[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
v NENA
Rreshti 1:
TETE GENJESHTRAT E NENES TIME... Nëna ime jo gjithmonë ka thënë të vërtetën… më ka gënjyer tetë herë në momentet e rëndësishme të jetës! Tregimi fillon me lindjen time. Kam lindur si djalë i vetëm në një familje të varfër… aq të varfër saqë nuk kishim ushqimin e mjaftueshëm. Nëna gjithmonë pjesën e saj të pjatës e hidhte në pjatën time duke thënë: “Ha biri im, unë nuk jam e uritur”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E PARË. Kur u rrita pak, nëna ime pasi përfundonte punët e shtëpisë, shkonte te lumi që gjendej afër shtëpisë, duke shpresuar se do të zinte ndonjë peshk, që unë të kisha ushqim të shëndetshëm. Nje dite arriti te zinte dy peshq. Nxitoi në shtëpi dhe i përgatiti dy peshqit dhe i vendosi para meje. Duke parë se unë e shijova shume peshkun tim, ajo vendosi edhe peshkun e saj në pjatën time duke thënë: “Biri im, ja edhe këtë peshk timin, sepse ti e di që unë nuk e dua peshkun”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E DYTË. Koha kalonte dhe erdhi momenti që unë të hyja në shkollë. Nëna hyri si shitëse te një tregtar i pasur. Një natë të ftohtë dhe me shi, nëna u vonua më tepër në punë. I brengosur dola nga shtëpia ta kërkoja. E vërejta duke ardhur me një torbë të rëndë të rrobave në dorë. E thirra: “Nënë, eja në shtëpi, është vonë dhe ftohtë.” Ajo buzëqeshi dhe tha: “Biri im, unë nuk jam e lodhur”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E TRETË. Erdhi koha e provimeve të shkollës. Edhe pse ishte vapë e madhe, ajo dëshiroi të vinte me mua në shkollë. Hyra në shkollë, ndërsa ajo mbeti duke pritur në oborrin e shkollës. Kur përfunduan provimet, dola nga shkolla e ajo më priti me përqafim amënor, mbushur me dashuri dhe mëshirë. Në dorë mbante një lëng të ftohtë që e kishte blerë për mua. Kur fillova ta pija, e ktheva kokën dhe vërejta atë, nga balli i saj rridhnin pika djerse. Ia ofrova gotën duke thënë: “Nënë, pi edhe ti pak”, ndërsa ajo tha: “Biri im, vetëm ti pije, unë nuk kam etje”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E KATËRT. Pas vdekjes së babait tim, nëna jetoi një jetë të vështirë si e ve. Jeta ishte vështirësuar, dhe shumë shpesh ishim të uritur. Fqinjët kur panë që gjendja jonë ishte e papërballueshme, këshilluan nënën, e cila ishte ende e re, të martohej me dikë që do ta ndihmonte. Mirëpo, nëna ime refuzoi këtë këshillë duke thënë: “Unë nuk kam nevojë për dashuri”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E PESTË. Pasi përfundova fakultetin, hyra në një punë me pagë të mirë në një firmë dhe vendosa ta marr përsipër kujdesin e shtëpisë. Shëndeti i nënës ishte dobësuar, e nuk mundi më tej të punonte, unë ndava pjesën nga paga ime dhe ia dhashë asaj, ndërsa ajo i refuzoi duke thënë: “Biri im, ruaji të hollat, unë kam mjaft për vete”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E GJASHTË. Vazhdova shkollimin e mëtejmë e paga ime u rrit edhe më shumë. Firma gjermane më ofroi një punë të mirë në Gjermani. U gëzova pa masë dhe fillova të ëndërroja për jetën e re të lumtur. E ftova nënën të vinte të jetojë me mua, por ajo refuzoi duke më thënë: “Biri im, unë nuk jam mësuar me jetë luksoze”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E SHTATË. Koha kalonte, nëna ishte plakur dhe shumë shpejt u sëmur nga karcinomi malinj. Në ato momente në mes meje dhe nënës sime të dashur ishin shumë shtete. I nevojitej përkujdesja e dikujt. I lashë të gjitha dhe u ktheva në shtëpi. Nënën e gjeta në shtrat. Kur më pa, u mundua të buzëqesh. Zemra m’u copëtua. Nuk ishte më ajo nëna që e kam njohur… Lotët më shkonin rrëke nëpër fytyrën time, por edhe tani ajo u mundua të më ngushëllojë duke thënë: “Biri im, mos qaj, unë nuk kam dhembje!”… KJO ISHTE GËNJESHTRA E SAJ E TETË. Pasi që tha këto fjalë, mbylli sytë dhe më nuk i hapi kurrë. Secilit që ka humbur nënën e tij të dashur, e këshilloj: GJITHMONE KUJTO SE SA KA SAKRIFIKUAR AJO PER TY!
:*
[[Skeda:Religious symbols.png|thumb|right|250px|Shenjat dalluese të disa prej feve më të mëdha botërore.]]
'''Feja''' është marrëdhënia që vendoset mes një personi dhe një apo më shumë [[Hyjnia|hyjnish]] ose fuqish mbinatyrore, pa pasur nevojë te vertetohet logjikisht nëse keto te fundit ekzistojne, dhe mes njerëzve që ushtrojnë të njëjtin [[Kulti|kult]]; me fjalë të tjera mund të përcaktohet si një përçim tejnatyror ([[Metafizika|metafizik]]) i ndare e i koduar dhe i trashëguar në brendësinë e një bashkësie shoqërore. Nevoja fetare është e pranishme në çdo kulture në trajta të dukshme nga rite që kanë një vlerë shoqërore e munden pak a shumë të kenë një përmbajtje [[Etika|etike]] (udhëheqja e sjelljes së brendshme) dhe [[Filozofia|filozofike]] (dhënie përgjigjesh pyetjeve gjithësinore).
== Përkufizime të tjera mbi fenë ==
Shkak, parim, ndihme ose sistem besimesh të mbajtura me bindje ose ndjenjë të fortë, si dhe adhurimi i Perëndisë ose mbinatyrores.
 
Një besim i fuqishëm në një fuqi ose disa fuqi te mbinatyrshme që mbikëqyrin [[fati]]n njerëzor; institucion i të shprehurit të besimit në një fuqi [[Hyji|hyjnore]].
 
Besimi dhe nderimi ne fuqira ose nje fuqi te mbinatyrshme te menduar si krijues dhe mbarvajtës i gjithesise.
Nje sistem vetjak ose i instituticionalizuar ne nje besim dhe adhurim te tille. Jeta ose kushtezimi i nje personi ne nje urdher fetar. Nje teresi besimesh, vlerash, dhe praktikash te bazuara ne mesimet e nje udheheqesi shpirteror.
 
Marrëdhenie e qenieve njerzore me nje Perendi ose perendite ose me gjithcka qe ata e mendojne te shenjte ose, ne disa raste, thjesht te mbinatyrshme. Rreth 35% e popullesise ne bote jane te krishtere e cila eshte feja me e perhapur ne bote
 
Nje thenje e vjeter nga shkrimtari i njohur Naim Frashri thot: Mos shikoni Kisha e Xhamia se feja e Shqipetarit edhete Shqiptaria
 
 
Feja është nje sistem mendimi, ndjenje, dhe veprimi qe ushtrohet nga nje grup dhe qe u jep anetareve nje synim perkushtimi; nje norme e sjelljes nga e cila individet mund te gjykojne pasojat vetjake dhe shoqerore te veprimeve te tyre; dhe nje model drejtues me te cilin individet mund te lidhen me grupin e tyre dhe gjithesine e tyre.
 
Nje shkak, parim, ose veprimtari e ndjekur me zell ose perkushtim te ndergjegjshem.
<!--
Usually, religion concerns itself with that which transcends the known, the natural, or the expected; it is an acknowledgment of the extraordinary, the mysterious, and the supernatural. The religious consciousness generally recognizes a transcendent, sacred order and elaborates a technique to deal with the inexplicable or unpredictable elements of human experience in the world or beyond it.
 
 
Archaeological evidence suggests that religious beliefs have existed since the first human communities. They are generally shared by a community, and they express the communal culture and values through myth, doctrine, and ritual. Worship is probably the most basic element of religion, but moral conduct, right belief, and participation in religious institutions also constitute elements of the religious life. Religions attempt to answer basic questions intrinsic to the human condition (Why do we suffer? Why is there evil in the world? What happens to us when we die?) through the relationship to the sacred or supernatural or (e.g., in the case of Buddhism) through perception of the true nature of reality. Broadly speaking, some religions (e.g., Judaism, Christianity, and Islam) are outwardly focused, and others (e.g., Jainism, Buddhism) are inwardly focused. Recently, a man living somewhere in New York state claimed he was "The Feja" or "The Fej", which essentially means he believed he was god of the seven incarnate. His location is unknown but it is said that when followers of eastern religions are near him, they can sense his presence.
 
-->
 
== Fillimet e besimit ==
Ashtu si bashkësitë njerëzore, edhe besimet, përmes një evoluimi prej mijëra vitesh, kanë kaluar në shkallë të ndryshme zhvillimi e ndryshimesh, si edhe religjionet e popujve të lashtë, politeistë. Mendimi mbizotërues i dijetarëve mitologë është se religjioni i mirëfilltë për herë të parë shfaqet në jetën e shoqërisë në të njëjtën kohë me lindjen e përfytyrimeve animiste. Animizmi është dukuria e shpirtit të padukshëm, të ndarë nga trupi, tërësisht të veçuar nga të perceptuarit e masës lëndore. Teorinë e animizmit si fillesë e shfaqjes së religjionit të vërtetë e ka përpunuar për herë të parë dhe në rrugë shkencore etnologu i shquar anglez E.Teilor (1832-1917). Të tjerë e kanë mbështetur dhe e kanë çuar më tej këtë interpretim, me anë të burimeve faktike të reja e të një analize më gjithëpërfshirëse. Gjithnjë është fjala për besimin e lashtë politeist e mbijetesat e tij të ardhura deri në kohën tonë. Sipas tyre, foshnjëha e njerëzimit, ashtu siç ndodh edhe tek fëmijët e vegjël, nuk arrinte në përgjithësime animiste religjioze në arsyetimin e saj, gjë që do të ndodhë më vonë, në shkallë më të larta të zhvillimit shoqëror. <P>Mendohet, sipas studiuesve të mirënjohur etnologë, se idetë religjioze dëshmohen sadopak te homosapiens, por nuk dëshmohen thuajse aspak tek homohabilis dhe as tek homoerektus, pra aty-aty, rreth 300.000 vjet më parë. Me dëshmi më të shumta, të studiuara më thellë e më gjerë nga antropologët, për areale të caktuara të bashkësive njerëzore, ato na bëhen më të qarta vetëm këtu e 50.000 vjet e këtej.</P> Edhe para shfaqjes së ideve fetare të njëmendta ka ekzistuar një farë kulti për të panjohurën: në lidhje me objekte, gjallesa a dukuri natyrore; ky kult kishte si shkak frikën, habinë e admirimin në drejtim të së panjohurës në natyrë e në jetën e njerëzve. Kësaj kohe i përkasin forcat e pakuptueshme e idetë magjike në përgjithësi; e po kështu fetishizmi, si cilësi të mbinatyrshme të objekteve të botës reale. Në rrënjë të tyre më të lashta, edhe totemizmi e disa përfytyrime magjike për të vdekurit shpjegohen si të natyrës magjike parafetare. Janë përfytyrime të mjegulluara të foshnjërisë së njerëzimit. Me zhvillimin e mëvonshëm të shoqërisë njerëzore, këto forca të lashta magjike marrin veti animistike e bëhen pjesë përbërëse e religjioneve të ndryshme, të lashta politeiste.
 
== Xh. G. Frejzer ==
<P>Xh. G. Frejzer thekson së magjia ishte një formë e bindjes parafetare, me veti të mbinatyrshme e të pakuptueshme të sendeve e dukurive të natyrës e të gjallesave. Edhe totemizmi ishte, sipas tij, një formë e përfytyrimeve dhe e veprimeve magjike më të lashta. Më vonë të gjitha këto forma, në shumë raste, animizohen dhe bëhen shoqëruese të religjioneve të vjetra politeiste dhe të mbijetojave të tyre deri në kohë të vona, fillimi i shek.XX. Mbrojtës e zhvillues të këtyre teorive janë dijetarë të shumtë.</P> I pari që e ka trajtuar magjinë teorikisht e në mënyrë të gjithanshme si dukuri me rrënjë parareligjioze është I. H. King. Të tjerë, si Xh. Lubbock, K. Beth, T Otto, G. VVerbernin, E. Durkheim, M. Mos, A. H. Krappe, E. De Martino, R. Pettazzoni, duke lënë pa përmendur edhe shumë të tjerë, e kanë shqyrtuar këtë dukuri në këndvështrime të ndryshme, duke e parë atë gjithnjë me rrënjë parafetare, por që ndërkohë është edhe shoqëruese, edhe e integruar në besimet e ndryshme politeiste e më tej.Ka disa dijetarë, etnologë të shquar si: W. Shmidt (1868-1954), E. A. Vestermarch (1861 -1939) dhe pasues të tyre, që duke u mbështetur tërthorazi në teoritë teologjike të krishtera, theksojnë se religjioni, madje vetë monoteizmi është aq i vjetër sa edhe shoqëria njerëzore. <p>Sipas tyre, në fillim, kanë ekzistuar si bazë e shoqërisë besimi monoteist, sistemi patriarkor si organizim social e familja, e cila është më e hershme dhe paraprirëse në krahasim me fisin primitiv. Mohohet universaliteti i disa institucioneve shoqërore në shoqëritë parake, siç është totemizmi, ekzogamia, e drejta e amësisë etj. Ato japin shpjegime arsyetuese mbi shfaqjen e këtyre dukurive të sipërpërmendura, në rrethana shoqërore të caktuara.</P>
==Shmid==
Shmidt, duke iu kundërvënë me forcë determinizmit evolucionist, formuloi parimet e veçanta të metodës së kërkimeve në etnologji, natyrisht e inkuadruar në shkollën kulturore - historike gjermane. Ai e quajti këtë "Shkolla kulturore-historike" në kuptimin e mendimit se në studimin e shoqërisë njerëzore nuk mund të përdoren metoda të evolucionit natyror, por metoda historike, që lidhen me parime morale, që përputhen me fakte e të dhëna të kulturës njerëzore në shkallë të ndryshme të zhvillimit të saj. Ky studiues e ndan kulturën e bashkësive njerëzore parake në tre shkallë zhvillimi të ndryshme, sipas komplekseve kulturore gjeografike dhe të burimeve të jetesës:
*kultura parësore, pra me veçanësi tepër të lashta: disa tipe të bashkësive njerëzore si: popullsi mbledhëse e ushqimitthjeshtë nga natyra, gjahtari e peshkim;
*kultura dytësore, një shkallë më e zhvilluar se e para, e vlerësuar si tip i veçantë jetese, si kompleks kulturor;
*kulturatretësore, tipe kulturore mft të zhvilluara se e dyta, po krejt të veçanta. Në tërë këto tipe kulturore të fiseve primitive, qoftë dhe në ato lashtësi më arkaike siç janë Pigmejt në Afrikë, krahas besimeve në magji e që kanë një religjion politeist mjaft arkaik, kanë në besimet e tyre idenë e zotit më të lartë, i vetmi krijues e drejtues i botës dhe i njerëzve. Këtë teori të monoteizmit, si më parësor, të lindur bashkë me njeriun, i cili ka një Krijues të Lartë, e mbështet në të dhëna misionarësh eksplorues. Shmidt, teorinë e tij të paramonoteizmit e ka shqyrtuar në veprën e tij 12 vëllimëshe "Origjina e idesë për Zotin" (1926-1955), shoqëruar me shumë të dhëna të eksplorimeve të kryera në bashkësitë e njerëzve primitivë në anë të ndryshme të botës, me referenca burimesh të shumta e të shumëanshme. Edhe vetë Shmidt ka kryer eksplorime në bashkësi të ndryshme të njerëzve parakë.
 
Studiues të ndryshëm të historisë së religjionit e ndërkohë dhe eksploratorë të mirënjohur në bashkësitë parake, e kanë hedhë poshtë katërcipërisht praninë e monoteizmit në fiset e egra; këtë "monoteizëm" e kanë quajtur të mbështetur në fakte të dhunuara, të keqinterpretuara. Etnologë të mirënjohur në botë si F. Grebner, P. Erenrah etj. theksojnë se për monoteizëm, për një Zot të Vetëm Suprem Krijues, në bashkësitë primitive as që duhet bërë fjalë; në to vërehen vetëm besime politeiste që nuk kanë lidhje aspak me ide të perëndisë supreme si i vetmi krijues. Studiuesi më klasik i historisë së religjionit, R. Pettazzoni, e ka quajtur teorinë e pranisë së monoteizmit në fiset e egra, "një mit shkencor i shekullitXX".
 
=== Gjashtë fazat e zhvillimit të besimi ===
Dijetari anglez J. Lebok (Lubbock) (1834-1913) i ka ndarë në 6 faza periudhat e zhvillimit të njerëzimit në përkatësi me idetë fetare.
* Në fazën e parë, më të lashtën, kanë sunduar ide ku mungon besimi, [[ateizmi]], pra mungesë e plotë e ideve fetare. Kjo nuk ka të bëjë aspak me ateizmin e sotëm, që në të vërtetë është kundërteizëm.
* Së dyti, [[fetishizmi]];
* së treti, adhurimi i natyrës (kafshëve, bimëve, gurëve);
* së katërti, [[shamanizmi]];
* së pesti: [[antropomorfizmi]] (hyjnitë të paraqitura në pamje njerëzore)
* dhe së fundi: besimi në një perëndi të vetme e të gjithëfuqishme, pra [[monoteizmi]]
 
== Feja ne trevat shqiptare ==
:'''''Artikulli kryesor [[Feja ne trevat shqiptare]]'''''
 
Feja te shqiptarët është e përhapur që nga kohrat e moçme. Që nga
fillimi kur në trojet e [[Ballkani]]t feja katolike e zëvendsoi besimin e
mëparshëm e deri në kohrat e sotme ku në këto territore ka disa
drejtime të feve të ndryshme (shiko listen).
Mbas kohës së Rilindjes me të cilën mori hovin edhe më shumë ndjenja
kombëtare e cila në kohën e [[Enver Hoxha|Enver Hoxhes]] u përforcua edhe në kurriz
të fesë, duke e shpallur [[RPSH]] si shtet ateist, roli i saj në jetën
e përditshme ka rënë në shkallë të ulët (me përjashtim të një numri të
vogël familjesh besimtare).
Në fillim të këtij shekulli në trevat veriore shqiptare dallohet një lëvizje e dendur misionarësh nga besime
të ndryshme. Se sa është efekti i tyre do të tregojë koha.
Deri në fund të [[Vitet 1990|viteve 1990]], kanë qenë të njohura këto fe dhe drejtime me rite të ndryshme.
* '''[[Islami|Islam]]'''
** [[Bektashi]]
* '''[[Krishtërimi]]'''
** [[Kisha Katolike Romake|Katolik]]
** [[Protestant]]
** [[Kisha Anglikane|Anglikan]]
** [[Kisha ortodokse|Ortodoks]]
** [[Dëshmitarët e Jehovait]]
 
== Feja dhe shteti ==
Në disa shtete feja apo Shërbyesit fetarë janë të liruar nga detyrimi për të dëshmuar në procedura para autoriteteve publike dhe gjykatave në lidhje me çfarëdo fakti ose rrethanash që ata kanë mësuar gjatë kryerjes së këshillimit të tyre fetarë.<ref name=KK200602L31>LIGJIN LIRINË FETARE NË KOSOVË [http://www.assembly-kosova.org/common/docs/ligjet/2006_02-L31_al.pdf Në amëzën assembly-kosova.org]</ref>
 
Tek shtetet e themeluara nga kombi shqiptarë çështja e shtetit dhe e fesë janë të ndara tradicionalsht. Kjo mbase vije që nga Rilindja kombëtare. Që në atë kohë, anëtarët e Rilindjes kishin parftyrime të qarta sa i përket kësaj çështje dhe kjo duket se edhe ishte e bazuar në natyrën e popullit. Kështu njëri nga përfaqësuesit e Rilindjes thotë se ''Ti quash shqiptarët myslimanët dhe katolikët, që nuk i përkasin kishës greke dhe të pretendosh se ortodoksët e të njëjtit vend janë helenë, vetëm sepse ushtrojnë doktrinat e kishës ortodokse, do të thotë sipas pikëpamjes sonë, ta ngresh besimin fetar në parim kombsie dhe ta marrësh dogmën për racë, ritin për atdhe, gjë që është e papranuehme''.<ref name=VehbiBala>Të nxierrura nga: <tt>Vehbi Bala : PASHKO VASA - portret-monografi, botuar në : Pashko Vasa VEPRA 4, Rilindja, Prishtinë 1989.</tt></ref>
 
== Renditja e feve ==
 
=== Monoteizmi ===
Fjala monoteizëm rrjedh nga fjala greke ''mono = një'' dhe ''Theos = Perëndi'' që ka kuptimin: Besimi në një Perëndi të vetëm si krijuesi dhe sunduesi i botës, dhe i universit.
 
=== Politeizmi ===
Fjala politeizëm rrjedh nga fjalët greke ''polis'' dhe ''Theos = Perëndi'' që ka kuptimin e adhurimit të shumë zotave me atribute të ndryshme.
 
Në kohët e lashta adhurimi politeist ishte i zhvilluar dhe i larmishëm. Shihet kjo në fenë babilonase, egjiptiane, greke, romake etj. Çdo fenomeni natyror i cili ishte jashtë forcave njerëzore dhe në dëshire për kontrollin e këtij fenomeni i bashkangjitej një "kryetar", i cili dhe ishte zoti i kësaj. Ky adhurohej veçanërisht dhe kishte kultin, rregullat, zakonet dhe faltoren përkatëse. Kështu ishte zoti i pllenimit, seksit, erës, detit, tokës, i botës së përtejme, i fëmijëve, i qiellit etj.
 
Politeizmi u sulmua dhe u dënua nga 10 urdhërimet që [[Moisiu]] i dha popullit të [[Izraeli]]t ndërsa po udhëtonin nëpër shkretëtirë nga [[Egjipti]] për në vendin e premtuar dhe ishte i pari nga këto urdhërime i pasuar dhe përforcuar nga i dyti:
:#Mos kij Perëndi tjetër përpara meje
:#Mos bëj skulptura ose piktura edhe t’i lutesh dhe t’i adhurosh në vend të Perëndisë.
 
 
== Lista e feve kryesore boterore ==
<small>''(Ne rend alfabetik)''</small>
 
* [[Budizmi]]
* Sikizmi
* [[Hinduizmi]]
* '''[[Islami]]'''
* [[Judaizmi]]
* '''[[Krishterimi]]'''
** [[Kisha Katolike Romake|Katolik]]
** [[Kisha ortodokse|Ortodoks]] Bahai
 
== Statistika të numrit të besimtarëve ==
Nga 6,677,563,921 njerëz sa vlerësohen se jetojnë në Tokë (korrik 2008), ata ndahen në këto besime fetare :
* 33,32 % të krishterë
* 21,01 % Muslimanë
* 13,26 % Hindu
* 5,84 % Budistë
* 0,35 % Sikë
* 0,23 % Çifutë
* 0,12 % Bahai
* 11,78 % besime të tjera
* 11,77 % jo fetarë
* 2,32 % ateistë
 
== Fe te tjera ==
Fe te tjera, te shperndara para se gjithash ne [[Azia|Azi]] dhe ne [[Evropa|Evrope]] jane:
 
* [[Asatru]] ose [[Odinizmi]]
* [[Druidizmi]] apo [[Keltizmi]]
* [[Ayyavazhi]]
* [[Kaodaizmi]] apo [[Kao Dai]]
* [[Konfucianizmi]]
* [[Bahá'í]]
* [[Shamanizmi]]
* [[Shintoizmi]]
* [[Sikhizmi]]
* [[Neopaganizmi]] ose [[Paganizmi]]
* [[Taoizmi]]
* [[Zoroastrizmi]]
 
== Fe te zhdukura ==
Fete me te medhaja te se kaluares dhe tashme te zhdukura ishin:
* [[Feja e lashte greke]]
* [[Feja e lashte romake]]
* [[Feja egjiptiane]]
* [[Feja etruske]]
* [[Feja maja-Historia e vërtetë e masonëve|Feja masoneve]]
*
 
= Historia e vërtetë e masonëve =
Tërhequr më 27 Prill&nbsp;2014
 
TIRANE-Kohët rreth vitit 1820 dukej sikur ishin kohët më të mira për marrëdhëniet speciale mes urdhrit vëllazëror të masonerisë dhe kombit të ri amerikan. Nuk ishte vetëm sepse shumë anëtarë të shquar të brezit themelues si George Washington, Benjamin Franklin dhe 13 prej 39 nënshkruesve të Kushtetutës kishin qenë anëtarë. Ishte dhe për faktin se republika që po rritej me shpejtësi dhe shoqëria vëllazërore kishin shumë ideale të përbashkëta. Vlerat republikane amerikane dukeshin si vlera masonike: vlerësimi i lartë për të mësuarin dhe progresin dhe për atë që mund të quhet një fetari e gjerë dhe tolerante. Steven Bullock, historian në Institutin Politeknik të Uorcesterit dhe studiues i vëllazërisë malonike në Amerikë shprehet se masonët “ndihmuan për t’i dhënë kombit të ri një bërthamë simbolike”. Nuk ishte kot kompasi, katrori dhe emblema të tjera të lidhura me masonët të gdhendura kudo, edhe në bizhuteri edhe në tavolina që u përkisnin masonëve ose jo-masonëve. Gjithashtu, nuk është pa domethënie fakti se një numër i madh amerikanësh mendonin se Vula e Madhe e SHBA përmbante simbole malonike. Ishte një lloj prirjeje ndaj vëllazërisë që njerëzit ta shihnin influencën e masonerisë dhe atje ku nuk ekzistonte.&nbsp;
 
Që në kohën e Revolucionit masonët ishin bërë celebruesit gjysmë-zyrtarë të kulturës amerikane civile. Me veshjen e tyre specifike të përbërë nga përparëset masonët origjinalë në fakt ishin gurë-masonët. Ato e kishin zakon që të hidhnin në mënyrë rutinë gurth e themelit në ndërtesat qeveritare dhe kishat, si dhe merrnin pjesë në parada dhe ceremoni të tjera publike.&nbsp;
 
Kur Lafayette tashmë i plakur bëri turneun e tij në SHBA në vitet 1824025 anëtarët e “zanatit” (siç quhet masoneria) e pritën në mënyrë të spikatur masonin duke e ftuar të qëndronte në lozhën lokale. Ai udhëtim shërbeu për të rritur anëtarësimin në masoneri, i cili ishte rritur nga 16 mijë anëtarë në vitin 1800 në 80 mijë anëtarë në vitin 1822.&nbsp;
 
Si ndodhi atëherë që ajo çfarë dukej si epoka më e mbarë e masonerisë u kthye në tmerr? Përgjigja mund të gjendet pjesërisht në reagimin publik të ndarë në dysh ndaj turneut të Lafayette. Për shumë qytetarë shfaqja e hapur e afeksionit vëllazaror ndaj një fisniku të huaj mbante erë elitiste dhe konspiracionale. Thënë troç, kjo “ngjalli dyshimet e një zanati si një urdhër ndërkombëtare me sekrete dhe të një të shkuare radikale revolucionare”.&nbsp;
 
Ishte hera e parë që masoneria përballje me një reagim të tillë. QË nga lindja e lëvizjes vëllazërore të organizuar në fillim të shekullit të 18-të në Londër deri në këtë ditë masoneria ka qenë objekt kurioziteti të madh dhe dyshimesh të herëpashershme. Me ritualet sekrete dhe përfshirjen e mençurisë së lashtë e shkencës dhe arsyes së Rilindjes moderne, si dhe anëtarësimin ekskluziv vëllazëria masonike ka shërbyer si ushqim për teoritë konspirative dhe shkrimtarët oportunistë, të etur për të fituar duke “ekspozuar” në mënyrë imagjinare mënyrat sekrete dhe ambiciet sekrete të vëllazërisë. Nëse “sekreti i madh” i masonëve, siç thoshte Benjamin Franklin “është se ato nuk kanë asnjë sekret” ato që sugjerojnë se është ndryshe, duke përfshirë këtu edhe romancierin, Dan Brown thjesht kërkojnë të krijojnë audiencë.&nbsp;
 
Historia e vërtetë e masonëve është shumë më interesante se gjithë përrallat që rrotullohen rreth saj. Është e vërtetë që arritjet thelbësore të masonëve në formimin e qytetarëve solidë, krijimin e rrjeteve sociale dhe mbështetjen e kauzave filantropike janë më të shquarat përballë përpjekjeve për të dëmtuar organizatën. Se si masoneria u ngjit në një pozicion aq të lartë në jetën publike amerikane për të humbur shumë shpejt mantelit e respektit është një histori që ka filluar në Skoci dhe Angli. Masonët që e kanë zanafillën në lozhat e shekullit të 17-të në Britani, kur pranoheshin zotërinj të përzgjedhur të cilët zotoheshin për besnikëri ndaj kurorës dhe ndaj zotit. Këto anëtarë të “pranuar” tërhiqeshin nga karakteri social i vëllazërive, si dhe nga ritualet private të ceremonive që dikur i ndihmonin artizanët të ruanin sekretet e zanatit. Lidhjet e masonerisë me arkitekturën e lashtë, gjeometrinë dhe arte të tjera racionale, si dhe shkencën ia rrisnin akoma më shumë joshjen që transmetonte. Teksa anëtarët e pranuar, të cilët ishin më së shumti anëtarë të Shoqërisë Mbretërore shkencore të Britanisë filluan të dominonin lozhat, fokusi i jetës vëllazërore u zhvendos tek konsiderata filozofike dhe eksplorimi i lidhjeve ndërmjet ligjeve të zbuluara të natyrës dhe mençurisë së qytetërimeve të lashta. “Ato studionin arkitekturën greke dhe romake për të gjetur çelësin e të vërtetave të humbura të qytetërimeve të lashta”. Në Amerikë, masoneria u përqafuar dhe nga institucioni aristokrat, si dhe nga anëtarët e klasës komerciale që aspironin shtresën aristokrate. Masoneria inkurajoi një lëvizje sociale dhe një elitë më përfshirëse nëpërmjet arsimimit, kultivimit të sjelljes dhe nderit, si dhe tolerancës për diferencën në çështjet delikate të fesë. Në kohën e Revolucionit, burrat me karakter, talent dhe ambicie përdorën masonerinë për të ngjitur shkallët sociale. Por, pavarësisht punëve të mira të vëllazërisë, mitet e veprave të errëta vazhdonin ta përndiqnin masonerinë. Por, sfida më e madhe e masonerisë nuk ishte përdorimi në fantazitë konspirative, por dobësimi i pozitës së saj në Amerikë, duke humbur forcën dhe adhurimin e vërtetë të anëtarëve.&nbsp;
 
Origjina legjendare&nbsp;
Edhe pse të ashtuquajturat “llozha” të masonëve janë shfaqur në shekullin e XVII-të, në Écosse, origjina e tyre historike implikon edhe një origjinë legjendare dhe simbolike më të lashtë. Masonët e parë e lidhnin simbolikisht këtë origjinë mitike me origjinën e vetë masonërisë (domethënë me origjinën e artit të ndërtimit). Në një shekull ku studimet paleontologjie nuk ekzistonin akoma, ishte e natyrshme për ata që ta lidhnin origjinën e saj me epokën e Adamit (njeriu i parë sipas konceptit të kohës) ose atë të Noes (ndërtimi i Harkut dhe fesë së “parë”) ose më shpesh me atë të ndërtimit të tempullit të Salomonit nga arkitekti Hiram Abi. Në fund të shekullit të XVI-të, dorëshkrimi i Régius e vendoste në mënyrë emblematike shoqërine e Masonëve nën emrin e Euklidit dhe të Pitagorët, baballarët e gjeometrisë dhe nën mbrojtjen e mbretit Athelstan të Anglisë. Të tjera dorëshkrime që lidhen me shoqërinë e masonëve, si dorëshkrimet e Halliwell (c. 1390), le Cooke (c. 1400), statujat e Ratisbonne (1498), statujat e Schaë (1598), York (1370), Absolion (1668), Sloane (1700) paraqesin aspekte të ngjashme.Në fund të shekullit të XVIII, me rizbulimin e Egjiptit antik nga perëndimorët, natyrshëm këto rituale malonike e zhvendosën origjinën simbolike në epokën e ndërtimit të piramidave. Në mesin e shekullit XIX të romanticizmit, me rastin e rizbulimit të trashëgimisë së Mesjetës, miti masonik përforcoi gjithaq natyrshëm hreferencat me ndërtimin e katedraleve. Pas gjithë këtyre modifikimeve të dukshme simbolike, ajo që bie në sy është se shoqëria e ka zhvendosur gjithnjë simbolikën e saj drejt atyre që sollën progres gjatë gjithë historisë në histori, artin e ndërtimit dhe vlerave që ata shpallin.&nbsp;
 
Antimasonizmi, frikë nga misteri dhe sekreti&nbsp;
Antimasonizmi ka lindur e ushqyer nga frika prej sekretit, misterit dhe “shoqërive sekrete”. Ky qëndrim lidhet edhe me kundërshtimin e ideve progresiste dhe liberale të dala nga shekulli i Lymierëve, koha gjatë të cilës shumë filozofë të njohur janë bërë anëtarë të masonerisë. Antimasonizmi konsiderohet një doktrinë që zhvillohet në disa mjedise katolike dhe tek kundër-revolucionarët.&nbsp;
 
Masonët e famshëm&nbsp;
Mendohet që masonët e famshëm kanë qenë të shumtë dhe në rend alfabetik nis me Aldrin (që vuri këmbën në hënë në 21 korrik 1969), por në këtë listë figurojnë edhe emra të mëdhenj si filozofi i madh i të drejtës Jean-Baptiste Baudin që është bërë anëtar i shoqërisë në 1842, Pierre Brossolette. Por edhe Mozarti radhitet ndër masonët, pasi është pritur në lozhën e bamirësisë në Vjenë në 1784 dhe mendohet se edhe Donatien Alphonse, markezi iSade (1740-1814) ka qenë mason, por ka një debat për këtë. Por nuk ka asnjë dyshim për anëtarësinë e Hugo Pratt, autor filmash vizatimorë në masoneri. Ndër politikanët figuron edhe Paul Ramadier (1888-1961) që nuk e ndali kurrë aktivitetin masonik. Ai ka qenë president i parë i parlamentit të Republikës së gjashtë. “Ne jemi trashëgimtarë të burrave dhe grave që kanë përmirësuar njerëzimin: Volteri, La Fayette, Garibaldi, Auguste Blanqui, Victor Schoelcher, emir Abd El-Kader, Louise Michel, Bakounine, Jean Zay, Félix Eboué, Pierre Brossolette dhe shumë të tjerë janë disa nga anëtarët e kësaj shoqërie sipas ‘Grand Orient”.&nbsp;
 
 
(d.b/Shqipemedia/BalkanWeb)[[Feja maja-Historia e vërtetë e masonëve|aja]]
* [[Feja azteke]]
* [[Feja inka]]
== Burimi i të dhënave ==
<small><references /></small>
 
== Shiko edhe këtë ==
* [[Agnosticizmi]]
* [[Animizëmi]]
* [[Ateizmi]]
* [[Feja në trevat shqiptare]]
* [[Feja afrikane]]
* [[Laicizmi]]
* [[Neopaganizmi]]
* [[Pluralizmi fetar]]
* [[Spiritizmi]]
* [[Sekte]]
* [[Teologjia]]
 
[[Kategoria:Feja| ]]
 
[[Kategoria:Feja në trevat shqiptare]]
 
[[Kategoria:Teologjia]]
 
 
{{Link FA|ca}}