Muhammedi: Dallime mes rishikimesh

[[File:تخطيط إسم محمد.png|thumb|Kaligrafia]]

[[File:Mohammed.jpg|thumb|upright|Profeti Muhamet; nga ''[[Miraxhnameh-u|Apokalipsi i Muhametit]]'', 1436, [[Herati|Herat]]. [[Bibliothèque nationale de France|Bibliothèque Nationale]] në [[Paris]].]]

 

 

== Burimet historike ==

Por megjithatë nuk ka pothuajse fare burime të pavarura të kohës mbi jetën dhe veprat e Muhametit; edhe [[kurani]] është mbledhur dhe fiksuar me shkrim vetëm rreth njëzetë vjet pas vdekjes së tij. Pothuaj çdo gjë që njoftohet për jetën e Muhametit rrjedh nga burime të njëanshme, të cilat atij ose i thurin lavde si shpallës i të vërtetës hyjnore, ose (si psh. në [[Apologjetika|apologjetikën]] kristiane) e hedhin atë poshtë si „mashtrues“. Ky artikull mbështetet kryesisht në njohuritë e [[Islamologjia|islamologjisë]].

 

 

[[file:Siyer-i Nebi 151b.jpg|thumb|Muhameti përpara [[kaaba]]-s (''[[Qabeja|Qabesë]]'') (miniaturë turke, shek. i 16-të), pa i paraqitur fytyrën.]]

Siç e tregojnë këto dy vargje, Muhameti e shihte veten si prurës i një mesazhi shëlbimi (''shpëtimi'') që do ta dallonte atë dhe ndjekësit e tij nga të ashtuquajturit „e pafetë“ (''kuffār'', ≈ qafirët).

 

 

Për shumë pasazhe të kuranit jep [[Ekzegjeza e kuranit|ekzegjeza]] (''shpjegimi, komentimi'') e kuranit, (''tafsīr''-i ose ''tefsir''-i), hollësira që janë me rëndësi për trajtimin e Muhametit si figurë historike dhe si themelues i fesë sipas kuptimit islamik. Ekzegjetët e kuranit kanë mbledhur të dhënat mbi arsyet historike të zbulesës (arabisht أسباب النزول = asbab an-nuzul) së vargjeve të caktuara, sipas burimeve më të vjetra të historiografisë islamike, duke i komentuar ato në veçanti. Kështu u zhvillua një degë e pavarur e ekzegjezës së kuranit që iu përkushtohej vetëm atyre vargjeve kuranike, zbulesa e të cilave lidhej me ngjarje të caktuara nga jeta e Muhametit.<ref>Për rëndësinë e kësaj dege të ekzegjezës së kuranit shih: Michael Lecker: ''Muslims, Jews & Pagans''. Studies on Early Islamic Medina. (''Myslimanët, çifutët dhe paganët. Studime mbi Medinën islamike të hershme).'' Brill, 1995. f. 91–92</ref> Orientalisti gjerman Theodor Nöldeke thekson rëndësinë e kësaj kategorie letrare brenda ekzegjezës së kuranit kështu:<ref>Theodor Nöldeke: Geschichte des Qorāns. (''Historia e kuranit'') Leipzig 1909. Vol. 2, f. 182</ref>

Kategorinë e katërt historiografike paraqesin të ashtuquajturit „librat e klasave“ („''kutub al-ṭabaqāt''“); ato nuk janë shkruar në mënyrë [[Analistika|analiste]] por sipas kohës së konvertimit të personit („[[Sahabët|sahaba]]“) në fenë islame. Hyrja e këtyre veprave i kushtohet jetës dhe veprimtarisë së Muhametit. Vepra më e njohur e këtij lloji është e nxënësit të të lartpërmendurit al-Vakidi, [[Muhammed ibn Sa'd-i]]t nga [[Basra]] që ka vdekur më 845 në [[Bagdad]]. I ashtuquajturi „libri i klasave“ të Ibn Saʿd-it është më i rëndësishmi për kërkimet në kohën e hershme profetike islamike dhe të sundimit të [[kalifi]]t të parë.

 

=== Vitet e hershme; koha paraprofetike (571–609) ===

 

 

[[file:Birthofmuhammed.jpg|thumb|300px|Lindja e profetit Muhamet.<small>Nga ''Jami' al-Tavarikh'' (''historia universale''), e shkruar nga [[Rashid ad-Din-i]], [[Irani|Iran]], ([[Tabriz]]), rreth 1314–15. Bojë shkrimi, pigmente me ngjyra dhe ar në letër. Edinburgh University Library (MS Arab 20, folio 42r), Cat. 6. ''Në ikonografinë përkatëse [[Tre gratë e shenjta|tre gratë]] majtas zënë vendin e [[Tre mbretërit magjë|tre të urtëve të lindjes]]. Gjyshi i profetit, [[Abd al-Muttalib-i]], djathtas është në vendin e [[Jozefi i Nazaretit|Jozefit]]''.</small>]]

Ky varg i kuranit nxjerr në pah rivalitetin ndërmjet dy xhamive në Medinë. Në njërën anë ishte xhamia ose shenjtërorja e profetit që ishte „''ngritur mbi devotshmërinë ndaj zotit''“, dhe në anën tjetër xhamija ose shenjtërorja „''e mujshisë''“ (mundimit, torturës, ''masxhid ad-dirar'', arabisht مسجد الضرار = masgidu ʾḍ-ḍirār) që thuhet të jetë ngritur në një vend tjetër në Medinë, sipas rrëfimeve kundërthënëse<ref> Këto rrëfime janë analizuar nga Michael Lecker: ''Muslims, Jews & Pagans: Studies on Early Islamic Medina.'' (Myslimanë, çifutë dhe paganë: studime mbi Medinën islamike të hershme) Leiden, 1995. Kapitel 4, f. 74–100</ref> të Abu 'Amir-it, një [[hanif-i]] të njohur nga Medina dhe kundërshtar i Muhametit, me qëllim që falja të bëhej jo në xhaminë e [[Xhamia e Kubāʾ-s|Kubāʾ-s]] së profetit por në xhaminë e vet të përkushtuar klanit të 'Amr ibn 'Aus. Në ekzegjezën më të vjetër bëhet fjalë për një shenjtërore të 'skuthëve' (''hipokritëve'') (''munafikun''), për shkatërrimin e të cilës Muhameti thuhet të ketë urdhëruar kur u kthye nga ekspedita në Tabuk dhe pas zbulesës së vargjeve të mësipërme të kuranit.<ref> Moshe Gil: ''The Medinan opposition to the Prophet''. Në: Jerusalem Studies in Arabic and Islam 10 (1987) (''Opozita medinase ndaj profetit.''), f. 65–96 </ref>

 

 

Viti i nëntë pas „hixhra“-s (630–631) quhet në biografinë profetike të Muhametit „viti i delegacioneve arabe“ tek profeti në Medinë, të atyre që kishin marrë fenë islame. Nga fundi i janarit 632 Muhameti nisi pelegrinazhin (''haxhin'') e madh për në Mekkë, i cili do të hynte në histori si „pelegrinazhi i ndarjes“. Nga fillimi i marsit 632 ai mbërriti në Mekkë duke kryer atje me ndjekësit e tij pelegrinazhin, gjatë të cilit u përcaktuan të gjitha hollësitë e ceremonisë së pelegrinazhit dhe detyrimeve rituale duke përfshirë këtu edhe integrimin (''përfshirjen'') e riteve para-islamike. Siç thuhet në trashëgiminë islamike, sure 5, vargu 3 ka qenë pjesë e fjalës së famshme të Muhametit në malin [[Arafat-i (mal)|ʿArafat]], një lloj testamenti për ndjekësit e tij: