|
= PUSHTIMI I KONSTANDINOPOJES 1453 =
== HYRJE ==
Gadishulli i Ballkanit ndodhet midis dy qytetrimeve, dhe
atë midis atij perendimorë dhe atij lindorë dhe si i tillë ka qenё gjithmonë
fushbetejë përplasjesh të mëdha të perandorive, popujve e feve të ndryshme. Gjatë
shekujve në Ballkan kanë jetuar popuj e janë ngritur perandori të ndryshme të
cilat pa dyshim kanë lënë gjurmët e tyre në historinë e Ballkanit, të tilla
ishin perandoria Bizantie apo Perandoria Lindore Romake me kryeqendër
Konstandinopojën, si dhe Perandoria Osmane.
==Poltika ne Kukes==
Popujt, shtetet apo perandoritë gjatë historisë së
ekzistencës së tyre përjetojnë ulje-ngritjet e tyre dhe natyrisht që një gjë të
Qyteti i Kukësit u shpall bashki në fillimin e viteve 30. Më 23 Gusht të vitit 1946 prefektura e Kukësit u nda në tre nënprefektura, në 8 komuna , 147 lokalitete. Nënprefektura e Kukësit përfshinte 3 komuna ajo e Qendrës e Dardhës dhe ajo e Krumës. Në ditët e sotme Kukësi është i ndarë në një bashki, në 14 komuna dhe këto në 84 fshatra.
tillë e përjetoi edhe Perandoria Bizantine që arriti kulmin dhe pastaj ju
nënshtrua ''“rregullit”'' të përhershëm
të ''tatpjetës'', ndërsa ajo që la pas
kjo perandori do të bëhej pjesë e një perandorie tjetër, një perandorie të re,
por me një frymë shpirtërore-fetare të ndryshme.
===Bashkia Kukës===
Që nga shfaqja e parë e fiseve nomade turke në kufijt
Tradicionalisht njihet si qytet me bindje të djathtë. Kryetar i Bashkisë së Kukësit është z.Hasan Halilaj. Më përpara tij kryetarë bashkie kanë qenë : Shefqet Çela (periudha e Mbretit Zog), Abedin Budinaku (periudha e Mbretit Zog), Tahir Kolgjini (periudha e pushtimit italian), Xhaferr Bislimi (periudha e pushtimit gjerman, i vrarë me atentat nga celula komuniste e Kukësit). Në vitin 1944 bashkitë u zëvendësuan me Këshillat Popullorë të qyteteve dhe u rikthyen në zgjedhjet lokale të korrikut 1992. Nga viti 1992 e këtej kryetarët e bashkisë kanë qenë : Qemal Parllaku (1992-1996, Partia Socialiste), Safet Sula (1996-2000, Partia Demokratike), Ylber Zeneli (2000-2003, Partia Demokratike) dhe Osman Elezi (2003-2007, Partia Socialiste). Hasan Halilaj është i vetmi që ka fituar 2 herë zgjedhjet lokale në vitet 2007 (PD) dhe 2011 (PD më pas LSI).
lindorë të Anadollit, Perandoria e vjetër do të rrudhej vazhdimisht, e në
territoret e sajë do të vendoseshin emirët selxhukas. Por ajo që është më e
rëndësishmja në këto ngjarje dhe që shënon për Ballkanin dhe Azinë e Vogël
fundin dhe fillimin e një epoke të re është pushtimi i Konstandinopojës, d.m.th
zhdukja e P.Bizantine pra fundi i epokës bizantine dhe fillimi i epokës
otomane.
====Këshilli Bashkiak====
Konstandinopoja ishte
ajo për të cilën shum mbretër e perandorë kishin “''ëndërruar”'', ajo shtrihej në kufirin e ndarjes së orientit me
perendimin dhe ishte s’pari qendra e një pernadorie të vjetër e të mbuluar plot
lavdi, trashgimia e së cilës ishte ndër më tundueset, pastaj kish qenë qendra e
kulturës dhe tregtisë së botës së atëhershme mesjetare, por të gjitha këto e
bënin të ishte mjaft e lakmuar nga pushtues të ndryshëm të cilët pretendonin
trashgiminë e sajë, lakmonin kulturën e pozicionin e sajë gjeo-strategjik etj.
Këshilli Bashkiak është i përbërë nga pesë komisione:
Konstadinopoja konsiderohej si e papushtueshme dhe jo më
• Komisioni i Mandateve (3 anëtarë)
kot, gjat gjithë historisë së sajë, më tepër se njëmijë vjeçare ajo u sulmua
nga ushtri të ndryshme por në duar armike ra vetëm dy her dhe atë më 1204
pushtimi i parë që në fakt është fillimi i fundit të kësaj perandorie si dhe më
1453 pushtimi i dytë dhe i fundit, dhe pikërisht pushtimi i dytë ka një rëndësi
të veçantë pasi shënon fundin e një perandorie dhe fillimin e një epoke të re,
pra epoka otomane.
• Komisioni i Ekonomisë Financës dhe Buxhetit (5 anëtarë).
Peuridha para,
gjatë dhe pas pushtimit ishte një dramë e vërtetë që kishte të bënte me
avancimin gjithmonë e më të madh turk, me pëpjekjet e perandorëve të fundit
bizantin për të shpëtuar perandorinë, heroizmin e bizantinve si dhe me rëninen
e qytetit në duart e osmanve me çka fillon një epokë e re për vetë qytetin.
• Komisioni i Planifikimit Urban, Shërbimet Publike dhe Pronat (7 anëtarë).
== I.ARDHJA E TURQVE ==
Periudhat e hershme të hisotirisë turke janë një
labirinth i vërtetë dhe këtë e vështirsojnë edhe më shum legjendat e shumta,
megjithatë duhet si për fillim të ceken disa ngjarje kryesore që kanë të bëjnë
drejtpërsëdrjeti me turiqt dhe osmanët.
• Komisioni për Rendin, Emergjencën civile, Shëndetin dhe përkujdesjet e tjera sociale (5 anëtarë).
Turqit ishin fise mongole që vinin nga Azia Qëndore,
këto fise nomade jetonin duke plaçkitur dhe si të tillë shpesh ndërronin
vendqëndrimet e tyre, dhe kështu do të binin në kontakt në shek.X me arabët nga
të cilët do të merrnin fenë islame, ndërkohë kishin filluar të dilnin në pah
edhe udhëheqës të shquar ushtarak e ndër to më i dalluar ishte Selxhuku.
• KomIsioni për Arsimin, Kulturën, Rininë, Sportet, Mediat, Shoqërinë Civile dhe Vlerësimin e figurave (6 anëtarë).
Nën flamurin e Selxhukut forcat turuke do të fillonin
plaçkitjet në viset lindore të Azisë së Vogël, ndërsa perandorët bizantin nuk
bënë gjë për ti ndalur për një kohë të gjatë pasi ishin të zënë me luftrat e
brendshme, dhe kur njëri nga këto u kujtua të ndalte këto plaçkitje të egra
problemi tashmë kish marrë përmasa alarmante, dhe kur forcat bizantine u rrekën
ti ndalnin, këto barbarë plaçkitës i shpartalluan krejtësisht forcat bizantine
në betejën e Manzikerit në vitin 1071, kjo betejë shënon fillimin e ''vërshimit'' turk në Azinë e Vogël me çka
në territorin e sajë do të krijoheshin një numër i madh i shteteve turke, si
Sulltanati i Rumit e tj, por këto shtete shpesh vetëshkatrroheshin dhe nuk
arrinin të shfrytzonin dobësinë dhe katastrofat si psh: ajo e vitit 1204, duhet
theksuar gjithashtu se edhe ato po goditeshin nga mongolët e Xhinxhis Khanit i cili
i shpartalloi krejtësisht, por edhe ai u largua shpejt.
Në këto rrethana që gjendej Azia e Vogël, çdo njeri që
zotronte disa qindra ushtarë e shpallte veten sundimtar, kjo periudhë është
shumë e errët dhe për këtë ka kontribuar edhe historiografia e sotme turke duke
e mbushur me legjenda me synimin për ta ngritur sa më lart, por në realitet e
ka gjunjëzuar krejt para shumë studiusve perendimorë që nuk i parapëlqejnë shumë
legjendat, sidoqoftë duhet që kalimthi edhe kjo periudhë të ceket, kështu:
Osmani ishte kryetar një fisi në Sugut pra në pjesën veriperendimore të Azisë
së Vogël ku vite më parë kishte ardhur Ertogruli pra babai i tij me ca qindra
luftëtar, natyrisht legjendat turke i tregojnë ndryshe ngjarje megjithatë ato i
sherbejnë vetëm një elementi, pra tregojnë gjendjen kaotike në të cilën ndodhej
Azia e Vogël, nga depërtimi gjithmonë e më i vrullshëm i turqve.
* Funksionimi i Këshillit Bashkiak
Zotrimi i Osmanit ndodhej midis krahinave bizantine të
cilat ishin pa sundimtar pasi P.Bizantine sapo ish ringjallur dhe kështu Osmani
arriti me pak mundim të vendosë sundimin mbi to e më pas edhe ti islamizonte me
politikën e tij të tolerancës fetare. Koha e sundimit të Osmanit karakterizohet
me krijimin e dinastisë osmane dhe me pushtimin e Bursës.
Këshilli Bashkiak përdor funksionet e veta pasi është zgjedhur, deri në themelimin e Këshillit të ardhshëm të ri. Takimet e rregullta të këshillit mbahen sipas vendimit të lëshuar nga vetë këshilli, por jo më pak se një herë në muaj. Përveç takimeve të rregullta, këshilli mund të mblidhet nga:
Menjëherë pas marrjes së Bursës 1326, Osmani vdiq dhe
pasuesi i tijë ishte Orkani[1]
i cili vazhdoi pushtimet në Anadoll duke marrë qytetet bizantine njëri pas
tjetrit dhe kto qytete panë se si perandoria e tyre as që ua kthey sytë, madje
u ndjenë të braktisur edhe nga kisha orotodokse, gjë që nuk i shpëtoi pa
shfrytzuar Orkanit i cili vazhdoi politikën e të atit dhe ktheu pjesën më të
madhe të popullsisë së krishterë të Anadollit që kish pushtuar, në mysliman dhe
si për fillim të mabrë për otomanët në Bizant shpërthyen grindjet për pushtet
dhe tani Orkani jo me forcë por i thirrur do të shkelte Europën.
•Kërkesa e Kryetarit
Gjon Kantakuzeni thirri për ndihmë Oraknin dhe pas disa
shërbimesh Orkani i paraqiti ''faturën''
Gjon Kantakuzenit i cili qe ulur në fronin biznatin, dhe si mos më keq kërkesat
ishin stratosferike por Kantakuzeni vonë e kuptoi se tu kërkosh ndihmë të ''“pa besve”'' ishte çmim tepër i lartë, Orkani
kërkoi dorzimin e një kështjelle në në pjesën europiane të Dardaneleve dhe disa
konçensione tjera, dhe kështu Orkani mori kështjellën Cinpe 1354[2],
pra turqit vendosën njërën ''këmbë'' në
Europë.
•Kërkesa e 1/3 së anëtarëve të tij
Pas Orkanit në fronin osman erdhi Murati I i cili
pushtoi Maqedoninë, Thrakinë dhe pjesë të mbrendëshme të Ballkanit duke bërë
përpara drejt Serbisë dhe në vitin 1389 shpartalloi princat ballkanas në
betejën e Kosovës të udhëhequr nga Llazar Hrblenoviqi por këtu edhe Murati I
edhe Llazari vdiqën në fushat e betejës, dhe atë për njërin thuhet në betejë
duke luftuar e për tjetrin nën hijen e çadrës, sidoqoftë u mbërthyen nga
legjendat e bukura që të dy.
•Kërkesa e prefektit për çështje që lidhen me funksionet e institucionit të saj
Pasuesi i Muratit ishte Bajaziti I me nofkën ''ilderim'' që do të thotë ''rrufe ''dhe e meritoi plotësisht, ai mori
fronin dhunshëm duke vrarë të vllanë Jakupin, dhe pastaj do të ndeshej me
hungarezët e Sigismundit në vitin 1389 në Nikopojë dhe perendimorët do të
psonin një disfatë të pa parë, pas kësaj Hungaria qëndroi larg skenës
ballkanike për një kohë, ndërsa Bajaziti iu kthye Anadollit ku bëri kërrdin
deri sa shtiu në dorë pjesën më të madhe të Azisë së Vogël, e pra të gjitha
këto ishin lajme të këqija për Konstandinopojën që ish katandisur si mos më keq
dhe ish vetëm një pikë e vogël tash më në hartën e Europës edhe pse mbante
emrin Perandori ajo tashmë përbëhej vetëm nga qyteti i Konstandinopojës dhe nga
rrethinat, po ashtu edhe Moreja dhe Selaniku llogariteshin pjesë e perandorisë
edhe pse thuajse kishin një qeverisje të pavarur me despotë të tyre.
Kryetari i Këshillit Bashkiak është Basri Elezi. Kreu i Këshillit shpall takimin e ardhshëm, kohën, vendin dhe agjendën jo më pak se pesë ditë paraprakisht. Axhenda e propozuar miratohet nga Këshilli.
Por më në fund do të vinin edhe ditët e qeta për
Gjatë periudhës nga data e zgjedhjeve, deri në ngritjen e këshillit të ri, Këshilli Bashkiak i vjetër ushtron funksione të kufizuara dhe merr vendime vetëm për raste të situatave emergjente. Takimi i Këshillit Bashkiak konsiderohet i vlefshëm nëse marrin pjesë shumica e anëtarëve të tij, përveç kur pjesa tjetër është e nevojshme për vendime të tjera, sipas përcaktimeve në nenin 33 të këtij ligji; "Nëse Këshilli nuk mblidhet për shkak të mungesës së anëtarëve të tij gjatë tre muajve nga data e takimit të tij të fundit, Këshilli është konsideruar i vetë-shpërbërë. Vetëshpërndarja pasohet me zgjedhje të reja për këshillin përkatës dhe sekretari i Këshillit Bashkiak njofton prefektit brenda 10 ditëve pas periudhës tre-mujore të pushimit nga puna." - Mbledhjet e Këshillit janë arkivuar, siç përcaktohet në rregulloren e brendshme të funksionimit të Këshillit.
Bizantin, u shfaq në skenë Timurlengu i cili kish shtënë në dorë territore të
pa mata të Azisë dhe u ish afruar edhe sundimeve të Bajazitit, në të vërtetë në
fillim Timuri nuk donte konflikte dhe i dërgoi një letër Bajazitit për tu mirkuptuar dhe por të mos pasur
përplasje, por Bajaziti me arrogancën që e karakterizonte iu përgjigj se do të
vinte dorë mbi harem nëse nuk vinte ti përulej, Timuri u fye rëndë dhe u nis
për hakmarrje kështu ushtritë kundërshtare u përballën në Anakara ose Angora në
vitin 1402, Bajaziti gaboi duke vënë në rrjesht të parë kalorsinë tartare e
cila e friksuar dhe sfilitur nga marshi dhe se nuk donte të luftonte me njerzit
e të së njejtës rracë u bashkua në masë të madhe me armikun, Bajaziti nuk iku,
vendosi të rezistonte por u kap rob s’bashku me gruan e tij dhe u dërguan te
Timurit i cili trajtoi në mënyrën më të turpshme.
Këtu lajmi i mirë për Bizantin ishte se ushtria e pathyeshme
osmane më në fund u thye dhe Perandoria Osmane u tund fortë nga themelet dhe u
nda në dy pjesë dhe djemt e mbetur të Bajazitit filluan luftën për fronin
ndërsa Timuri iu drejtua sërish lindjes dhe i la të lirë djemt e Bajazitit të
vazhdonin luftën e tyre për fronin e sulltanit.
== II.RINGRITJA E OSMANVE ==
Pra P.Osmane mbijetoi nga katastorofa e Ankaras
megjithse shumë e dobët, fronin e mori Mehmeti I në vitin 1413 i cili i sfidoi
dhe i vrau vllezirt e tij njëri pas tjetrit, por ama me ndihmën e bizantinve,
pra ktu qe përzier thell Manueli II.
Pra Bizanti gjatë kohës së Mehmetit I mori frymë lirshëm
pasi Mehmeti dëshironte paqen dhe jo luftën dhe sulltani më së shumti iu
përkushtua ringritjes së perandorisë dal-ngadalë se sa luftrave në Europë, dhe
me Bizantin, dhe ktu ndikoi mjaft diplomacia bizantine mirpo kjo gjendje zgjati
deri në vitin 1421 kur në fron erdhi Murati II, i cili në majë të gjuhës kishte
luftën por edhe gjatë sundimit të Muratit II, Bizanti pati fat pasi ushtritë e
Muratit ishin tepër të zëna me Janosh Huniadin i cili e pat mundur dy her dhe
po ashtu në Shqipëri shpërtheu kryengritja e Skëderbeut i cili e mundi Muratin
disa herë.
Anëtarët e Këshillit Bashikak zgjidhen për një periudhë 4-vjeçare dhe për Qarkun e Kukesit, ky këshill është i përbërë nga 26 anetarë. Anëtaret e ketij Këshilli së bashku me pozicionin që kanë janë :
Por fati sërish ishte me osmanët, në vitin 1430 Murati
rrethoi Selanikun dhe e pushtoi dhe po ashtu kish rrethuar edhe Konstandiopojën
por u tërhoq pasi në Anadoll kishte plasur lufta, ndërsa në vitin 1444 Murati
II mundi rëndë ushtrinë e kryqzatës të udhëhequr nga mbreti hungarez Ladislavi
dhe nga Janosh Huniadi në Varna të Bullgarisë, fitorja u festua duke ngulur
kokën e Ladislavit në majë të heshtës.
1. Ibsen Elezi Kryetar (PD)
Që nga shfaqja e tyre osmanët treguan se s’janë ca
mongolë primitiv që do ti merrte era e historisë, ato u bënë një rrezik serioz
për P.Bizantine dhe për Europën por që në mënyrë të pa shmangshme do të kanosnin
ekzistencën e Perandorisë Bizantine e cila ishte e dërrmuar dhe nuk arriti ta
merrte veten më që nga katastrofa e 1204.
2. Sherif Hasandoçi Nen/Kryetar (PD )
Periudha e viteve kur në fronin osman ishte Mehmeti I
dhe Murati II do të jetë koha kur perandorët bizantin si Manueli dhe Jovani
VIII do të zhvillonin një diplomaci intenzive për të shpëtuar perandorinë e
tyre.
3. Hasan Halilaj Kryetar i Bashkise Kukes (LSI)
== III. PËRPJEKJET E PERANDORVE BIZANTIN ==
Shkëlqimin e saj Perandoria Bizantine e humbi që nga
kryqzata e IV kur latinët pushtuan Konstandinopojën dhe plaçkitën gjithçka që
gjetën brenda mureve të ''“pa pushtueshme” ''dhe
kur Bizanti u ringjallë sërish në
gjysmën e dytë të shek. XIII nga Paleologët më saktë nga Mihail Paleologu me
ndihmën e gjenovezve, nuk e mori dot më veten dhe as që e arriti forcën ushtarake shtrirjen territoriale dhe
rrjedhimisht as shkëlqimin kulturorë e ekonomik pas goditjes vdekjeprurëse të
1204.
4. Shefqet Bruka Keshilltar Bashkia Kukes (PD)
Që nga shfaqja e osmanve, perandorët bizantin u përpoqën
të forconin pozitat e tyre, të merrnin ndihma nga Europa dhe të dobsonin
osmanët në kohë kur paraqitej çështja e trashgimisë së fronit, në këtë drejtim
kryesisht u dalluan Manueli II dhe Jovani VIII, ndërsa përpjekjet e Jovanit V
që ishin më herët, nuk dhan thuajse asnjë rezultat.
5. Kujtim Gjoka Kryetar i Komunes Bushtrice (PLL)
Manueli II ishte peng i sulltanit kur mori vesh vdekjen
e të atit Jovanit V i cili qe bërë vazal
i Bajazitit, fshehurazi Manueli u largua nga Bursa dhe arriti në Konstandinopojë
ku mori fronin, Bajaziti për këtë akt nuk e vonoi dënimin por që s’ish aq i
rëndë Konstandinopoja ish mësuar tashmë në varfëri dhe nuk i bënin përshtypje
presionet ekonomike, por ishte poshtruese pjesmarrja e perandorit në ekspeditat
e të “''pa besve”.''
6. Vesel Shehu Kryetar i Komunes Gryke-Caje (PD)
Manueli
qe kthyer nga ekspeditat dhe kjo paqe e brisht midis tij e Bajazitit do të
vazhdonte deri në vitin 1394 kur Manueli kuptoi se i kishte shpëtuar vdekjes
për ''qime'' në takimin e Serrait në
Serbi, meqë Bajaziti kishte ndërruar vendim momentin e fundit, pra nuk e
ekzekutoi por e paralajmëroi, dhe kur më vonë Bajaziti e thirri sërish në një
takim, Manueli nuk shkoi e kjo do të thoshte heqje dor nga vasaliteti e
rrjedhimisht luft.
7. Ahmet Shira Kryetar i Komunes Kalis (PD)
Kur
Manueli hoqi dorë nga vasaliteti osman, duhej të siguronte mbështetje me çka
nxiti dhe i kalli tmerrin Sigismundit të Hungarisë i cili veçse ishte i
alarmuar nga përparimi i osmanve në Ballkan dhe kështu që të dy do t’ju bënin
thirrje princave të krishterë për ndihmë dhe luftë të shenjtë kundër të “''pa besve”, ''princat u përgjigjën, po
ashtu edhe dy papët rival, me çka do të mblidhej një ushtri e madhe, rreth
100.000[3]
njerëz, e cila marshonte drejt Ballkanit e do të takohej me ushtrinë osmane në
Nikopol, ku Bajaziti bëri një kasaphanë të vërtetë mbi ushtrinë kryqtare, pra
përpjekja e parë e Manuelit shkoi dëm, ndërsa tani Bajaziti shtoi presionin
duke ndërtuar në bregun aziatik të Bosforit ''Anadolu
Hisarin'''[4]''', ''kjo
shtyu Manuelin II Paleolog të dyfishonte përpjekjet diplomatike.
8. Dilejman Nela Kryetar i Komunes Shishtavec (PD)
Në vitet
1397-8 Manueli nisi të dërguarit e tij te papët si dhe tek mbretrit e Francës,
Anglisë, Aragonës si dhe te duka i Moskës dhe po ashtu shtyu patrikun të
dërgonte përfaqsuesit e kishës te mbreti i Polonisë dhe mitropoliti i Kievit,
tani rolet kishin ndryshuar ishte kisha ajo që mbronte shtetin, e jo shteti
kishën dhe rezultatet nuk vonuan, kryqtarët do të niseshin në ndihmë të
Konstadinopojës, të udhëhqur nga marshalli Busikol i cili me të mbrritur në
Konstadinopojë, vuri re se duhej një ushtri shumë e madhe për të mbrojtur muret
e gjata të Konstandinopojës dhe bindi perandorin bizantin që të shkonte vetë te
mbreti i Francës e ta bindte që të dërgonte ushtri edhe më të mëdha.
9. Rexhep Disha Keshilltar Komuna Shishtavec (PDM)
Manueli
shpresonte shumë, i la regjencën Jovanit të VIII[5] e
u nis drejt Europës dhe në prill viti 1400 zbarkoi në Venedik e më pastaj në
qershorë arriti në Paris, u prit ngrohtësisht e negocioi shum me Karlin e IV
dhe u përpoq ta bindte për organizmin e një kryqëzate por Karli kurrsesi nuk
pranoi, Manueli u dëshprua paksa por gjithsesi nuk e humbi besimin dhe mori
rrugën për në Londër ku e priste Henri IV i cili e priti mjaft mirë madje
organizoi edhe festë për të por kur erdhi fjala te ndihmat ushtarake Henri iu
përgjigj se as ai vetë nuk e kish siguruar ende mirë fronin e vet, por sërish
Henri u tregua më zemërgjërë duke i dhuruar 4000 stërlina, Manueli u kthye në
Paris deshi të negocionte me Karlin sërish por ishte tepër vonë Karli qe
çmendur plotësisht, megjithate vazhdoi të qëndronte aty edhe për dy vjet, nga
ku do të negocionte me mbretin e Aragonës, të Portugalisë, me ''dozhin'''[6]'''''
të cilit i propozoi të udhëhiqte kryqzatën por dozhi as që ja vuri veshin, dhe
me papët, por gjatë gjithë ksaj kohe Manueli kishte marrë vetëm justifikime e
premtime të kota e të pa mbajtura, nga fundi i verës së vitit 1402 po humbiste
shpresat kur i arriti lajmi i pa besueshëm, gjendja kishte ndryshuar krejtësisht,
forcat e Bajazitit ishin mundur në Ankara nga mongolët e Timurlengut dhe
Perandoria Osmane ish shkërmoqur, dhe vetë Bajaziti kish rënë rob i mongolve.
10. Astrit Dobroshi Kryetar i Komunes Malzi (PS)
Tani më
Manueli s’kish arsye pse të rrinte në Europë edhe pse u mundua të nxiste edhe
një her Venedikun për kryqzatë, megjithatë s’ja arriti, ndërsa në qershorë 1403
arriti në kryeqytetin e tij ku e priste Jovani VIII i cili i tregoi për
marrveshjet e reja që kish bërë me pretendentin e fronit osman i cili qeveriste
''Rumelinë'' me Adrianopojën, pra ish
fjala për Sulejmanin djalin e Bajazitit i cili zotohej të njihte perandorin
bizantin për ''zot'' të tijin, dhe jo
vetëm kaq ai i ktheu Bizantit Selanikun dhe disa territore tjera bregdetare në
Detin e Zi e në Marmara dhe nuk do të lundronte me anijet në Helespont pa leje,
Manueli mbeti ''goj hapur'' megjithatë i
kuptonte këto lëshime të hatashme, Sulejmani nuk ishte i vetëm ishin edhe vllezërit
e tij pretendues të fronit, e kështu princi dhe perandori kishin nevojë për
njëri-tjetrin.
11. Halil Alia Kryetar i Komunes Surroj (I pavarur)
Manueli
kishte dyshime për osamnët dhe i vërtetoi kur në vitin 1411 Musai një tjetër
djalë i Bajazitit kaloi ngushticat mundi ushtrinë e Sulejmanit e kapi vetë
Sulejmanin dhe i preu kokën dhe natyrisht që anuloi traktatet e viti 1403 me
Bizantin, madje sulmoi Selanikun dhe rrethoi Konstadinopojën. Tani sërish do të
hynin përsëri në s’provë vetitë e Manuelit si burrshtetas i cili nxiti dhe
ndihmoi djalin tjetër të Bajazitit, Mehmetin i cili gjithashtu i preu kokën
Musait diku në Serbi, dhe me të shpejtë riktheu marrveshjet e vitit 1403.
12. Dan Koloshi Kryetar i Komunes Zapod (PD)
Por edhe
princi i ri pra Mehmeti u përballë me një krizë pasi u shfaq një pretendues
tjetër i fronit, Mustafai, rebelimi i Mustafait u shtyp por ai vetë shpëtoi e
iku në Selanik, e tani Mehmeti iu drejtua për ndihmë Manuelit i cili e burgosi
dhe e dënoi me burg të përjetshëm, e bije fjala ktu pse nuk i preu kokën, por
Manueli ish plakur me tratativa, e kush e di mos ndoshta ndonjëher Mustafai do
të duhej, e po të manovrohej mirë, ky njeri mund të ishte shumë i dobishëm në
të ardhmen.
13. Ahmet Dedej Kryetar i Komunes Ujmisht (PS)
Sa ishin
gjallë Manueli e Mehmeti ''status quo''-ja
nuk u prish por në vitin 1421 Mehmeti vdiq dhe fronin e mori Murati II, i cili
ishte nje luftdashës i etur për pushtime, njëkohësisht Manueli kish kurorzuar
bashkperandor Jovanin e VIII Paleolog i cili si Murati II ish pro luftës, me
çka lëshoi nga burgu dhe nxiti Mustafanë për të marrë fronin osman, Manueli
plak s’kishte fuqi ti kundërvihej, Mustafai shtiu në dorë Rumelinë por kur
kaloi në Anadoll u mund keq e megjithatë Mustafai shpëtoi sërish, por Murati kaloi
tani në Rumeli dhe donte të hakmerrej, rrethoi Selanikun dhe Konstadinopojën
por pas pak kohe u detyrua të tërhiqte rrethimin e Konstadinopojës pasi në
Anadoll po fillonin trazirat, e natyrisht që ishin manovrat e Manuelit që
komplotonte fshehurazi për të vendosur në fron djalin e dytë të Mehmetit,
Mustafanë, por Murati pasi hoqi rrethimin e Konstadiopojës u kthye në Anadoll
me çka Mustafai i vogël u gjend i mbytur me lak, s’kish dyshim se dora e kujt e
kish vrarë, edhe një herë aftësit e Manuelit shpëtuan perandorinë por këto
ishin veprimet e tij të fundit të sundimit pasi Manueli ishte i moshuar dhe
mendoi të tërhiqej krejtësisht nga qeverisja dhe kështu u bë murg e mori emrin
Mateo, dhe para se të vdiste tha për birin e tij Jovani VIII se'': “ Në kohë të tjera biri im do të kishte
qenë një basileus'''[7]'''
i madh, por sot perandoria jonë nuk ka nevojë për një basileus të madh por për
një administratorë të aftë. Dhe kam frikë se planet e tijë madhështore do ta
çojnë drejt shkatrrimit këtë shtëpi”.'''[8]''' ''
14. Arben Korbi Kryetar i Komunes Bicaj (PD)
Manueli
ish i bindur nga përvoja se bashkimi i kishave ish ndërmarrje e dështuar dhe
thuhet se në shtratin e vdekjes pat këshilluar Jovanin VIII që t’mos ndërmerrte
asnjë veprim të tillë sepse vetëm sa turpërohej, bashkimi i grekëve dhe latinve
ishte i pamundur.
15. Gazmend Bilali Keshilltar Komuna Bicaj (PD)
Jovani
VIII ishte fraksioni pro luftës dhe mendonte që të krishterët dhe veçanërisht
bizantinët nuk duhej të bënin paqe me osmanët e “''pa fe” ''por duhej tu kundërviheshin me politikë agresive. Dhe këto
mendime të Jovanit gjetën shprehje sapo u kurorzua bashkperandor pasi si u
përmend më lart ai menjëher liroi nga burgu pretenduesin e fronit osman,
Mustafain dhe e nxiti për kryengritije e cila dështoi e si pasojë u duk
sulltani me ushtri para mureve të Konstandiopojës, e ky ish një ogur i keq që
paralajmëronte bizantinët për qeverisjen e Jovanit VIII. Më vonë do të vdiste
Manueli II, e tani Jovani VIII u bë perandor i vetëm, pas kësaj do të pasonte
një periudh e shkurtër relativisht e qetë deri në vitin 1430 kur do të
pushtohej Selaniku, por një kohësisht me këtë lajm do të vinte edhe lajmi se
papa kish thirrur një kuvend, Jovanit VIII ju ngjallën shpresat, dhe mendoi që
edhe një her ti futej aventurës për të cilën e pat këshilluar Manueli në
shtratin e vdekjes, pra atë të bashkimit të kishave, por kuvendi u shty edhe
për shtat vjet dhe më në fund u vendos të mbahej më 1437 në Ferrara, Jovani
emroi regjent të vllanë Konstadinin ndërsa Dhimitrin intrigant e mori me vete
dhe me një shpurë të madhe ku merrnin pjesë edhe përfaqsuesit më të lartë të
kishës ortodokse u nis drejt Italisë.
16. Safet Miftari Kryetar i Komunes Topojan (PD)
Këshilli
u hap por s’po fillonte punimet pasi princat e krishter s’po bëheshin të gjallë
17. Gezim Shehu Kryetar i Komunes Shtiqen (PD)
dhe pas një viti papa vendosi që të zhvendoseshin në Firence por edhe aty pati
vonesa pasi u paraqitën probleme bie fjala si psh; se ku do të vendosej froni
ku do të ulej perandori pasi Jovani VIII s’donte të dukej i nënshtruar e i
dobët, por kë po mundohej të habiste vallë? Megjithatë më në fund në fillim të
1439 këshilli filloi me punë.
18. Ilir Doci Kryetar i Komunes Arren (PS)
Jovani
VIII me përfaqsuesit e tijë dhe të kishës ortodokse u mundua shumë me
përpjekjet e tij të dëshpëruara, si fillim u diskutuan çështjet dogmatike
fetare dhe pasi u ra dakort për to duhej që të bisedohej edhe për bashkimin e
kishave, e dihej që kisha ortodokse do të merrte pozita nënshtruese ndaj asaj
katolike por si këmbim perandoria Bizantine merrte ndihma, mbrojtje dhe
fillimin e një kryqzatë për përzënjen e të “''pa
besve”'' nga Europa, ky ish diskutimi më i gjatë e i ashpër por të gjith
peshkopët grek i miratuan vendimet e sjella me përjashtim të atij të Efesit,
Mark Eugenikut për të cilin u desh ndërhyrja e perandorit që të mos ta lejonte
të ushtronte të drejtën e vetos, dhe kështu u nënshkrua dekreti i bashkimit me
çka nënshtrohej kisha ortodokse dhe futej nën tutelën e papës, dhe në korrik të
vitit 1439 u lexua dekreti i bashkimit në Firence dhe fillonte me fjalët ''“u lumturofshin qiejt” ''por në realitet
s’kish mbetur shum për tu lumturuar, sidoqoft Jovan VIII Paleologu u nis i
kënaqur me shpurën e tij për në Konstandinopojë.
19. Abedin Oruci Kryetar i Komunes Kolsh (I pavarur)
Kthimi
qe mjaft i hidhur, bizantinët e dënuan bashkimin dhe perandorin e quajtën
tradhtar madje Dhimitri u përpoq ta shfronsonte, ndërsa përfaqsuesit e kishës u
ç’kishëruan nga kishat tjera rajonale si ajo e Jeruzalemit, Moskës dhe
Antiokisë madje edhe u keqtrajtuan me raste ndërsa Mark Eugeniku u bë hero dhe
predikimet e tij priteshin plot entuzizëm.
20. Rrahman Dema Kryetar i Komunes Terthore (I pavarur)
Në
kampin tjetër ish gjendja krejt ndryshe bashkimi u prit krejt eufori dhe papa
s’donte tja dinte për ato që ndodhnin brenda në Konstandinopojë por tani duhej
të mbante premtimin e një kryqëzate, ndërsa Jovanit iu desh që të siguronte
sulltanin që kish filluar të dyshonte e të frustrohej se bëhej fjalë vetëm për
çështje fetare, ndërkohë që armatat turke pushtuan edhe Smedrevën, hungarezët
po alarmoheshin ndërsa Jovani po i nxiste edhe më shumë duke iu thënë se
sulltani përgatitej edhe për Hungarinë, dhe kështu me nxitjen e Jovanit duke
marrë parasysh marveshjen për bashkimin e kishave dhe situatën që ishte mjaft
alarmante, papa ia besoi kryqzatën
mbretit hungarez Vladislavit dhe Janosh Huniadit.
21. Liman Morina Kryetar i Bashkise Krume (PS)
Kështu
në verë 1443 filloi marshimin ushtria kryqtare depërtoi deri në Bullgari dhe në
vitin 1444 ish marë Sofja, sulltani i shqetsuar nga përparimet e kryqtarve dhe
kryengritja në Shqipëri, kërkoi bisedime me çka bëri shumë lëshime dhe u
nënshkrua paqja dhjetvjeçare mes të dërguarve të sulltanit dhe Vladislavit e
Huniadit , por papa nuk pranoi dhe e bindi Vladislavin dhe Huniadin se betimi i
bër nuk vlente për të “''pa besët”, ''kështu
që mund të vazhdohej me kryqzatën, operacionet rifilluan por kësaj radhe
sulltani i ''tërbuar'' kaloi nga Anadolli
në Ballkan, ndërsa flota venedikas më kot rrekej ta ndalonte, sulltani hapi
rrugën me forcë dhe në nëntor 1444 ushtritë kundërshtare u ndeshën në Varna të
Bullgarisë, kryqtarët u shpartalluan krejtësisht ndërsa osmanët festonin
fitoren me kokën e Vladislavit të ngulur në majë të heshtës, Huniadi shpëtoi
për qime.
22. Gezim Rada Keshilltar Bashkia Krume (PD)
Kryqzata
e fundit që ndërmori perendimi për përzënjen e turqve nga Europa përfundoi me
katastrofë, përpjekjet diplomatike të Jovanit VIII nuk arritën asgjë.
23. Zenel Kastrati Kryetar i Komunes Golaj (PD)
Jovani
VIII po përpiqej me mish e shpirt për perandorinë e tij por tani pas
katastrofës së Varnas gjendej në një dëshprim të thell, përpjekjet e manovrat
diplomatike u bënë shkrumb e hi tash më s’kish as shpresë, as që mund të bëhej
fjalë për kryqzat, dhe më e keqja dhe paradoksalja ish se duhej të uronte
sulltanin për fitoren e madhe dhe nuk vonoi ta bënte ndërsa bizantinët e
urrenin, e quanin tradhtar të ortodoksisë.
24. Behar Jaku Keshilltar Komuna Golaj (PD)
Jovani i
stërmunduar i lodhur e i dëshpëruar thellsisht vdiq pas katër vitesh pas shuarjes
së kryqzatës pra 1448.
25. Besim Shurbi Kryetar i Komunes Fajza (PD)
Jovani
VIII s’kish trashgimtar të drejtpërdrejt por fronin ja la vllaut Konstandin XI Paleologut ''Dragazes.'''[9]'''''
Tani Bizanti ishte si mos më keq i rrënuar e i përçar nga brenda e kish mbetur
sa një pikë e pa dukshme në hartën e Europës, të pakët ishën ato që ushqenin
shpresa për shpëtimin e perandorisë, Manueli dhe Jovani bënë ç’mundën por
rrethanat ishën ashtu që bën çdo pëpjekje të dështonte tani e kishte radhën
Konstandini tё vepronte, por s’ish lënë shumë vend edhe për veprimet e tij,
çfardo që të ishin ato, dukej që koha kish filluar numrimin mbrapsht për
perandorinë e vjetër.
26. Pellumb Thaci Kryetar i Komunes Gjinaj (PD)
== IV.RËNIA E KONSTANDINOPOJËS ==
Menjëher pasi mori lajmin e vdekjes së Jovanit,
Konstadini u nis për në Konstadinopojë pasi ndodhej në Mistra të Mores, pra
atje ku ish despot, dhe kështu më 6 janar 1449[10]
Konstandini u kurorzua perandor por me një ceremoni civile pasi patriku ndodhej
në Itali, pa çka se kurorzimi sipas traditës mund të niste një luft civile pasi
shtetasit e tij ishin kundër bashkimit të kishave ndërsa ai vet nuk e kish
dënuar këtë gjë, me shpresën se ndoshta papa do të niste ndonjë kryqzat apo
ndihmë, por qëndrimi i tillë i kushtonte shumë pasi s’kish asnjë të drejtë
morale tu kërkonte shtetasve të tij ndershmëri, sidoqoft Konstandini u bë
perandor dhe atë me emrin Konstandini XI Paleolog Dragazes.
27. Agron Demnushi Kryetari i Bashkise B.Curri (PD)
Pra perandoria e vjetër ishte në gjendje të tmerrshme
për skaj përçarjes së bredshme fetare Konstandinopoja kish edhe probleme tjera
si varfërin e skajshme e cila e bënte popullsin mjaft të prekshme ndaj
epidemive e smundjeve të ndryshme që kishin bërë kërrdin dhe pas rrethimesh të shumta
që kish përjetuar, popullsia në të ish reduktuar frikshëm në rreth 50.000[11]
banorë ndërsa ato që mund të mbanin armë ishin edhe më pak, megjithatë
Konstandini vari shpresat në ndihmën e jashtme e u përpoq edhe një her të merte
ndihma nga perendimi duke iu futur aventurës së bashkimit të kishave pasi ajo e
Jovanit VIII nuk ish zbatuar kurr dhe kështu legati i papës Isidori ish
mitropoliti i Kievit në dhjetorë 1452 shpalli ''bashkimin e kishave, ''por ish një akt i vonuar dhe tani më edhe i
panevojshëm.
28. Ram Kertoci Kryetar i Komunes Tropoje (PD)
Në palën osmane
gjërat ishin pak më ndryshe, Murati II kish vdekur më shkurt të viti 1451 dhe
menjëher ish thirrur Mehmeti të merr fronin, pasi vllezrit e tij kish kohë që
kishin vdekur, dhe Mehmeti në koh rekord arriti nga Anadolli në Edrene ishte
ende 19 vjeç dhe kish kapur majat e pushtetit, në fillim pat ca mosmarrveshje
me ''jeniçerët ''të cilve u dha shpërblim
që më vonë e paguan rënd, ndërsa vejusha e Muratit e përshëndeti sulltanin e ri
por gjeti djalin e vet të mbytur, princat europian u lehtësuan pasi mendonin se
ishte mjaft i ri e i pa aft, iluzion të cilin Mehmeti ua ushqeu me të gjitha
mënyrat. Me të ngjitur në fron u betua që do të ruante miqsinë me Bizantin, e megjith
betimin Konstandini kishte mjaft dyshime e këto i vërtetoi kur pa fillimet e
përgatitjeve, në prill të po të njejtit vit Mehmeti filloi ngrtijen e një
ndërtes mbi Bosfor të cilën e quajti ''Rumeli
Hisar'',[12] u
ngrit shum shpejt pasi kush nuk respektonte afatin bëhej ''kurban'', Konstandini XI dërgoi dhurata dhe i lutej që të mos cënonte
fshatarsinë përreth mureve por Mehmeti II iu përgjigj se jasht mureve ishte ai
sundimtari dhe kur Konstandini dërgoi sërish njerëz për t’ju lutur Mehmeti i
ekzekutoi që të gjith, ndërsa në gusht përfundoi Rumeli Hisar-i dhe aty u
vendosën topa e jeniçer dhe u urdhëruan që të kontrollonin çdo anije që do ti
afrohej ngushticës dhe kur një anije venedikase nuk iu bind, Mehmeti e kapi dhe
kapitenit të saj i preu gjuhën, Europa kuptoi që me Mehmeti nuk mund të bëhej
shaka edhe pse shum i ri, dhe si thotë F.Schevill: ''kah kalonte ai shfaqej dhe terrori'''[13]'''''
e kishte për zakon të bënte shkrumb e hi andej ka kalonte edhe pse mund të
ishte e pa nevojshme Mehmeti nuk i linte gjë rastësisë, kto dhunti i kish marrë
nga fëmiria e vështir që kish kaluar.
29. Jordan Memia Keshilltar Komuna Tropoje (PD)
Gjat vitit 1452 Mehmeti u mor me pregatitjet dhe një
inxhiner vlleh ose hungarez i ofroi një top kolosal, Mehmeti e pagoi mirë dhe
siguroi dy të till, dhe në janar të vitit 1453 në Edrene Mehmeti mblodhi
ministrat të cilve u tregoi se kish vendosur të pushtonte qytetin dhe menjëher
dha urdhër të mblidhej ushtria, e cila u mblodh në Trakë dhe numronte rreth 120.000[14]
ushtar prej të cilve 10.000 ''bashibozuk'''[15]''''',
gjithashtu në këtë ushtri merrnin pjesë edhe vazalët e ndëgjueshëm serb, po
ashtu Mehmeti dispononte edhe rreth 70 topa artileri dhe 300 anije lufte, pra
edhe flotë detare e cila lundronte në Marmara, tani Konstandinopoja kërcënohej
edhe nga deti.
30. Feriz Hoxha Kryetari i Komunes Bytyq (PD)
Konstandini bëri thirrje për ndihmë dhe thirrjes iu
përgjigjën: vullnetarë nga Venediku e Gjenova por ishin ndihma simbolike dhe jo
kryqzatë si pat premtuar papa kur u shpallë bashkimi i kishave, megjithatë
ndihma më e rëndësishme ishte nga gjenovezi Jovan Justinian Longo-ja me 700
ushtarë, të cilit Konstandini i besoi komandën e ushtrisë e cila nuk arrinte më
shum se 7000 ushtar dhe 26[16]
anije, pra mbi 20km mure duhej të mbroheshin nga 7000 veta, pra sipas
historianit Sfarenc u numruan: 4983 grek dhe 2000[17]
të huaj.
31. Vuksan Cardaku Kryetar i Komunes Llugaj (PS)
Rrethimi i mirfillt filloi më 5 prill 1453, edhe pse
ultimatumi për dorzimin e qytetit ish dhënë që nga vjeshta e 1452, repartet e ushtrisë
osmane zunë pozicionet në jug dhe në perendim të qytetit, flota bllokonte
Bririn e Artë tej zinxhirit të vendosur nga bizantinët për ta bllokuar, pastaj
Mehmeti II i dërgoi edhe një ultimatum Konstandin XI Paleolog, sipas ligjit
kuranik qyteti duhej të dorzohej menjëher dhe do tu falej jeta të gjidhve, në
të kundërt lufta do të ishte e pa mëshirshme, por nuk erdhi ndonjë përgjigje.
32. Gezim Meshaj Kryetar i Komunes Lekbibaj (PS)
Në të zbardhur të 6 prillit 1453 topat e artilerisë
hapën zjarr dhe sulmi u përqëndrua kundër mureve veriore sidomos kundër portës ''Pempton''[18]
ku sot ndodhet lagjja e Top Kapisë,[19]
bizantinët u tmerruan megjithatë ishin përgatitur kishin përforcuar muret dhe kishin
bër çishte mundur, vetë perandori s’bashku me Justiniani në ditën e parë të
sulmit gjendeshin në zonën më të dobët pra në luginën e lumit ''Lykos'' ku edhe do të zhvilloheshin
betejat kryesore, u dukën disa të çara por ritmi i të shtënave ishte i ngadalt
pasi topat ishin tepër të rëndë dhe kërkoni nga dy orë për rimbushje, u hodhën
në sulm bashibozukët por u zbrapsën shpjet, pas kësaj Mehmeti pushoi sulmet
pasi priste furnizimet.
33. Bujar Hasanpapaj Kryetar i Komunes Bujan (PD)
Zjarri filloi sërish më 11 prill dhe nuk pushoi për
rreth 40 dit, osmanët u mundën disa her si më 18 pirll dhe më 20 prill Mehmetit
i shpëtuan disa anije aragonase të mbushura me ushqime e armatime, edhe pse
flota osmane u përpoq ti ndalonte nuk ja doli dot, ende ishte e dobët, anijet
kaluan në Bririn e Artë, Mehmeti u tërbua dhe rrahu me kamzhik admiralin
Baltogluit, kjo ngjarje bëri që Mehmeti të përqëndronte vëmendjen edhe në det
dhe për habin e të gjidhve ai arriti të kalonte pengesën e zinxhirit të
vendosur në Bririn e Artë ndërsa vetë zinxhiri ishte i pa prekur, ekzisotjnë
disa teori pë këtë si psh: ndërtimi i një traseje në Gallata që bëri të mundur
futjen e anijeve osmane te Briri i Artë, sidoqoft kjo gjë ishte e tmerrshme për
bizantinët pasi tani duhej të mbronin edhe muret në bregdet që ishin nja 25 km
gjatsi, ndërsa më kot pritej ndihma nga papa, Konstandinit iu lutën të largohej
fshehurazi por nuk pranoi asesei, gjendja vazhdoi e tillë edhe për ca dit,
Konstandini e dinte fundin e kësaj dhe mblodhi popullin në Shen Sofia, duke iu
folur për çka vlente të vdisje, po ashtu para peshkove katolik e ortodoks
kërkoi falje për mëkatet e bëra, kjo ishte mesha e fundit në Shen Sofia.
34. Rexh Biberaj Kryetar i Komunes Margegaj (PD)
Mehmeti më 26 maj kish mbledhur kshillin e luftës dhe
kish diskutuar për gjendjen, Veziri madh Halil Xhenderli kish kundërshtuar
luftën dhe kish kërkuar që situata të
zgjidhej paqsisht, ndërsa Zaganos Pasha një grek ky i dal nga ''devshirmeja ''propozoi luftën, fitoi
Zaganosi u caktua 29 maji si dita e sulmit, ndërsa me Halilin hesapet do të
laheshin më von.
35. Gjelosh Kola Kryetar i Komunes Fierze (PD)
Që nga momenti i mbajtjes së kshillit filluan
përgatitjet intensive, ndërsa më dat 28 mbretëroi qetsia ishte ditë e Hënë dhe
Mehmeti iu përkushtua lutjeve, në mbrëmje bëri sërish llogarit, e njejta gjë
ndodhte edhe brenda mureve, e kuptuan se osmanët po përgatiteshin për sulmin
përfundimtar.
Në orët e para të datës 29 maj 1453 pra në orën një të
natës Mehmeti II dha urdhërin për sulmin përfundimtar, në fillim u lëshuan
bashibozukët që u sulën per rreth dy orë, pastaj këmbsoria anadollake e
stërvitur dhe armatosur mir të cilët sa nuk hynë në qytet por befas u
shpartalluan edhe më keq se bashibozukët, Mehmeti po tërbohej nga zemrimi dhe
urdhëroi jeniçerët të sulmonin pra ishte një sulm me tre faza dhe mbrojtsit e
udhëhequr nga perandori dhe Justiniani kishin pes orë që luftonin dhe kur
zbardhi drita Jovan Justinian Longoja u plagos dhe vdiq në kto çaste u përhap
paniku dhe filluan të prishen radhët e mbrojtësve, vetë perandori Konstandini XI
Paleolog u hodh në mes të betejës në luginat e Lykosit dhe humbi përgjithmon,
Mehmeti e pa ngjarjen dhe u hodh në sulm me jeniçerët, mbrojtësit filluan të
asgjesohen me shpejtësi dhe në një kullë u valvit një flamur turk i vendosur
nga bashibozukët dhe jo nga regjimentet më të mirë si jeniçerët, ushtarët turq
filluan të hyjnë në qytet dhe vërshuan rrugët, filloi kasaphana dhe në mesdit
qyteti ish boshatisur.
Më 30 maj, Mehmeti II hipur mbi kalë e i shoqëruar nga
ministrat dhe ''imami ''hyri në Shën
Sofia dhe falenderoi ''Allahun'', bëri
lutjen dhe kështu Shën Sofia u bë Xhami, ndërsa të strehuarit në Shën Sofia u
kthyen në skellvër dhe një pjesë edhe u vranë megjithse ka pretendime se një
gjë e till nuk ka ndodhur është e vështir ta besosh duke marrë parasysh
agresivitetin që e karakterizonte Mehmetin II si dhe tërbimi e euforia që e
kish kapluar ato ditë lufte të përgjakshme.
===Partitë Politike===
Mehmeti u kish premtuar ushtarve tre dit plaçkitje por
Ne qytetin e Kukësit ka 42 parti politike, ku dy prej tyre janë me kryesoret:
në mbrëmje dha urdhër të ndalonte plaçkitja e kush ishte ai që mund të
protestonte për këtë, Mehmeti e donte qytetin të pa shkatrruar pasi ai qytet do
të bëhej kryeqendra e perandorisë së tij.
1.Partia Demokratike
Mehmeti kish realizuar ëndrrën e tij, Konstandinopoja
ishte e tija dhe ai ishte vetëm njëzet e një vjeç dhe kish zhdukur nga faqja e
dheut një perandrori 1123 vjeçare që e kish themeluar Konstandini i Madh.
2.Partia Socialiste
====== V.PAS RËNIES ======
Ish
lajmi më i pabesueshëm, si mund vallë muret e Konstandinopojës të binin para
turqve, si ish e mundur që fortesa e krishterimit të binte në duart e të ''“pabesve”, ''Europa por edhe Ballkani u
kapluan nga frika, osmanët ishin aq të fuqishëm sa mund të pushtonin edhe
Konstandinopojën e ''“papushtueshme”, ''pra
Konstandinopoja ish bërë një qytet turk.
'''Partia Demokratike (PD)'''
Menjëher
pas marrjes së qytetit Mehmeti filloi nga puna, qyteti duhej ripopulluar pasi
ish zbrazur madje vende-vende edhe duhej rindërtuar'' ''pasi ish shkatrruar nga pushtimi, Mehmeti synonte që qytetin e
sapo pushtuar të bënte kryeqytet, ai ish tolerant për sa i përket anës fetare
megjithatë patriarkana duhej vënë nën kontrollin e tij, kështu që Mehmeti
shpalli tolerancën fetare dhe emroi një patrik të ri Gjergj Skolarius Genadios,
që nga kjo kohë Kisha Ortodokse do të bëhej njësh me klerin islam dhe sulltanët
për të luftuar kundër ''armiqve ''të
perandorisë dhe do të ketë pushtet si laik ashtu edhe fetar mbi popullsinë e
krishtere mbrenda Perandorisë Osmane deri në rënien e sajë.
PD u themelua me 05.01.1991 në Kukës, në shtëpi të Miftar Gjanës, ku kishte 15 nismetarë. Kryetar i parë i PD ishte Bajazit Cahani dhe sekretarë Aneta Ahmati. Aktualisht PD ka 98 seksione dhe 2320 anëtarë, kryesisht të rinj. Në 6 muajt e fundit janë anëtarësuar 320 persona , shumica e të cilëve janë te rinj. PD është e organizuar në
Mehmeti ftoi popullsinë e ikur krishtere që të
* Kryetar (Arif Rexhmati)
rikthehej në shtëpitë e tyre dhe siguroi se askush nuk do të plaçkitej e
* Kryesi (25 anëtarë të zgjedhur)
dhunohej më, por tani duhej tu përshtateshin rregullave të perandorisë së tij
* 15 grupseksione dhe seksione.
dhe kështu të ikurit u vendosën në lagjen e quajtur ''Fener'', gjithashtu Mehmeti solli edhe popullsi të ndryshme nga vende
Në zgjedhjet e fundit të 2013 PD bashkë me koalicionet doli fituese me 56.7 % të votave. Kukësi ka 4 deputetë që perfaqesojnë qytetin e Kukësit ne Kuvendin e Shqiperisë , ku tre prej tyre janë :
të shumta të perandorisë si nga Anadolli dhe nga Ballkani për të mbushur
1. Alban Zeneli(Kukës)
qytetin e shpopulluar si dhe për të ringjallur tregtinë, ndërsa me kohë kish
filluar shëndërrimi i kishave në xhami ndër të parat qe Shën Sofia, gjithashtu
Mehmeti urdhëroi edhe ndërtimin e pallatit të ri sulltanor, pasi Blakerna[20] e
ndërtuar 1123 vjet më par ish si mos më keq.
2.Flamur Noka(Kukës)
Mehmeti
II pasi mori Konstandinopojën menjëher iu kthye larjeve të hesapeve në kampin e
3.Besnik Dushi(Tropojë) Deputet të Partisë Demokratike , dhe një i Partisë Socialiste Vexhi Muçmata(Kukës).
vet dhe kështu i pari që u ndesh me këtë spastrim ish Halil Xhenderliu i cili e
kish kundërshtuar luftën, Xhenderliu në fillim u hoq nga detyra pastaj iu
konfiskuan pronat dhe iu internua familja dhe më pas vet Halil Xhenderliu u
varë nën akuzën e tradhtisë dhe ryshfetit, këtë e bëri Mehmeti pa frikë pasi
pas pushtimit të Konstadinopojës ai fitoi shum repekt si dhe titullin ''Fatih'' pra pushtues ose triumfues, ky akt
i Mehmetit kish të bënte më shum me përforcimin e pushtetit në duart e tijë se
sa me çështje tradhtie pasi njihet mëria e Mehmetit që kish për Xhenderliun që
e kish mënjanuar nga pushteti dy her, pra skemi pse u besojmë akuzave për
tradhti të mveshura ndoshta më shum nga historiografia turke, ndërsa më pas do
tu vinte radha jeniçerve të cilët u reformuan dhe nga fillimi duke u bërë vegël
krejtësisht e mvaruar nga Mehmeti, ndërsa ato që i patën kërkuar shpërblim i
priste ''litari''.
Pas
larjeve të hesapeve brenda oborrit të tij Mehmeti ktheu sytë nga kolonit
krishtere që ishin të shpërndara gjith andej dhe të friksuara tashmë por ishin
sjell me mençuri duke ruajtur asnjansin, sidoqoft e para që e pësoi qe kolonia
gjenoveze në Galipoli e cila ra krejtësisht në duart e tij, kështu menjëher
Gjenova dhe Venediku i uruan në fillim sulltanit fitoren dhe hynë në bisedime
por tani më kishin ndryshuar kohrat dhe ishin ato që bënin kompromnise të
dhimbshme për të kaluar ngushtuicat me aniet e tyre, duhet theksuar se si
gjithmon Venediku arriti që të kalonte më lehtë bisedimet e rënda.
'''Partia Socialiste (PS)'''
Një ndër
pasojat kryesore të këtij pushtimi ishte zhdukja e Perandorisë Bizantine por
edhe ishte mbyllja e rrugve tregtare midis perëndimit dhe lindjes dhe rënia e
ngushticave të Bosforit në dorën e një fuqie islamike e cila tani më diktonte politikat
midis lindjes dhe perëndimit.
Partia Socialiste është vazhdimësi e PPSH (Partia e Popullore Shqiptare).
Shumë
Në Kongresin e PPSh të vitit 1991 u mor vendimi që të ndërrohet emri partisë së Enver Hoxhës në Partia Socialiste e Shqipërisë, njëherësh kjo frymë ndryshimi njëkohësisht erdhi dhe në Kukës. Partia Socialiste qëndroi në opozite që nga viti 1992 deri në vitin 1997. Në zgjedhjet e vitit 1992 PSSH arriti të marrë 25,7 % të votave kundrejt 56,2 % që kishte marrë vetëm një vit më parë ndërkohe që PDSH mori 62,1 % duke marrë 92 nga 140 vendet në Parlament. Në zgjedhjet e vitit 1996 PSSH humbi terren duke marrë vetëm 20,4 % e përkthyer në dhjetë vende në Parlament ndërkohe që PD mori 122 vende. Aktualisht selia e Partise Socialiste në Kukës është e perfaqësuar nga kryetari i saj Xhemali Onuzi dhe sekretare Tatjana Kërxhaliu .
pak dihet për fatin e perandorit të fundit bizantin pasi ekzsitojnë disa
==Referencat==
mendime për fatin e tij por më e besuashmja është se pernandori i fundit i Bizantit
<references />http://www.kukesi.gov.al/bashkia/
u zhduk bashkë me perandorinë e tij pasi pas rënies së qytetit ai nuk u shfaq
më gjë që sigurisht do ta bënte po të ishte gjallë pasi do të tentonte të
rimerrte qytetin duke nxitur kryqzata apo edhe me ushtri të mbledhura nga të
mundej por kjo gjë nuk ndodhi pra afër mendsh se perandori është vrarë mes
mbrojtësve të qytetit, dhe nëse është gjetur trupi i tij, pasi identifikimi i
tij ishte shum i lehtë nga veshja e tij me shenja perandorake me shqiponja,
natyrisht se është varrosur bashkë me të tjerët në ndonjë varr masiv pasi s’mund
të bëhej një varr i vetëm i tij që do të shërbente si vend pelegrinazhi për të
gjith filobizantinët.
<references />http://www.kqk.gov.al/
Pernadoria
Bizantine ekzistoi për 1123 vjet e 18 dit, u themelua nga Konstandini i Madh më
11 Maj 330 ditë e Hënë dhe pushoi së ekzistuari më 29 maj ditë e Mart 1453,
gjatë ekzsitencës së sajë P.Bizantine numroi 88 perandorë të kurorzuar pa
përfshir 7 uzurpatorët.
<references />
''' '''
<references />
== PËRFUNDIMI ==
Që nga katastrofa e vitit 1204
P.Bizantine nuk iu rikthye më shkëlqimi i dikurshëm që kishte, nuk pati ndonjë
ringritje të madhe në aspektin kulturor apo ekonomik dhe as rikthim të
territoreve, pra në një far mënyre qen pernedimorët ato që rrënuan më së shumti
perandorinë Bizantine, e sikur të mos mjaftonte katastrofa e 1204, në Ballkan
filluan kryengritjet e bullgarve, serbve dhe shqiptarve të cilat perandoria s’kish
fuqi ti shtypte, por kto ishin hiq gjë krahasuar me rrezikun e ri që do të
shfaqej.
<references />
Në
gjysmën e dytë të shek XIV nga lindja gjithmon e më shum po avanconin turqit,
perandoria e ndjeu rrezikun që po i afrohej por si ish katandisur ajo skish
mundësi më me forcat e veta ti kundërvihej një armiku të till që kish fuqinë e
saj të dikurshme, me çka filluan përpjekjet për forcimin e pozitave të saj dhe
përmirsimin e raporteve me perëndimn nga ku shpresonte aq shum se do të merrte
ndihmën aq të nevojshme.
Një
ndër hapat më të rëndësishëm qe bashkimi i kishave, por që më shum ish një
gabim pasi popullsia e perandorisë u irritua tej mase dhe nuk i bindeshte më
perandorit si dikur, aq e thell ish përçarja midis kishave saqë nuk pranonin të
bashkoheshin as në një rrezik të till, gjithashtu janë për tu vlersuar edhe udhëtimet e ndërmarra nga perandorët e fundit
bizantin si të Manuel Paleologut dhe Jovani VIII Paleolog por që u pritë nga
europianët dhe papa vetëm me fjalë të bukura, megjithse u organizuan disa
kryqzata ato qen të dështuara që në fillim dhe si faktor ktu ndikoi Venediku me
manovrimet e tij ''“prapa skene” ''por pse jo edhe krenaria dhe
padëgjueshmëria e ushtarve kryqtar ndaj eprorve të tyre, sidoqoft mosardhja e
një ndihme efektive nga perëndimi ishte si pasojë se tani më prenendimorët e
kishin të qartë të ardhmen e atij rajoni pra e dinin se turqit ishin ngulur aty
aq fortë sa nuk mund të hiqeshin më dhe rrejdhimisht nuk do të mund të ngrihej
një perandori latine e lindjes, pra ato gjithsesi nuk deshironin të ndihmonin
Bizantin kjo u bë e qartë kur vendoseshin kushte si bashkimi i kishave e tjrea,
pra ndoshta është shum e gabushme kur thuhet se perendimin nuk ndihmoi pasi
popullsia bizantine kurr nuk e priti mirë bashkimin e kishave, gjithashtu duhet
theksuar se në këtë kohë princat perendmiorë ishin shum të zënë me luftrat
midis tyre, dhe pikërisht në këtë kohë nuk u ndihmua as edhe një popull dhe një
luftëtar tjetër kundërosman si që ishin shqiptarët dhe Skenderbeu çka flet për
moskokçarjen e princave perendimor edhe pse kësaj lufte shpesh i mveshej
velloja fetare si në Bizant ashtu edhe në Shqipëri, pra rrethanat dhe gjendja
politike e Ballkanit dhe e atij rajonin më të gjërë marrë në përgjithsi si dhe
gjendja politike në Europë ndikuan shumë në dërgimin e një ndihme efektive nga
perendimi.
Për sa i përket osmanve, ato në
fillim spastruan territoret rreth e rrotull duke lënë Konstandinopojën të vetme
përball tyre megjithatë asnjë sulltan deri te Mehmeti II nuk arriti ta merrte,
ndërsa kur Mehmeti erdhi në pushtet thuajse gjithçka qe e gatshme por nuk duhen
nënvlersuar aftësit e tijë si burrshtetas edhe pse shum çka ish gati ai bëri
shum, që kur morri fronin tregoi se ishte mjaft i aft duke siguruar fronin e
tij me likuidimet që bëri brenda oborrit osman, pastaj me “''shfaqjen e muskujve”'' duke vendosur kontrollin mbi Marmara dhe më
pas erdhi edhe çështja finale për të cilën kish kohë që punonte, rrethoi
Konstandinopojën dhe e mori me aq vendosmëri dhe nuk u hamend për të treguar
forcën dhe agresivitetin që e karakterizonte, ndërsa Europa sa për ta bërë edhe
më të madhe njollën e turpit që kishte dërgoi një ndihmë simbolike e cila as që
u ndje fare.
Me
marrjen e Konstandinopojës u shënua kështu fundi i një Perandorie të vjetër e
mjaft të pasur nga ana kulturore së cilës menjëher pas asaj date tragjike
filloi ti jepej një frymë dhe pamje tjetër, filloi pra tjetërsimi i kulturër
bizantino-romake e cila u islamizua ndërsa qyteti shpejt u turqizua dhe mori
emrin e ri turk Stamboll. Ky ishte fundi i një epoke.
[1] Në shumë
literatura të ndryshme emri i ''Orkanit''
haset edhe si'' Orhan ''edhe si ''Orkan'' pra janë dy verzione, megjithatë
në këtë punim është përdorur forma ''Orkan'',
pasi është marrë parasysh ndikimi mongol mbi emrat e përveçëm që në këtë kohë
duhet të ket qenë ende i fortë pasi ndikimi i fesë islame duhet të ketë qenë
ende i vakët për arsye se Islami skish shumë kohë që kishte depërtuar ndër
turqit.
[2] Castella
Georges, Historia e Ballkanit, Tiranë?, f.59.
[3] Norwich Jon Julius,
Bizanti, Tiranë 2005.f.330.
[4] ''Anadolu Hisari'' ishte një fortesë ushtarake
dhe u quajt kështu pasi turqit quanin ''Anadoll''
Azinë e Vogël ndërsa ''Hisar'' në gjuhën
turke d.m.th ndërtesë, pra ''ndërtesa e
Anadollit.''
[5] Në
literatura të ndryshme çështja e regjencës për rastin në fjalë është pak sa e
koklavitur pasi në disa raste thuhet se Manueli la regjent të vllanë pra
Jovanin VII ndërsa në disa raste thuhet se la regjent të birin pra Jovanin e
VIII, e varianti i dytë është më i besueshëm pasi Joavani VIII kish mardhënie
të mira me të atin me çka do të ish i besueshëm dhe ish i aftë me ç’rast u vu
në provë kur hyri në tratativa me pretenduesine fronit osman, ndërsa përsa i
përket Jovanit VII, ai ish i vllai i Manuelit dhe gjithmon kishin qenë në
grindje me njëri-tjetrin dhe madje edhe kishin luftuar kundër njëri-tjetrit,
Manueli e quante atë gjithmonë palo vlla dhe jo pa arsye, pra ka shum pak
mundësi që regjenca të jet lënë në dorë të Jovanit VII, madje në një burim
thuhet se Jovani VII ka vdekur që pa ardhur në fron Manueli.
[6] “Dozh”
quhej kryetari i Republikës së Venedikut
[7] Pra perandori në Bizant
njihej me emrin “''basileus”''
[8] Norwich
Jon Julius, Bizanti, Tiranë 2005.f.330.
[9]Konstadini
XI ishte i vllau i Jovanit VIII dhe gjithom përdori edhe formën sllave të
mbiemrit të trashguar nga e ëma e tijë e cila ishte një priceshë sllave, pra
paralelisht me formën greke përdori edhe atë sllave.
[10] Po Aty, f.341.
[11] Po Aty, f.336.
[12] Rumeli Hisari ishte një
fortesë ushtarake që u ngrit në anën europiane të Bosforit, dhe u quajt kështu
pasi Rumeli osmanët e quanin Ballkanin pra vendi i Rumve-Romakve, pra Rumeli
Hisar-Ndërtesa e Rumelisë.
[13] Schevill Ferdinand, Ballkani
Historia dhe Qytetërimi, Tiranë 2002, f.164.
[14]Castellan Georges, Historia e
Ballkanit, f.92.
[15] Po Aty, f.522, Në këtë
periudhë ushtarët çrregullt osman quheshin ''“Bashibozuk”
''
[16]Norwich John Julius, Bizanti, f.344.
[17] Mantran Robert,Historia e
Perandorisë Osmane, Tiranë 2004, f.90.
[18] Ostrogoski Georg, Hisotira e
Perandorisë Bizantine, Tiranë 1997, f.396.
[19] Mantran Robert,Historia e Perandorisë Osmane, Tiranë 2004, f.90.
[20]Norwich
Johen Julius, Bizanti, Tiranë 2005, f.324.“Blakerna” quhej pallati perandorak i
perandorve bizantin.
== LITERATURA ==
1.
Castellan Georges, Historia e Ballkanit, Tiranë?.
2.
Grimberg Karl, Historia botrore dhe qytetrimi 5, Tiranë 2004.
3.
Mantran Robert, Historia Perandorisë Osmane, Tiranë? 2004.
4.
Murzaku Thoma, Mullai Abaz, Hisotoria e Ballkanit (Nga antikiteti i vonë
deri në shek.XVII), Tiranë 2002.
5.
Norwich John Julius, Bizanti, Tiranë 2005.
6.
Ostrogoski Georg, Hisotria e Perandorisë Bizantine, Tiranë? 1997.
7.
Schevill Ferdinand, Ballkani Hisotira dhe Qytetërimi, Tiranë 2002.
8.
Shaw Standford J., Hisotria e Perandorisë Osmane dhe Turqisë moderne,
Tiranë 2006.
9.
Thëngjilli Petraka, Historia e Perandorisë Osmane, Tiranë 1997.
== Lidhje të jashtme ==
* [http://dmoz.org/computers/software/groupware/wiki/ DMOZ]
{{interneti}}
[[Kategoria:Wikimedia]]
[[Kategoria:Internet]]
| 