Merkuri (planet): Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rreshti 8:
Në çdo vend të caktuar mbi sipërfaqen e planetit, ekziston një cikël i variacioneve të temperaturës që janë të përsëritura çdo ditë. Këndet e ndryshme të lartësisë dhe shpejtësisë së dukshme të Diellit në qiell ndërveprojnë me ndryshimin e intensitetit të dritës së diellit e shkaktuar nga ndryshimi i distancës së Mërkurrit nga Dielli, në vende të ndryshme të gjatësisë dhe të gjerësisë gjeografike përjetojmë modele të ndryshme të variacionit të temperaturës gjatë ciklit të përditshëm mërkurrian.
===Struktura e brendshme===
[[File:Mercury Internal Structure.svg|thumb|upright|left|220px|Struktura e brendëshme e Mërkurrit: <br /> 1.&nbsp;Korja: 100–300&nbsp;km e thellë <br /> 2.&nbsp;Manteli: 600&nbsp;km i thellë <br /> 3.&nbsp;Bërthama: 1,800&nbsp;km i thellë]]Mërkurri është një nga katër planetet tokësore (të ngurtë) në Sistemin Diellor, dhe ka një strukturë shkëmbore si Toka. Ai është planeti më i vogël në Sistemin Diellor, me një rreze ekuatoriale 2,439.7 km. Mërkurri është edhe më i vogël (edhe pse më masiv) se satelitët më të mëdhenj natyrorë në Sistemin Diellor, Ganimede dhe Titan. Mërkurri përbëhet nga rreth 70% material metalik dhe 30% material silikat, dëndësia e Mërkurrit është e dyta më e lartë në Sistemin Diellor me 5.427 g/cm3, vetëm pak më pak se dëndësia 5.515 g/cm3 e Tokës.
Dëndësia e Mërkurrit na jep shumë të dhëna për të detajuar strukturën e tij të brendshme. Edhe pse dëndësia e lartë e Tokës rezulton dukshëm nga tërheqja gravitacionale, sidomos në bërthamë, Mërkurri është shumë më i vogël dhe rajonet e tij të brendshme nuk janë aq të ngjeshura. Prandaj, që ai të ketë një dendësi të tillë të lartë, bërthama e tij duhet të jetë e madhe dhe e pasur me hekur.
Gjeologët vlerësojnë se bërthama e Mërkurrit zë rreth 42% të vëllimit të tij, për Tokën kjo përqindje është 17%. Një studim i botuar në vitin 2007 sugjeron se Mërkurri ka një bazë prej metali të shkrirë. Përreth bërthamës është manteli 500-700 km i përbërë nga silikate. Bazuar në të dhënat e misionit Mariner 10, dhe Tokës me bazë vëzhgimi, korja e Mërkurrit besohet të jetë 100-300 km e trashë. Një tipar dallues i sipërfaqes së Mërkurrit është prania e kreshtave të shumta të ngushta, që shtrihen deri në disa qindra kilometra në gjatësi. Besohet se këto ishin formuar në bërthamën e Mërkurrit dhe mantelin e ftohur dhe të kontraktuar në një kohë kur korja ishte e forcuar tashmë.
Rreshti 21:
Të dhënat nga anija kozmike MESSENGER i tetorit 2008 i dhanë studiuesve një vlerësim më të madh për natyrën e sipërfaqes së Mërkurrit. Sipërfaqja e Mërkurrit është më heterogjene se Marsi apo Hëna.
===Zonat e goditura dhe krateret===
{{multiple image
Krateret në Mërkurr kanë diametër qindra kilometra ato janë në formën e vazove të vogla. Krateret shfaqen në të gjitha gjëndjet e degradimit (gërryerjes), nga kratere relativisht të freskëta të valëzuara si dhe të tjera shumë të degraduara. Krateret Mërkurriane ndryshojnë pak nga krateret hënore zonat e mbuluara nga materiali i hedhur i tyre është shumë më i vogël, si pasojë e gravitetit të fortë të sipërfaqes së Mërkurrit. Sipas rregullave të UAN (Unioni Astronomik Ndërkombëtar), çdo krater i ri duhet të emërohet sipas një artisti që ishte i njohur për më shumë se pesëdhjetë vjet , dhe të vdekur për më shumë se tre vjet, përpara emëtrimit të datës së kraterit.
| align = right
| direction = vertical
| width = 230
| image1 = <!--Caloris basin labeled.png-->
| caption1 = Mercury's [[Caloris Basin]] is one of the largest impact features in the Solar System
| image2 = Mercury weird terrain.jpg
| caption2 = I ashtuquajturi "terren i çuditshëm" formuar në antipodin e Basenit Kaloris
}}Krateret në Mërkurr kanë diametër qindra kilometra ato janë në formën e vazove të vogla. Krateret shfaqen në të gjitha gjëndjet e degradimit (gërryerjes), nga kratere relativisht të freskëta të valëzuara si dhe të tjera shumë të degraduara. Krateret Mërkurriane ndryshojnë pak nga krateret hënore zonat e mbuluara nga materiali i hedhur i tyre është shumë më i vogël, si pasojë e gravitetit të fortë të sipërfaqes së Mërkurrit. Sipas rregullave të UAN (Unioni Astronomik Ndërkombëtar), çdo krater i ri duhet të emërohet sipas një artisti që ishte i njohur për më shumë se pesëdhjetë vjet , dhe të vdekur për më shumë se tre vjet, përpara emëtrimit të datës së kraterit.
Krateri më i madh i njohur është Pellgu (baseni) Kaloris (Caloris), me një diametër prej 1.550 km. Goditja që krijoi pellgun Kaloris ishte aq e fuqishme sa që shkaktoi shpërthime të lavës duke lënë një unazë mbi 2 km i gjatë përreth kraterit të impaktit. Në antipod me pellgun Kaloris është një rajon i madh i pazakontë, një terren kodrinor i njohur si " Terreni i çuditshëm". Një hipotezë për origjinën e tij është se valët tronditëse të gjeneruara gjatë ndikimit Kaloris udhëtuan rreth planetit, duke kaluar në antipodin(180 gradë) e basenit në anën tjetër të planetit. Nga presioni i lartë ato kanë dalë në sipërfaqe. Nga ana tjetër, mendohet se ky terren është formuar si rezultat i materialit të hedhur në këtë pellg të antipodit.
Në përgjithësi, rreth 15 pellgje nga goditjet janë identifikuar me anë të imazheve të Mërkurrit. Një pellg i dukshëm me shumë unaza Pellgu Tolstoj është 400 km i gjerë, që ka një shtrirje të materialit të hedhur deri në 500 km hapësirë nga buza e tij dhe është mbushur nga materialet që kanë rënë në sipërfaqe. Pellgu Beethoven ka një mbulesë të ngjashme me madhësi të materialit të hedhur me një diametër rreth 625 km. Ashtu si në Hënë, edhe në sipërfaqen e Mërkurrit kanë ndikuar efektet e agjentëve atmosferikë hapësinorë, ku përfshihet era diellore dhe ndikimet e mikrometeorëve .
===Rrafshinat===
[[File:1 Denevi 5 Degas crater MESSENGER soacecraft.jpg|thumb|Krateri Degas]]Ka dy rajone rrafshinash gjeologjikisht të dallueshme mbi Mërkurr. Kodrinat të buta janë rrafshinat kodrinore në rajonet midis kratereve ato janë sipërfaqet më të vjetra të dukshme të Mërkurrit, të cilat kanë egzistuar para se terreni të jetë kraterizuar rëndë. Këto fusha midis kratereve duket se kanë zhdukur shumë kratere të vjetra , dhe që tregojnë një mungesë të kratereve të vogla, më poshtë se 30 km në diametër. Nuk është e qartë nëse ato janë me origjinë vullkanike ose nga goditjet. Krateret midis rrafshinave janë të shpërndara pothuajse në mënyrë uniforme mbi të gjithë sipërfaqen e planetit.
Rrafshinat e lëmuara janë zona të sheshta që mbushin relievin, ato janë të madhësive të ndryshme dhe kanë një ngjashmëri të madhe me mjedisin hënor. Veçanërisht, ato mbushin një hapësirën e gjerë që rrethon pellgun Kaloris. Ndryshe nga mjedisi hënor, rrafshinat e lëmuara të Mërkurrit kanë të njëjtën pamje si rrafshinat e vjetra midis kratereve. Me gjithë mungesën e karakteristikave vullkanike, pa mëdyshje, forma e tyre, vendndodhja dhe rrumbullakësia, mbështesin fuqishëm origjinën vullkanike. Të gjitha rrafshinat e lëmuara Mërkurriane janë formuar në mënyrë të konsiderueshme më vonë se pellgu Kaloris, siç dëshmohet nga densiteti dukshëm më i vogël sesa mbulesa e materialit të hedhur në kraterin Kaloris. Hapësira e Pellgut Kaloris është e mbushur nga një fushë e sheshtë gjeologjikisht e veçantë, ndërthurur nga kreshta dhe thyerje në një model afërsisht shumëkëndësh. Nuk është e qartë nëse ato janë llava vullkanike shkaktuar nga goditjet, ose e formuar nga përhapja e goditjes.
Një tipar i pazakonshëm i sipërfaqes së planetit janë rrudhat e shumta të shtypura, që kryqëzojnë rrafshinat. Nga ftohja e brendshme e planetit, ato mund të jenë tkurrur dhe sipërfaqja e tij filloi të shtrembërohej, duke krijuar këto tipare. Rrudhat mund të dallohen mbi karakteristikat e tjera të terrenit të tilla si, krateret apo fushat e lëmuara, duke treguar se rrudhat janë të kohëve të fundit. Sipërfaqja e Mërkurrit është ndryshuar edhe nga xhungat e ngritura nga baticat Diellore, në Mërkurr ato janë rreth 17 herë më ë forta nga ato që shkakton Hëna në Tokë.
===Atmosfera e Mërkurrit===
[[File:Mercury Globe-MESSENGER mosaic centered at 0degN-0degE.jpg|thumb|Imazhi i Mërkurrit marrë nga MESSENGER]]
Temperatura e sipërfaqes së Mërkurrit shkon nga -170°C në 430°C në vendet më ekstreme në ekuator dhe pole. Ajo kurrë nuk ngrihet mbi -90°C në pole, për shkak të mungesës së atmosferës dhe ndryshimit të madh të temperaturës midis ekuatorit dhe poleve. Pika më e afërt e sipërfaqjes me diellin arrin rreth 430°C gjatë perihelit (në ekuator), dhe 270°C në afel. Në anën e errët të planetit, temperatura mesatare shkon në rreth -160°C. Intensiteti i dritës së diellit në sipërfaqen e Mërkurrit shkon në mes të 4.59 dhe 10.61 herë konstante diellore (1,370 W•m−2).
[[File:Merc fig2sm.jpg|right|thumb|Imazh radari i Polit të Veriut të Mërkurrit]]
[[File:North pole of Mercury -- NASA.jpg|thumb|Pamje e Polit të Veriut të Mërkurrit, ku NASA konfirmoi zbulimin e një sasie të madhe akulli në krateret e errët që ndodhen atje.]]Temperatura e sipërfaqes së Mërkurrit shkon nga -170°C në 430°C në vendet më ekstreme në ekuator dhe pole. Ajo kurrë nuk ngrihet mbi -90°C në pole, për shkak të mungesës së atmosferës dhe ndryshimit të madh të temperaturës midis ekuatorit dhe poleve. Pika më e afërt e sipërfaqjes me diellin arrin rreth 430°C gjatë perihelit (në ekuator), dhe 270°C në afel. Në anën e errët të planetit, temperatura mesatare shkon në rreth -160°C. Intensiteti i dritës së diellit në sipërfaqen e Mërkurrit shkon në mes të 4.59 dhe 10.61 herë konstante diellore (1,370 W•m−2).
Edhe pse temperatura e ditës në sipërfaqen e Mërkurrit në përgjithësi është jashtëzakonisht e lartë, nga vëzhgimet del se akulli (uji i ngrirë) ekziston në Mërkurr. Krateret e thella në pole nuk janë të ekspozuar direkt ndaj diellit, dhe temperaturat atje mbetet nën -170°C , shumë më e ulët se mesatarja globale. Akujt e ujit pasqyrojnë fuqishëm valët e radarit, dhe nga vëzhgimet e teleskopit Goldstone dhe radioteleskopit VLA në fillim të viteve 1990 zbuloi se ka disa pjesë terreni me reflektim shumë të lartë në radar në afërsi të poleve. Edhe pse akulli nuk është i vetmi shkak i mundshëm i këtyre rajoneve reflektive, astronomët besojnë se është më e mundshme .
Rajonet e akullta besohet se përmbajë rreth 1014–1015 kg akull, dhe mund të jenë të mbuluara nga një shtresë pluhuri që pengon lartësimin. Për krahasim, shtresa e akullit Antarktik në Tokë ka një masë prej rreth 4×1018 kg , dhe poli i jugut të Marsit përmban rreth 1016 kg ujë. Origjina e akullit në Mërkurr nuk dihet ende, por dy burimet më të mundshme janë nga nxjerrja e avullit të ujit nga pjesa e brendshme e planetit ose e depozitimit nga përplasjet e kometave .
Line 36 ⟶ 46:
Më 29 nëntor 2012, NASA konfirmoi se imazhet nga MESSENGER kishin zbuluar se krateret në Polin e Veriut përmbanin akullin e ujit. Sean C. Salomoni u citua në New York Times se kishte llogaritur vëllimin e akullit si mjaft të madhe "mund të mbulonte Washington DC në një bllok të ngrirë dy milje e gjysmë të thellë".
===Fusha magnetike e Mërkurrit===
[[File:Mercury Magnetic Field NASA.jpg|thumb|upright=1.25|Grafiku tregon forcën relative të fushës magnetike të Mërkurrit]]Pavarësisht nga madhësia e tij e vogël dhe rrotullimit të ngadalshëm 59 ditë të gjatë, Mërkurri ka një fushë të rëndësishme magnetike, dhe me sa duket globale. Sipas matjeve të bëra nga Mariner 10, ajo është rreth 1.1% e fortë në krahasim me Tokën. Forca e fushës magnetike në ekuatorin Mërkurrian është rreth 300 nT. Ashtu si ajo e Tokës, fusha magnetike e Mërkurrit është dipolare. Për dallim nga Toka, polet Mërkurriane janë të lidhur pothuajse me aksin e rrotullimit të planetit. Matjet si nga Mariner 10 dhe MESSENGER kanë treguar se forca dhe forma e fushës magnetike janë të qëndrueshme.
Është e mundshme që kjo fushë magnetike të jetë gjeneruar me anë të efektit dinamo, në një mënyrë të ngjashme me fushën magnetike të Tokës. Ky efekt dinamo rezulton nga qarkullimi e hekurit të lëngshëm që përbën bërthamën e planetit. Efektet e forta të baticës të shkaktuara nga sjellja e çuditshme orbitale të planetit shërbejnë për të mbajtur bërthamën në gjendje të lëngët e nevojshme për efektin dinamo.
Fusha magnetike e Mërkurrit është aq e fortë sa për të shmangur erën diellore rreth planetit, duke krijuar një magnetosferë. Magnetosfera e planetit, edhe pse e vogël aq sa nuk i kalon përmasat e Tokës, është mjaft e fortë sa për të devijuar plazmën e erës diellore. Për këtë kontribuon edhe erozioni i sipërfaqes së planetit. Vëzhgimet e marra nga anija Mariner 10 kanë zbuluar një nivel të ulët të energjisë së plazmës në magnetosferën e pjesës së planetit që nuk ndriçohet nga dielli. Shpërthime të grimcave të ngarkuara me energji janë zbuluar në bishtin magnetik (pjesën fundore të fushës magnetike) të planetit, e cila tregon cilësitë dinamike të magnetosferës së planetit .
Line 42 ⟶ 52:
Ky është një proces i cili lidh fushat magnetike ndërplanetare dhe planetare, i quajtur ndryshe rimbyllje magnetike (kur vijat e fushës magnetike janë në drejtim të kundërt me aksin polar), është një proçes i zakonshëm në të gjithë kozmosin. Kjo ndodh edhe në fushën magnetike të Tokës, ku gjithashtu gjenerohen tornado magnetike. Vëzhgimet e MESSENGER tregojnë se norma e rimbylljes magnetike është dhjetë herë më i lartë në Mërkurr. Afërsia e Mërkurit të Diellit llogaritet në një të tretën e normës së rimbylljes magnetike sipas vëzhgimeve të MESSENGER.
===Orbita dhe rrotullimi===
{{multiple image
| align = right
| direction = vertical
| width = 230
| image1 = ThePlanets Orbits Mercury PolarView.svg
| caption1 = Orbita e Mërkurrit (me të verdhë). Të dhënat janë të vitit 2006.
| image2 = Mercuryorbitsolarsystem.gif
| caption2 = Animim i rrotullimit të Mërkurrit dhe Tokës rreth Diellit
}}
Mërkurri ka orbitën më ecentrike (jashtëqëndrore) nga të gjitha planetet, jashtëqëndërsia e tij është 0.21, distanca e tij nga Dielli fillon nga 46.000.000 në 70.000.000 km ( 29.000.000 në 43.000.000 mi). Ai do 87,969 ditë tokësore për të përfunduar një orbitë. Diagrami i orbitës tregon efektet e jashtëqëndërsisë, duke treguar orbitën e Mëkurrit të mbivendosur me një orbitë rrethore që kanë të njëjtin gjysmë-aks të madh. Shpejtësia më e madhe e planetit është kur ai ndodhet afër perihelit. Shpejtësia e lëvizjes ndryshon nga distanca e planetit nga Dielli e cila kushtëzohet nga dimensioni i planetit, dhe është në proporcion të drejtë me distancën e planetit nga Dielli. Kjo distancë e ndryshme nga Dielli, kombinohet me një raport 3:2 me orbitën, kjo ka ardhur si pasojë e rrotullimit të planetit rreth boshtit të tij, që rezulton me variacione komplekse të temperaturës në sipërfaqe. Kjo e bën një ditë të vetme në Mërkurr pikërisht dy vjet Mërkurrian, ose rreth 176 ditë Tokësore .
Orbita e Mërkurrit është në një kënd 7 gradë me planin e orbitës së Tokës (këndi ekliptik). Si rezultat i udhëtimit transit të Mërkurrit (udhëtimi transit quhet kur Mëkurri kalon midis Diellit dhe Tokës ai duket si një pikë e zezë që lëviz në sipërfaqen e Diellit) ndodh një fenomen i rrallë që përsëritet mesatarisht një herë në shtatë vjet.
Line 49 ⟶ 68:
Mërkurri arrin distancën më të afërt me Tokën mesatarisht çdo 116 ditë Tokësore, por ky interval mund të shkojnë nga 105 ditë në 129 ditë për shkak të orbitës jashtëqëndërsore të planetit. Mërkurri mund të arrijë distancën më të afërt 77.300.000 km me Tokën, por kjo nuk do të jetë më afër Tokës se 80 gm deri në vitin 28.622. Afrimi tjetër 82.1 GM është në vitin 2679, dhe brenda 82 GM në vitin 4487.
===Rrotullimi orbital===
[[File:Mercury's orbital resonance.svg|thumb|Pas një orbitimi, Mërkurri rrotullohet 1,5 herë, kështu pas dy orbitave të plota ndriçohet përsëri e njëjta hemisferë.]]Për shumë vite është menduar se Mërkurri ka pasur një tërheqje gravitacionale të sinkronizuar me Diellin, për çdo rrotullim rreth orbitës mban gjithmonë të njëjtën fytyrë të drejtuar në drejtim të Diellit, në të njëjtën mënyrë që Hëna gjithmonë ia tregon Tokës. Nga vëzhgimet me radar në vitin 1965 provoi se planeti ka një raport 3:2 midis rrotullimit rreth vetes dhe rrotullimit rreth Diellit, sjellja e çuditshme e orbitës së Mërkurrit e bën këtë raport të qëndrueshëm në perihel , kur vala diellore është më e fuqishme, dielli është shumë afër qiellit Mërkurrian.
Arsyeja e veçantë që astronomët mendonin se ishte kaq e mbyllur sinkronikisht ishte se, sa herë që Mërkurri ishte në pozicionin më të mirë për vëzhgim, ai ishte gjithmonë gati në të njëjtën pikë në raport 3:2, duke treguar të njëjtën fytyrë. Kjo është për shkak se, periudha e rrotullimit të Mërkurrit është pothuajse saktësisht sa gjysma e periudhës së tij sinodike në lidhje me Tokën. Për shkak të raportit 3:2, një ditë diellore (gjatësia në mes të dy meridianëve të ndërmjetëve të Diellit ) zgjat rreth 176 ditë Tokësore. Një ditë yjore (periudha e rrotullimit në raport me yjet fikse) zgjat rreth 58.7 ditë Tokësore.
Simulimet tregojnë se jashtëqëndërsia e orbitës së Mërkurit ndryshon në mënyrë kaotike prej gati zero (rrethore) në më shumë se 0.45 në miliona vite për shkak të tërheqjes nga planetet e tjera. Kjo është menduar për të shpjeguar raportin 3:2 midis rrotullimit rreth vetes dhe rreth orbitës së Mërkurrit (në vend të më të zakonshmes 1:1), sepse kjo gjëndje ka më shumë gjasa që të ndodhë për shkak të jashtëqëndërsisë së lartë. Llogaritjet tregojnë se në të ardhmen ndërveprimi i orbitës së tanishme me Jupiterin mund të rrisë jashtëqëndërsinë me 1% deri në atë pikë sa mundësia për tu përplasur me Venusin që mund të ndodhë brenda pesë miliard viteve të ardhshme .
Line 56 ⟶ 75:
Devijimi i perihelit të Mërkurrit është 5600 harksekonda (1,5556 gradë) për shekull krahasuar me Tokën, ose 574,10 ± 0,65 harksekonda për shekull sipas inercisë. Mekanika e Njutonit, duke marrë parasysh të gjitha efektet nga planetet e tjera, parashikon një devijim 5557 harksekonda (1,5436 gradë) në shekull. Në fillim të shekullit 20, Albert Ainshtain tek Teoria e Përgjithshme e Relativitetit dha shpjegimin për devijimin e vërejtur. Efekti është shumë i vogël, periheli i Mërkurrit avancon relativisht vetëm 42.98 harksekonda në shekull, prandaj, kjo kërkon pak më shumë se dymbëdhjetë milionë orbita për një spostim të dukshëm. Efekte të ngjashme, por shumë më të vogla, veprojnë për planetë të tjerë. Për Venusin është 8.62 harksekonda për shekull, 3.84 për Tokën, për Mars 1.35, dhe 10.05 për asteroidin 1566 IKARUS (Icarus).
===Vëzhgimet===
[[File:Mercuryglobe1.jpg|thumb|upright|Imazh i ndërtuar marrë nga Mariner, 1974]]Madhësia e dukshme e Mërkurrit varion midis -2.6 (i ndritshëm sa ylli më të ndritshëm SIRIUS) dhe rreth +5,7 (afërsisht sa kufiri teorik i shikimit me sy të zhveshur). Këto ekstreme ndodhin kur Mërkurri është afër Diellit në qiell. Vëzhgimi i Mërkurrit është i komplikuar nga afërsia e tij me Diellin, pasi ai humbet në shkëlqimin verbues të Diellit për shumicën e kohës. Mërkurri mund të vëzhgohet vetëm për një periudhë të shkurtër gjatë mëngjesit ose në muzgun e mbrëmjes.
Mërkurri, ashtu si dhe disa planete dhe yjet të tjera më të ndritshme , mund të shihet gjatë një eklipsi total diellor. Ashtu si Hëna dhe Venusi , Mërkurri shihet nga Toka në faza të ndryshme. Ai është " i ri " në momentin që del nga distanca më e afërt me Tokën dhe " i plotë " në dy momente kur ndodhet në largësinë më të madhe nga Toka. Mërkurri është teknikisht më i shndritshëm kur shihet nga Toka në fazën e tij të plotë. Edhe pse planeti është në largësinë më të madhe nga Toka kur ai është në fazën e plotë, shihet i ndriçuar në pjesën më të madhe dhe pasqyrimi i dritës zvogëlohet më shumë kur afrohet distanca. E kundërta është e vërtetë për Venusin, që shfaqet ndritshëm kur është një hënë e re, për shkak se ajo është shumë më afër Tokës, se sa kur është hënë e plotë.
Megjithatë, shfaqja e pjesës së ndriçuar të Mërkurrit (faza e plotë) në thelb është një kohë e pamundur për vëzhgimin praktik, për shkak të afërsisë ekstreme e Diellit, Mërkurri është më i vëzhgueshëm në tremujorin e parë dhe të fundit, edhe pse ato janë në fazat e shkëlqimit më të vogël. Faza e parë dhe e fundit e tremujorit ka një zgjatje respektivisht më të madhe në lindje dhe perëndim. Në të dyja këto raste largësia e Mërkurrit nga Dielli shkon diku nga 17.9° në perihel deri 27.8° në afel. Në largësinë më të madhe perëndimore, Mërkurri gjendet në pjesën më të afërt para Diellit, dhe në largësinë më të madhe lindore, ai gjendet në pjesën e tij më të largët, pas Diellit.
Line 68 ⟶ 87:
Periudha e rrotullimit të Mërkurrit rreth Diellit është 88 ditë. Ai bën rreth 4,15 rrotullime rreth Diellit në një vit tokësor. Në vitet në vazhdim pozicioni i Mërkurrit në orbitën e tij do të ndryshojë me 0,15 rrotullime kur shikohet në data të caktuara, të tilla si ekuinokset. Prandaj, në qoftë se, për shembull, zgjatja më të madhe lindore ndodh në ekuinoksin e marsit të ndonjë viti, rreth tre vjet më vonë zgjatimi më i madh perëndimor do të ndodhë afër ekuinoksit të marsit, sepse pozicioni i Mërkurrit në orbitën e tij në ekuinoks do të ketë ndryshuar me rreth gjysmë (0,45) rrotullime. Kështu, në qoftë se ritmet e zgjatimeve gjatë ekuinokseve janë të pafavorshme për të vëzhguar Mërkurrin në ndonjë vit, ata do të jenë mjaft të favorshme brenda tre viteve të mëvonshme. Spostimi me 0,15 rrotullime në një vit përbën një ciklël shtatvjeçar (0,15 × 7 ≈ 1.0), në vitin e shtatë Mërkurri do të ndjekë pothuajse saktësisht (7 ditë mërkurriane) sekuencën e fenomeneve që tregonte shtatë vjet më parë. Kur kushtet janë afër optimaleve, Mërkurri është i lehtë për tu parë. Megjithatë, kushtet optimale janë të rralla, dhe shumë vëzhgues amatorë kërkojnë pa sukses për Mërkurrin.
===Historia e vëzhgimit të Mërkurrit===
Shkrimet më të hershme të njohura të regjistruara të Mërkurrit janë nga pllakat Mul.Apin. Këto shkrime janë bërë me shumë gjasa nga një astronom asirian rreth shekullit të 14-të para Erës Sonë. Emri në shkrimin kuneiform (formë pyke) të përdorur për të përcaktuar Mërkurrin mbi pllakat Mul.Apin transkriptohet si Udu.Idim.Gu \ u4.Ud ("planet i hedhur"). Të dhënat Babilonase mbi Mërkurrin datojnë në mijëvjeçarin e parë, para Erës Sonë. Babilonasit e quajtën planetin Nabu sipas lajmëtarit të perëndive të mitologjisë së tyre. Grekët e lashtë të kohës së Hesiodit e njihnin planetin si Στίλβων (Stilbon), që do të thotë "shkëndia ", dhe Ἑρμάων (Hermaon). Më vonë grekët e quajtën planetin Apollo kur ishte i dukshëm në qiell në mëngjes, dhe Hermes kur ishte i dukshëm në mbrëmje. Rreth shekullit të 4-t para Erës Sonë, astronomët grekë kuptuan që të dy emrat e përmendur janë i njëjti trup, Hermes (Ἑρμής - Hermes), emri planetar që është ruajtur në gjuhën greke moderne si (Ερμής - Ermis). Romakët e emëruan planetin sipas Zotit të tyre këmbë -shpejtë lajmëtarin e Perëndive romake, Mërkurr (Latinisht - MERCURIUS), që e lidhnin me Hermesin grek, sepse ai lëvizte nëpër qiell më shpejt se çdo planet tjetër. Në simbolin astronomik të Mërkurrit është stilizuar versioni i Caduceus Hermes. Astronomi Romako-egjiptian Ptolemeu ka shkruar për mundësinë e kalimit transit të planetit në sipërfaqen e Diellit në punën e Tij “Planetary hipoteza”. Ai sugjeroi se kalimi tranzit nuk është vëzhguar më parë sepse planete të tilla si Mërkurri ishin shumë të vegjël për tu parë, ose për shkak se kalimet tranzite ishin shumë të rralla. [[File:Shatir500.jpg|thumb|left|upright=1.0|Modeli i Ibn al-Shatir i shfaqjes së Mërkurrit.]]Në Kinën e lashtë, Mërkurri ishte i njohur si Chen Xing (辰星), Ylli i Orës. Në krahinën Wu Xing ai ishte i lidhur me drejtimin e veriut dhe fazën e ujit. Kultura kineze moderne, koreane , japoneze dhe kultura Vietnamese i referohen planetit fjalë për fjalë si "yll uji" (水星), bazuar në pesë elementet. Mitologjia Hindu përdorur emrin Bud’ha për Mërkurrin, dhe ky zot ishte përzgjedhur për të udhëhequr mbi të mërkurën. Zoti Odin (apo Woden) sipas paganizmit gjerman ishte i lidhur me planetin Mërkurr dhe të mërkurën. Fiset Maja mund ta kenë përfaqësuar Mërkurrin me një buf (ose ndoshta katër bufa, dy për mëngjes dhe dy për mbrëmje), që shërbenin si të dërguar të botës së nëndheshme. Në astronominë e lashtë indiane, Surya Siddhanta, një tekst astronomik indian i shekullit të 5, vlerëson diametrin e Mërkurit si 4.841 kilometra (3,008 mi), një gabim prej më pak se 1% në diametër saktësisht është 4,880 kilometra (3.032 mi). Ky vlerësim është bazuar mbi një hamendësim të pasaktë të diametrit këndor të planetit me 3,0 harkminuta ( 50 milligradë). Në astronominë mesjetare islame, astronomi andaluzian Ebu Is'hak Ibrahim al-Zarqali në shekullin e 11-të e përshkroi ndryshimin gjeocentrik të orbitës së Mërkurrit si ovale, si një vezë apo si një pinjon, megjithatë kjo hamendësi nuk ndikoi në teorinë e tij astronomike apo llogaritjet astronomike. Në shekullin e 12-të, Ibn Bajjah vëzhgoi "dy planete si pika të zeza mbi faqen e Diellit", e cila u konfirmua më vonë si tranzitim i Mërkurrit dhe / ose Venusit nga astronomi Qotb al-Din Shirazi i observatorit Persian Margha në shekullin e 13-të. (vini re se shumica e raportimeve mesjetare të tranzitit të marrë më vonë janë vëzhguar si njolla diellore). Në Indi, astronomi Nilakantha Somayaji i shkollës Kerala në shekullin e 15-të zhvilloi një model planetar pjesërisht heliocentrik në të cilin Mërkurri orbiton rreth Diellit, dhe në kthim orbiton rreth Tokës, i ngjashëm me sistemin Tychonic propozuar më vonë nga Tycho Brahe në fund të shekullit të 16-të.
===Vëzhgimet Tokësore===
[[File:Mercury transit 1.jpg|thumb|200px|[[Transit of Mercury]]. Mërkurri është pika e vogël në qëndrën e poshtme. Pika e errët në të majtë të diskut diellor është një njollë diellore.]]
[[File:Planet Elongation.jpg|thumb|right|200px|Zgjatimi është një kënd midis Diellit dhe planetit, me Tokën si pikë referimi. Mërkurri gjendet më afër Diellit.]]Vëzhgimet e para me teleskop të Mërkurrit janë bërë nga Galileo në fillim të shekullit të 17-të. Edhe pse ai vëzhgonte fazat në Venus, teleskopi i tij nuk ishte aq i fuqishëm sa për të parë fazat e Mërkurrit. Në vitin 1631 Pierre Gassendi bëri vëzhgimet e para teleskopike të tranzitit të një planeti përgjatë diellit, duke parë tranzitin e Mërkurrit parashikuar nga Johannes Kepler. Në vitin 1639, Giovanni Zupi përdori një teleskop për të zbuluar që planeti kishte faza të ngjashme me Venusin dhe Hënën. Vëzhgimi demonstroi përfundimisht që Mërkurri rrotullohej rreth Diellit. Një ngjarje shumë e rrallë në astronomi është kalimi i një planeti përpara një tjetri (fshehja), siç shihet nga Toka. Mërkurri dhe Venusi fshehin njëri-tjetrin një herë në disa shekuj, dhe ngjarjet e 28 majit 1737, është i vetmi vëzhgim historik, që është parë nga John Bevis në Observatorin Mbretëror të Greenwich. Eklipsi i ardhshëm i Mërkurrit nga Venusi do të jetë në 3 dhjetor 2133. Vështirësitë e vazhdueshme në vëzhgimin e Mërkurrit tregojnë që ai është studiuar më pak se planetet e tjera. Në 1800 Johann Schroter bëri vëzhgime të karakteristikave të sipërfaqes, duke pretenduar se kishte vëzhguar male të larta 20 km. Friedrich Bessel përdori vizatimet e Schroter-it duke vlerësuar gabimisht periudhën e rrotullimit në 24 orë dhe pjerrësinë e aksit 70°. Në 1880, Giovanni Schiaparelli skicoi hartën e planetit me shumë kujdes, dhe sugjeroi që, periudha e rrotullimit të Mërkurrit ishte 88 ditë, i njëjtë si periudha orbitale gjatë turbullimeve. Ky fenomen është i njohur si rrotullimi sinkron. Përpjekja për të hartuar sipërfaqen e Mërkurrit u vazhdua nga Eugenios Antoniadi, i cili botoi një libër në vitin 1934 që përfshinte edhe hartat dhe vëzhgimet që ai kishte bërë. Shumë nga karakteristikat e sipërfaqjes së planetit, sidomos tiparet Albedo, kanë marrë emrat e tyre nga hartat e Antoniadi -t. Në qershor 1962 shkencëtarët sovjetikë të Institutit për Radio-inxhinieri dhe Elektronikë të Akademisë së Shkencave të BRSS të udhëhequr nga Vladimir Kotelnikov u bënë të parët që dërguan sinjal radari në Mërkurr dhe e morën atë, duke filluar observimet me radar të planetit. Tre vjet më vonë vëzhgimet e radarëve nga amerikanët Gordon Pettengill dhe R. Dyce duke përdorur Observatorin radio teleskop 300-metra Arecibo në Porto Riko treguan përfundimisht periudhën rrotulluese të planetit që ishte rreth 59 ditë.Teoria që rrotullimi i Mërkurrit ishte sinkron ishte përhapur gjerësisht, dhe kjo ishte një surprizë për astronomët kur vëzhgimet me radio-teleskop u publikuan. Nëse Mërkurri do të ishte i bllokuar nga tërheqja gravitacionale, faqja e tij e errët do të ishte shumë e ftohtë , por matjet e radio trasmetimeve zbuluan se ajo ishte shumë më e nxehtë se sa pritej. Astronomët kanë ngurruar të hedhin poshtë teorinë e rrotullimit sinkron dhe propozuan mekanizma alternative të tilla si shpërndarja e erërave të fuqishme të ngrohta për të shpjeguar kundërshtimet e teorisë. Astronomi italian Giuseppe Colombo vuri në dukje se vlera e rrotullimit ishte rreth sa dy të tretat e periudhës së rrotullimit orbital të Mërkurrit, dhe propozoi që periudha rrotulluese orbitale dhe e planetit ishin fiksuar në një raport 3:2 në vend se një raportit 1:1. Të dhënat nga Mariner 10 e në vazhdim e konfirmuan këtë pikëpamje. Kjo do të thotë që hartat e Antoniadi-t dhe Schiaparelli-t nuk ishin "të gabuara ". Astronomët panë të njëjtat karakteristika gjatë çdo orbite të dytë dhe i regjistruan, por shpërfillën ato të para ndërkohë, kur fytyra tjetër e Mërkurrit ishte në drejtim të Diellit, sepse gjeometria orbitale të thotë se këto vëzhgime janë bërë në bazë të kushteve të këqija të shikimit. Vëzhgimet optike tokësore nuk hedhin shumë dritë në planetin më të brëndshëm të Sistemit Diellor, por astronomët duke përdorur radio në gjatësi vale interferometrike me mikrovalë, një teknikë që mundëson heqjen e rrezatimit diellor, janë në gjendje të dallojnë karakteristikat fiziko-kimike të shtresave nënsipërfaqësore në një thellësi disa metra. Kjo derisa ndonjë sondë kozmike të arrijë në Mërkurr që të na njohë më mirë me strukturën morfologjike të planetit. Nga ana tjetër, përparimet e fundit teknologjike kanë çuar në përmirësimin e vëzhgimeve me bazë tokësore. Në vitin 2000, vëzhgime të imazheve me rezolucion të lartë u kryen nga teleskopi 1.5 metër Hale i Observatorit të Mount Wilson. Ata dalluan që në pamjet e para karakteristikat e sipërfaqes në pjesët e Mërkurrit që nuk u fotografuan në misionin Mariner 10. Shumica e planetit ka qenë e skicuar nga radari i teleskopit Arecibo, me 5 km rezolucion, duke përfshirë depozitat polare të kratereve në hije që mund të kenë ujë në gjëndje të akullt .
===Eksplorimi i Mërkurrit===
[[File:MESSENGER Assembly.jpg|thumb|left|MESSENGER duke u pregatitur për lëshim]]Arritja e Mërkurrit nga Toka paraqet sfida të rëndësishme teknike, sepse orbita e planetit është shumë më afër Diellit sesa Toka. Një anije nisur nga Toka drejt Mërkurrit është e detyruar të udhëtojnë mbi 91 milionë kilometra drejt fushës së fuqishme gravitacionale të Diellit. Mërkurri ka një shpejtësi orbitale 48 km/s, ndërsa shpejtësia orbitale e Tokës është 30 km/s. Kështu anija duhet të bëjë një ndryshim të madh në shpejtësinë (delta-v) për të hyrë në orbitën e transferimit HOHMANN (një orbitë eliptike që përdoret për tu transferuar midis dy orbitave rrethore në diametër të ndryshëm në të njëjtin plan), që kur kalon pranë Mërkurrit, është e ndryshme krahasuar me delta–v kërkuar për misionet e tjera planetare. Energjia potenciale e çliruar duke lëvizur pranë fushës së fuqishme gravitacionale të Diellit kthehet në energji kinetike, kjo kërkon një tjetër ndryshim të madh delta–v që nuk bën gjë tjetër veçse rrit shpejtësinë orbitale rreth Mërkurrit. Për tu ulur në mënyrë të sigurtë apo të hyjë në një orbitë të qëndrueshme anija duhet të mbështetet tërësisht në motorët raketorë shtytës. Manovrat e tjera ajrore përjashtohen sepse Planeti ka shumë pak atmosferë. Një udhëtim në Mërkurr kërkon aq karburant raketor sa nevojiten për tu shkëputur plotësisht nga Sistemi diellor. Si rezultat, vetëm dy anije hapësinore kanë mundur të vizitojnë planetin deri tani. Një alternative e propozuar do të përdorë një anije me vela diellore për tu vendosur në një orbitë të sinkronizuar me Mërkurrin dhe Diellin.
===Mariner 10===
{{multiple image
Anija e parë që ka vizituar Mërkurrin ishte Mariner 10 e NASA-s në (1974-1975). Anija kozmike përdori tërheqjen gravitacionale të Venusit për të rregulluar shpejtësinë orbitale për t’ju afruar Mërkurrit, duke u bërë anija e parë që ka përdorur efektin e ashtuquajtur "llastiqe gravitacionale" dhe misioni i parë i NASA që ka vizituar më shumë se një planet. Mariner 10 na dha për herë të parë imazhe me përshkrime të hollësishme të sipërfaqes së Mërkurrit, që treguan shumë shpejt natyrën e tij me shumë kratere, dhe zbuloi shumë lloje të tjera të karakteristikave gjeologjike, të tilla si kreshtat gjigande të cilat më vonë u quajtën si efekti i një tkurrje të lehtë të planetit gjatë ftohjes së bërthamës së tij prej hekuri. Për fat të keq, gjatë periudhës së orbitimit të Mariner 10, e njëjta faqje e planetit iu ekspozua në secilën afrim të Mariner 10. Kjo bëri të pamundur vëzhgimin e të dy anëve të planetit, dhe rezultoi në një hartë me më pak se 45% të sipërfaqes së planetit .
| align = right
| direction = vertical
| width = 230
| image1 = Mariner 10.jpg
| caption1 = Mariner 10, e para anije kozmike që vizitoi planetin
| image2 = <!--Mercury Mariner10.jpg-->
}}Anija e parë që ka vizituar Mërkurrin ishte Mariner 10 e NASA-s në (1974-1975). Anija kozmike përdori tërheqjen gravitacionale të Venusit për të rregulluar shpejtësinë orbitale për t’ju afruar Mërkurrit, duke u bërë anija e parë që ka përdorur efektin e ashtuquajtur "llastiqe gravitacionale" dhe misioni i parë i NASA që ka vizituar më shumë se një planet. Mariner 10 na dha për herë të parë imazhe me përshkrime të hollësishme të sipërfaqes së Mërkurrit, që treguan shumë shpejt natyrën e tij me shumë kratere, dhe zbuloi shumë lloje të tjera të karakteristikave gjeologjike, të tilla si kreshtat gjigande të cilat më vonë u quajtën si efekti i një tkurrje të lehtë të planetit gjatë ftohjes së bërthamës së tij prej hekuri. Për fat të keq, gjatë periudhës së orbitimit të Mariner 10, e njëjta faqje e planetit iu ekspozua në secilën afrim të Mariner 10. Kjo bëri të pamundur vëzhgimin e të dy anëve të planetit, dhe rezultoi në një hartë me më pak se 45% të sipërfaqes së planetit .
Më 27 mars 1974, dy ditë para afrimit të parë të Mërkurrit, instrumentet e Mariner 10 filluan të regjistronin papritur sasira të mëdha të rrezatimit ultravjollcë pranë Mërkurrit. Kjo çoi në një tentativë identifikimi të hënës së Mërkurrit. Por më pas, burimi ultravjollcë i tepërt është identifikuar si ylli 31 Crateris, dhe hëna e Mërkurrit kaloi në librat e historisë së astronomisë si një shënim.
Anija kozmike bëri tre fluturime shumë afër Mërkurrit, më i afërti u bë brenda 327 km nga sipërfaqja. Në afrimin e parë, instrumentet zbuluan një fushë magnetike, një surprizë e madhe për gjeologët planetarë të Mërkurrit rrotullimi i të cilit pritej të ishte shumë më tepër i ngadalshëm për të krijuar një efekt të rëndësishëm “dinamo”. Afrimi i dytë është përdorur kryesisht për imazhe, por në afrimin e tretë, u morrën të dhëna të shumta për fushën magnetike. Të dhënat zbuluan se fusha magnetike e planetit i ngjante shumë Tokës, e cila devijonte erën diellore rreth planetit. Origjina e fushës magnetike të Mërkurrit është ende subjekt i disa teorive kundërshtare.
Line 80 ⟶ 107:
===MESSENGER===
Një mision i dytë i NASA për Mërkurrin, i quajtur MESSENGER (MErcury Surface ,Space ENvironment, GEochemistry, and Ranging), u nis më 3 gusht 2004 nga Cape Canaveral Air Force Station në bordin raketës Boeing Delta 2. Ajo bëri një rrotullim gravitacional rreth Tokës në gusht 2005, dhe në Venus në tetor 2006 dhe qershor 2007 për tu vendosur mbi trajektoren e duhur në një orbitë rreth Mërkurrit. Afrimi i parë orbital rreth Mërkurrit ka ndodhur më 14 janar 2008, i dyti më 6 tetor 2008, dhe një i tretë më 29 shtator 2009. Shumica e hemisferës që nuk fotografoi dot Mariner 10 u fotografua plotësisht gjatë këtyre fluturimeve. Anija hyri me sukses në një orbitë eliptike rreth planetit më 18 mars 2011. Imazhi i parë orbital i Mërkurrit është marrë më 29 mars 2011. Anija përfundoi misionin njëvjeçar të hartës, dhe pastaj hyri në një mision tjetër më të zgjeruar njëvjeçar në vitin 2013. MESSENGER plotësoi me vëzhgime të vazhdueshme hartën e Mërkurrit, dhe vëzhgoi aktivitetin maksimal diellor në vitin 2012.
[[File:PIA18389-MarsCuriosityRover-MercuryTransitsSun-20140603.gif|thumb|200px|right|Mërkurri i parë nga Anija ''Curiosity'' rover në Mars më 3 Qershor 2014).]]Misioni ishte projektuar qartë për të zgjidhur gjashtë çështjet kryesore : dëndësinë e lartë të Mërkurrit, historinë e tij gjeologjike, natyrën e fushës magnetike, strukturën e bërthamës, nëse ka akull në polet e tij, dhe nga se vjen atmosfera e tij e dobët. Për këtë qëllim, anija kishte pajisje fotografiketë cilat do të mblidhnin imazhe me rezolucion shumë më të lartë shumë më tepër se Mariner 10, spektrometra të ndryshme për të përcaktuar sasinë e elementeve në kore, magnetometra dhe pajisje për të matur shpejtësitë e grimcave të ngarkuara. Matjet e detajuara të ndryshimeve të shpejtësinë orbitale si dhe përfundimi detajeve të strukturës së brendshme të planetit.
===BepiColombo===
Agjencia Europiane Hapësinore është duke planifikuar një mision të përbashkët me Japoninë i quajtur BepiColombo, e cila do të orbitojë Mërkurrin me dy sonda. Njëra të bëjë një hartë të planetit dhe tjera të studiojë magnetosferën e tij. Me tu nisur në vitin 2015, anija pritet të arrijë Mërkurrin në 2019. Anija do të lëshojë një magnetometër-sondë në një orbitë eliptike, pastaj raketa do të ndezë motorrat për tu vendosur në një orbitë rrethore. Të dy sondat do të operojnë për gati një vit tokësor. Sonda që do të bëjë hartën e planetit do të kryejë një seri matjesh me spektrometra të ngjashme me ato që bëri MESSENGER, dhe do të studiojnë planetin në gjatësi valore të ndryshme duke përfshirë rrezet infra të kuqe, ultravjollcë, rreze X dhe rreze gama.