta zinin rob. Kjo qëndrese ndaj një fuqie të tillë u përhap gojarisht brez pas brezi. Pleqtë tregonin se, anijetshumë pirateshtete e ndiqnin për ta vrarë këtë detar trimpirat dhe shoket e tij, sepse i pengonte të grabisnin brigjet shqiptare. Çdo dimër në [[Ulqin]] e [[Tivar]] bëheshin kaq dasma, martoheshin kaq vajza të varfra me ndihmën e '''Haxhi Aliut'''.

Megjithë trimërinë që kishte dhe zotësinë e rrallë në njohjen e [[deti]]t, fati i tij nuk kishte vendosur që ta thyente atje ku ai kaloi shumicën e betejave. Ishte [[Stina e Verës|stina e verës]] së vitit [[1625]] dhe barinjtë kishin dalë në male me kopetë e tyre. [[Karaburuni]] kishte mbetur pa njeri ato ditë dhe '''Haxhiu''' ndodhej në det. Aty ai do të ndeshej me disa anije pirate, të cilat ishin superiore në numër e në njerëz. '''Aliu''' arrin që të çajë rrethimin dhe e çon anijen afër [[bregu]]t duke arritur kështu që të zbriste në tokë. Megjithatë edhe piratët e vazhduan ndjekjen pa u shkëputur asnjë çast. Beteja që ndodhi në det u pasua nga ajo në tokë, në të cilën '''Haxhiu''' u vra tek vendi i quajtur “[[Maja e Frëngut]]”. Kur u mësua lajmi i zi, barinjtë derdhën lot, sepse u kishte vdekur shpata e mburoja e brigjeve shqiptare. Në [[Vjeshta|vjeshtë]]n e atij [[vit]]i, barinjtë vendas në shenjë [[zi]]e, respekti e nderimi u hoqën bagëtive zilet e këmborat, gjë që ndodhte rrallë në këto anë , veç në ndonjë gjëmë të madhe. Heshtja mbuloi [[Karaburuni]]n, por jo zemrat e banorëve vendas, të cilët e përjetësuan '''Haxhi Aliun''' trim në këngët e tyre. Që nga ajo kohë nga detarët e bë zakon që kur kalonin afër shpellës, i binin sirenave të anijeve, hidhnin në det [[buka|buke]] e shishe me [[vaj]] në kujtim të '''Haxhi Aliut'''. Ishte hapur fjala se e kishte [[varri]]n në [[Ishulli]]n e [[Sazani]]t , por [[Gojëdhënat|gojëdhënat]] thonë se varri i tij ndodhet në det të hapur , aty ku nxin fundi i detit midis [[Kepi i Karaburunit|Kepit të Karaburunt]] dhe [[Ishulli Sazanit|Ishullit të Sazanit]].