Herbert Spencer: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
v Fix |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
[[Figura:Spencer.jpeg|200px|right|
'''Herbert
Spenceri ngriti disa nga idetë mbi konceptin evolucion të cilat mëpastaj u morrën nga Charles Darwin dhe u zhvilluan më tej në kornizën biologjike.
Nga idetë politike Spenceri ishte një liberal i shekullit të 19-të (liberal klasik), i ngjashëm me [[Libertarianizmi|libertarianët]] e sotëm. Kundërshtonte ndërhyrjen e çfarëdollojshme të qeverisë në punët private dhe dha argumenta thelpësore që përdoren ende edhe sot e kësaj dite.
Herbert Spencer është i famshëm për idetë e tija individualiste dhe për refuzimin e çdo lloj kolektivizimi. Spenceri këmbngulte për një qasje humane dhe etike ndaj problemeve dhe zhvillimeve shoqërore, e cila qasje e ndalonte dominancën dhe agresionin drejt grupeve apo individëve më të dobët, pavarësisht se mund të tregohej se në afatgjatë një sjellje e tillë mund të kishte efekte të mira.
Herbert Spenceri është quajtur “Libertariani i parë” (The First Lbertarian), Sciabarra (1999).
== Idetë ==
Idetë e Herbert Spencerit u shtruan së pari në artikuj revistase dhe u botuan në një seri librash të cilët ai i rishkruajti dhe rishikoi në mënyrë të vazhdueshme.
=== Social Statics (1850) ===
Social Statics (1850) ishte libri i tij i parë dhe bënte një portretizim utopik të shoqërisë. Ai argumentonte se shoqëria njerëzore ështe e drejtuar nga ligje natyrore fikse, dhe se qeveria duhet ta kufizonte veprimtarinë e saj në forcimin e këtyre ligjeve natyrore. Ai theksoi nevojën e shoqërisë që të vetrregullohej në varësi të ambientit material dhe deklaroi një princip libertarian të “lirisë së barabartë” për çdo individ.
=== Evolucioni ===
Në vitin 1852 Herbert Spencer botoi një artikull të rëndësishëm ku artikulohej ideja e evolucionit biologjik. Artikulli pati një ndikim të madh mbi Charles Darwin-in dhe mbi teorinë e tij të evolucionit e cila u shfaq në vitin 1859. Tek “The development hypothesis” ai sulmoi “kreacionizmin-special” dhe proklamoi një model evolucionar të botës natyrore, bazuar mbi një proces të vazhdueshëm ndryshimesh të vogla. Libri i dytë i tij, The Principles of Psychology (1855) argumentonte se mendjy njerëzore ishte produkt i evolucionit organik të prodhuar nga ambienti dhe stimujt rrethues. Ai u sulmua për ateizmin dhe materializmin e tij.
== Edukimi ==
Esetë e tij mbi edukimin Education: Intellectual, Moral and Physical (1861) përqeshin praktikën e mësimit me ngut, dominancën e latinishtesh dhe greqshtes në klasat më të larta të shkollës dhe vëmendjen e tepruar ndaj historive me mbretë dhe me mbretëresha. Spencer-i në të kundërt rekomandoi një program “vet-zhvillimi”, bazuar mbi zgjidhje problemesh, gjeometri empirike, ushtrim të shëndetshëm, vizatim nga vëzhgimi, dhe shkencat natyrore. Ai tha se fëmijët duhet të mësohen dhe disiplinohen, jo nga grada artificiale dhe nga ndëshkime por duke pranuar pasojat e veprimeve të tyre.
=== Filozofia ===
=== Etika dhe sociologjia ===
Spenseri shumë shpesh përmendet së bashku me Kontin, në radhën e sociologëve që ndikuan në zhvillimin e sociologjisë.
=== Darvinizmi social ===
Herbert Spencer-i ishte një ndër kontribuesit më të hershëm të teorisë së [[Darvinizmi social|Darvinizmit social]], ideja se idetë evolutive aplikohen edhe mbi njerëzit dhe shoqëritë. Spenceri i zhvilloi idetë e tij përpara Darvinit, dhe darvinizmi shoqëror i konceptuar nga ai merrej vetëm me përmirësimin progresiv dhe të vetvetishëm të shoqërisë njerzore, sikundër ndodh në botën natyrore. Versioni individualist spencerian i darvinizmit shoqëror nuk ka asgjë të përbashkët me format e kolektivizuara të “darvinizmit shoqëror” që promovonin dhe realizonin luftë dhe vrasje mes racave, sikundër predikonin nacional socialistët gjermanë (nazistët). Studiuesit Root (2008) dhe Leonard (2009) nëpërmjet studimeve të tyre, demonstrojnë se H. spencer nuk e mbështeti verionin gjerman të “darvinizmi shoqëror”, dhe për më tepër nuk ishte përgjegjës për shtrembërimet që iu bënë konceptit.
== Veprat ==
Line 11 ⟶ 32:
*"[[Klasifikimi i shkencave]]" ({{L|1864}})
*"[[Studimi sociologjik]]" ({{L|1864}})
*"[[Faktorët e evolucionit organik]]" ({{L|1886}})
==Burimet==
* Carneiro, Robert L. and Perrin, Robert G. "Herbert Spencer's 'Principles of Sociology:' a Centennial Retrospective and Appraisal." ''Annals of Science'' 2002 59(3): 221-261
* Duncan, David. [http://books.google.com/books?id=trlCAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=intitle:herbert+intitle:spencer&lr=&num=30&as_brr=3 online edition ''The life and letters of Herbert Spencer''] (1908)
* Francis, Mark. ''Herbert Spencer and the Invention of Modern Life.'' (2007) 464p.
* Harris, Jose., ''Oxford Dictionary of National Biography,''(2004) [http://www.oxforddnb.com/view/article/36208 "Spencer, Herbert (1820–1903)"]
* Leonard, Thomas C. [http://www.princeton.edu/~tleonard/papers/Myth.pdf "Origins of the Myth of Social Darwinism: The Ambiguous Legacy of Richard Hofstadter’s Social Darwinism in American Thought."] ''Journal of Economic Behavior and Organization'' (2009) - Richard Hofstadter (1944) is guilty of both distorting Spencer's free market views and smearing them with the taint of racist collectivism.
* Root, Damon W. [http://www.reason.com/news/show/127794.html "The Unfortunate Case of Herbert Spencer: How a libertarian individualist was recast as a social Darwinist,"]' 'Reason'' 29 korrik 2008
* Sciabarra, Chris Matthew. [http://www.nyu.edu/projects/sciabarra/essays/spencer.htm "The First Libertarian,"]''Liberty'', (Aug 1999).
* Taylor, Michael W. ''The Philosophy of Herbert Spencer'' (Continuum Studies in British Philosophy) (2007) [http://www.amazon.com/Philosophy-Herbert-Spencer-Continuum-Studies/dp/0826487238/ref=pd_bbs_11?ie=UTF8&s=books&qid=1222727400&sr=8-11 text search]
* Taylor, Michael W., ''Men versus the State: Herbert Spencer and Late Victorian Individualism''. Oxford: Oxford University Press, 1992.
* Weinstein, David. ''Equal Freedom and Utility: Herbert Spencer's Liberal Utilitarianism.'' (1998) 235p.
* Weinstein, David. *[http://plato.stanford.edu/entries/spencer/ Herbert Spencer], ''Stanford Encyclopedia of Philosophy''
===Vepra online===
* [http://oll.libertyfund.org/people/herbert-spencer Online Library of Liberty: Herbert Spencer]
* Spencer, Herbert. ''Spencer: Political Writings'' (Cambridge Texts in the History of Political Thought) edited by John Offer (1993) [http://www.amazon.com/Spencer-Political-Writings-Cambridge-History/dp/0521437407/ref=pd_bbs_sr_4?ie=UTF8&s=books&qid=1222727400&sr=8-4 excerpt and text search]
* Spencer, Herbert. ''Social Statics: The Man Versus the State'' (1850)
**''Social Statics'' (1851) [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=96054973 Version i shkurtuar]
* Spencer, Herbert. ''[http://praxeology.net/HS-SP.htm System of Synthetic Philosophy]'' (1860)]
* Spencer, Herbert. '' The study of sociology'' [http://www.amazon.com/study-sociology-Herbert-Spencer/dp/1418188417/ref=pd_bbs_7?ie=UTF8&s=books&qid=1222727400&sr=8-7 excerpt and text search]; Gjithashtu [http://www.questia.com/read/96277756?title=The%20Study%20of%20Sociology Teksi i plotë Falas]
* Spencer, Herbert. ''The Principles of Psychology'' [http://www.amazon.com/Principles-Psychology-1-Herbert-Spencer/dp/1402182716/ref=pd_bbs_8?ie=UTF8&s=books&qid=1222727400&sr=8-8 excerpt and text search]; [http://books.google.com/books?id=hTBVAAAAMAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:herbert+inauthor:spencer&lr=&num=30&as_brr=3 full text online]
* Spencer, Herbert. ''Social Statics, Abridged and Revised: Together with the Man Versus the State'' (1896), highly influential among libertarians [http://www.questia.com/read/96054973?title=Social%20Statics%2c%20Abridged%20and%20Revised%3a%20Together%20with%20the%20Man%20Versus%20the%20State full text online free]
* Spencer, Herbert. [http://www.questia.com/PM.qst?a=o&d=96054973 ''The Man Versus the State'' (1884)]
* Spencer, Herbert. ''Education: Intellectual, Moral, and Physical'' (1891) 283pp [http://books.google.com/books?id=gztMAAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=inauthor:herbert+inauthor:spencer&lr=&num=30&as_brr=3 full text online]
* Spencer, Herbert. ''An Autobiography'' (1905, 2 vol) [http://books.google.com/books?id=gUozqCwTGkEC&printsec=frontcover&dq=inauthor:herbert+inauthor:spencer&lr=&num=30&as_brr=3 full text online]
* [http://books.google.com/books?as_q=&num=30&btnG=Google+Search&as_epq=&as_oq=&as_eq=&as_brr=3&lr=&as_vt=&as_auth=herbert+spencer&as_pub=&as_sub=&as_drrb=c&as_miny=&as_maxy=&as_isbn= online writings of Spencer]
[[Kategoria:Agnostikë]]
| |||