Vaso pashë Shkodrani: Dallime mes rishikimesh

Pashko Vasa, i quajtur edhe ''Vaso Pashë Shkodrani'', lindi në [[Shkodra|Shkodër]] më 17 shtator 1825. I ati quhej Mhill (Hilë) Gjokë Vasa, kurse e ëma Drande Gjegja, e motra do ishte e ëma e Imzot [[Luigj Bumçi]]t. Të parët e fisit të tij, nga i ati, ishin shpërngulur prej Mirdite dhe ishin shvendosur në qytet, n'atë shtëpí ku sot është shtëpia-muzé e Pashko Vasës. Pasi kreu mësimet e para në vendlindje, shërbeu si sekretar i konsullatës britanike nga 1842 gjer më 1847, ku pati mundësinë me përmirsuar dijet e tij në gjuhët e huaja: [[Gjuha italiane|Italisht]], [[Gjuha frënge|Frëngjisht]], [[Gjuha turke|Turqisht]] dhe [[Gjuha greke|Greqisht]]. Gjithashtu kishte njohuri ne[[Gjuha angleze|Anglisht]] e [[Serbisht]]<ref>Michal Kopeček: [http://books.google.com/books?id=TpPWvubBL0MC&printsec=frontcover&dq=Discourses+of+collective+identity+in+Central+and+Southeast+Europe&hl=en&ei=kN81TfOzO8ej8QOBoqy9BQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CCMQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false Discourses of collective identity in Central and Southeast Europe (1770-1945)/ Diskutime mbi identitetin kolektiv t'Europës Qendrore e Juglindore]</ref>. Më [[1847]] vajti në [[Italia|Itali]], ku ziente lufta kryengritëse për lirí. Ai mori pjesë gjallerisht në radhët e forcave forcave kryengritëse italiane. Në Bolonjë u caktua si oficer i KalorsísKalorësís Qytetare. I frymëzuem nga atdhetarët e shquem italian, si Mazzini, [[Giuseppe Garibaldi|Garibaldi]], Gioberti, dhe të vendeve tjera si Mickieviçi etj. Idetë që e ushqyen për këtkëtë qëllim solidar ai i shpreh në dy letra, që i dërgon në qershor dhe korrik 1848, nga Bolonja, Nikolo Tomazeut, poet dhe enciklopedist, mik i [[Jeronim de Rada|Jeronim De Radës]] dhe i [[Elena Gjika|Dora d'Istrias]]. Në shpalljen e Republikës Venedikase jetëshkurtë, nga Daniele Manin, mori pjesë përkrah popullsisë kryengritëse t'të atij qyteti që u rrethua nga austriakët. NderkohëNdërkohë që austriakët hynë me 28 gusht 1849 dhe Pashko Vasa u largua me disa shokë tjerë për n'në Ankona. AtjeAty austriakët e kapenkapën dhe e detyruan, si shqiptar me nenshtetësi turke, t'të ikte në Stamboll. Mbas disa peripecish ze vend në shoqënin e tramvajeve të qytetit, duke u ngjitur ma vonë në shkallët e administratës së saj. Që këtej u vendos me punë n'në aparatin e Ministrisë së Punëve të Jashtme të [[Perandoria Osmane|Perandorís Osmane]]. Perandoria merrte nepër poste njerëz të kombësive e feve të ndryshme qëpër metë lanëlënë përshtypjen se shteti i përkiste gjithëve. Disa nga atdhetarët diten me i përdorë postet në dobí të çeshtjesçështjes shqiptare. Nga disa të dhenadhëna që nxirren prej përmbledhjespërmbledhjeve me vjersha italisht "Rose e spine"-"TrendafilaTrëndafila e gjemba", botuebotua në Stamboll më 1873, mësojmë se Pashko Vasa ka qenë i martuar me nje shqiptare (rreth 1855), që vdiq më 1872. Nga po kjo vepër mësohet se Pashko Vasa së paku që nga viti 1861, ishte me punë në Halep të [[Siria|Sirisë]]. Gjitashtu thuhet se P. Vasa kakishte shërbyeshërbyer disa vjet pranë ambasadës turke në Londër, ku dhe botoi më 1887 veprën frëngjisht "Gramatikë e shqipes". Më 1862 e gjejmë në Shkoder. Vit në të cilin nji grup intelektualësh, përfshire [[Zef Jubani]]n e tjerë, u përpoqën për nje kryengritje antiosmane në Shqiperine të Veriut, në Mirditë. Më 1864, në Stamboll, bashkohet me [[Kostandin Kristoforidhi]]n, [[Hasan Tahsini]]n dhe [[Ismail Qemali]]n, për sigurimin e fondeve financiare, lidhur me shkronjatformimin e shkollatshkollave shqipe, si dhe me caktimin e nje alfabeti të vetëm. Më 1867 ai qëndron në krye të perpjekjevepërpjekjeve për themelimin e njenjë shoqerieshoqërie kulturore dhe të njenjë alfabeti të përbashkët mbi bazën e alfabetit latin. Më 1869 merr pjesë në grupin nismëtar për krijimin e njenjë shoqate shqiptare me karakter kulturor, arsimor e gjuhësor. Më 1871, gjithënje në Stamboll, bashkë me [[Jani Vreto]]n dhe [[Sami Frashëri]]n, nis orvatjen perpër krijimin e njenjë organizate atdhetare shqiptare. Pashko Vasa hyri që herët në lëvizjen patriotike, por veprimtari të dendur për çështjen kombëtare zhvilloi në vitet [[1870|70]], kur bashkë me [[Kostandin Kristoforidhi]]n, u përpoq për krijimin e një shoqërie për përhapjen e shkrimit shqip dhe ngjalljen e ndërgjegjies kombëtare. Në vitet [[1878]]-[[1882]] krahas [[Abdyl Frashëri]]t u shqua si një nga figurat kryesore të [[Komiteti i Stambollit|Komitetit të Stambollit]] për mbrojtjen e Shqipërisë. Më [[1879]] ishte ndër veprimtarët më aktivë të «Shoqërisë së të shtypurit shkronja shqip». Pashko Vasa ështëishte autor i një vargu veprash me karakter politik e historik, në të cilat mbrojti çështjen e popullit shqiptar, të drejtën e tij për të rrojturjetuar i lirë dhe i pavarur. Botoi «Skicë historike mbi Malin e Zi sipas traditave të Shqipërisë («Esquisse historique sur le Monténégro d'après les traditions de l'Albanie», Constantinopole, 1872), ku përshkroi pashallëkun e Shkodrës nën Bushatasit, «E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët» («La vérité sur l'Albanie et les Albanais», Paris 1879), në të cilën, krahas të dhënave historike mbi popullin shqiptar dhe qëllimet e luftës së tij, kritikoi administratën burokratike osmane dhe paraqiti kërkesat e Lëvizjes Kombëtare Shqiptare. Penës së Pashko Vasa i përket edhe vepra «Bosnja dhe Hercegovina gjatë misionit të Xhevdet Efendiut» («Bosnie et Hercegovine pendant la mission de Djevdet Effendi», Constantinopole 1865).

Pashko Vasa shkroi një varg veprash të cilat i shërbenin zgjidhjes së çështjes së shkrimit dhe mësimit të shqipes; «Alfabeti latin i zbatuar në gjuhën shqipe» («L'alphabet latin appliqué à la langue albanaise», Constantinopole 1878, «Gramatika shqipe për t'të u përdorur nga ata që dëshirojnë ta nxënë këtë gjuhë pa ndihmën e një mësuesi» («Grammaire albanaise à l'usage de ceux qui désirent apprendre cette langue sans l'aide d'un maître», London 1887).