Mesxhidi Aksa: Dallime mes rishikimesh

'''Xhamia el-Aksa''' ([[Arabishtja|arab]]. المسجد الاقصى {{Audio|ArAqsaMosque.ogg|''Alal-Masjid Alal-Aqsa''}}, "Xhamia më e Largët") është vendi i tretë më i shenjtë në Islam dhe gjendet në [[Jerusalemi|Qytetin e Vjetër të Jerusalemit]]. Kjo xhami me kupolë prej argjendi së bashku me [[Kupola e Shkëmbit|Kupolën e Shkëmbit]], që njihen si a''l-Haram ash-Sharif'' ose "Faltorja Fisnike" gjenden në Malin e Tempullit, vendin më të shenjtë në [[Judaizëm]]. [[Myslimani|Myslimanët]] besojnë se [[Muhammedi]] ëshë transportuar nga [[Xhamia e Shenjtë]] në [[Mekka]] deri në el-Aksa gjatë Natës së [[Israja dhe Miraxhi|Isrës]]. Tradita islame tregon se Muhammedi është falur drejt këtij vendi deri në muajin e shtatëmbdhjetë pas [[Hixhra|Hixhrës]] (emigrimit), kur [[Allahu]] e urdhëroi atë që të drejtohet kah [[Qabeja]].

Xhamia në fillim ishte një shtëpi e vogël për falje, e ndërtuar nga [[KalifatiHilafeti|kalifihalifi]] [[UmarYmer bin Hatabi|Omer]]i, pastaj është rindërtuar dhe zgjeruar nga kalifi [[Abd alyl-MalikMelik|Abdylmeliku]]u dhe përfunduar nga djali i tij [[Alel-WalidVelidi|alel-ValidiVelidi]] në vitin 705. Pas në termeti të vitit 746, xhami është shkatërruar plotësisht dhe u rindërtua nga kalifi [[Al-Mansur|alel-Mansuri]] më 754, dhe prapë u rindërtua nga pasardhësi i tij [[Al-MahdiMehdiu|alel-MahdiuMehdiu]] më 780. Një tjetër termet i vitit 1033 e dëmtoi shumë rëndë, por dy vjet më vonë kalifi [[Ali azez-Zahir]]i ndërtoi në xhami tjetër që do të qëndroj deri në ditët e sotme. Gjatë renovimeve periodike të ndërmarrurra, dinasti të ndyshme që kanë udhëhequr [[KalifatiHilafeti|KalifatinHilafetin Islamik]] i kanë shtuar xhamisë shtesa dhe kanë bërë ndërrime. Kur [[Kryqëzatat|Kryqëtarët]] kanë marrë [[Jerusalemi]]n më 1099, ata e kanë përdorur xhaminë si pallat dhe kishë, por funksioni si xhami është kthyer më 1187, pasi [[Saladini]] e rimorri Jerusalemin. Renovime, riparime dhe shtime janë ndërmarrë në shkujt e vonë nga dinastia e Ajubëve, dinastia e Mamlukëve, [[Osmanët|dinastia e Osmanëve]], Këshilli Suprem i Myslimanëve dhe [[Jordani]]. Sot, [[Jersalemi|Qyteti i Vjetër i Jersalemit]], ku gjendet xhamia, është nën kontrollin e [[Izraeli]]t, por xhamia ka mbetur nën administrimin e vakufit Islamik palestino-jordanez.

''Masjid al-Aqsa'' përkëthehet nga [[arabishtja]] në [[shqip]] si "xhamia më e largët". Emri i referohet një kapitulli të [[Kurani]]t që quhet [[Israja dhe Miraxhi|Udhëtimi i Natës]] në të cilin thuhet se [[MuhammediMuhamedi]] udhëtoi nga [[Meka]] në "xhaminë më të largët", dhe prej aty në [[Xheneti|Xhenet]] me një krijesë qiellore të quajtur ''alel-Buraq alysh-SharifSherif.''

[[File:Israel-2007-Jerusalem-Temple_Mount-Al-Aqsa_Mosque_01.jpg|right|thumb|Kupola e ngjyrosur me ngjyrë argjendi është e ndërturar prej fletëve të plumbit.]]

Në krahasim me [[Kupola e Shkëmbit|Kupolën e Shkëmbit]], e cila është e ndërtuar sipas stilit klasik Bizantin, Xhamia el-Aksa është e ndërtuar sipas [[Arkitektura Islame|arkitekturës Islame]] të hershme. Asgjë nuk ka mbetura nga kupola origjinale e ndërtuar nga Abd alyl-MalikuMeliku. Kupola e sotme është ndërtuar nga az-Zahiri dhe është ndërtuar nga duri dhe fleta plumbi. Në vitin 1969, kupola është rikonstruktuar me beton dhe është mbuluar me [[Alumini|aluminum]]. Në vitin 1983, alumini u zëvendësua me plumb, sipas dizajnit origjinal të az-Zahirit.

[[File:Israel-2013-Jerusalem-Temple_Mount-Al-Fakhariyya_Minaret.jpg|thumb|Minareja al-Fakhariyya është e para nga katër minaretë e Xhamisë el-Aksa, e ndërtuar në vitin 1278.]]

[[File:Al-Aqsa05.JPG|thumb|Fasada e xhamisë.]]

Fasada e xhamisë ëshrë ndërtuar më 1065 nën urdhërat e Kalifit fatimid alel-MustansiritMystansirit. Ajo u kurorëzua me një parmak të përbërë nga arkada dhe kolona të vogla. [[Kryqëzatat|Kryqtarët]] e dëmtuan fasadën gjatë peruidhës së sundimit të tyrë në Palestinë, por u restaurua dhe u rinovua nga Ajubidët.

Në Islam, termi "Xhamia el-Aksa" i referohet Faltorës së Shenjtë. Xhamia besohet së është vendi i dytë për namaz i ndërtuar pas [[Xhamia e Shenjtë|Xhamisë së Shenjtë]] në [[Meka|Mekë]]. Dijetarët Islamik tradicionalisht e indentifikojnë xhaminë si vendin që referohet në [[Israja dhe Miraxhi|suren alel-Isra]].