Donika Kastrioti: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
ndarje në paragrafë
Rreshti 1:
'''Andronika (Donika) Kastrioti''' ishte gruaja e [[Skënderbeu]]t. Ajo ishte bija e princit të famshëm [[Gjergj Arianiti]], njerit prej prijësve më të mëdhenj të luftës kundër pushtimit osman. Andronika, pra ishte një dukeshedukeshë. ajoAjo lidhi kurorë me [[Gjergj Kastrioti]]n, kryekapedanin e Lidhjes Shqiptare, pothuaj një mbret pa kurorë, dhe u bë princesheprinceshë. Në [[Gjuha|gjuhën]] e sotme protokollare Andronika Kastrioti ishte gruaja e parë e Arbërisë.
Për Androniken e Kaninës, Androniken e Skënderbeut
 
== Jeta ==
Andronika lindi në [[Kaninë]], më 1428. Ky vit i lindjes së saj del nga shumë të dhëna të historianëve të ndryshëm, të cilët thonë se ajo ka qenë 23 vjeç, kur u martua me [[Skënderbeu]]n. Martesa u bë në vitin 1451; Skënderbeu ishte sa dyfishi i saj në moshë, 46 vjeç.
Andronika lindi në [[Kaninë]], më 1428. Ky vit i lindjes së saj del nga shumë të dhëna të historianëve të ndryshëm, të cilët thonë se ajo ka qenë 23 vjeç, kur u martua me [[Skënderbeu]]n. Martesa u bë në vitin 1451; Skënderbeu ishte sa dyfishi i saj në moshë, 46 vjeç. Andronikes i thërrisnin dhe Donika. Ishte vajza e madhe e [[Gjergj Arianiti]]t. Gjergji ishte martuar dy herë.<ref>[https://www.worldcat.org/oclc/52411919 Anamali, Skënder (2002), ''Historia e popullit shqiptar në katër vëllime'' (in Albanian) '''I''', Botimet Toena, pp. 255–257,]</ref> Me gruan e parë, Marie Muzakën pati gjashtë vajza: Donikën, Gojsavën, Anën, Halenën, Dhespinën dhe Komitën. Me gruan e dytë, Pietra Franko, ai pati tetë fëmijë ndër të cilët mund të përmendim vajzat: Marie, Teodora, Katerina, Mara si dhe djemtë: Thoma, Kostandin, Arianit, pra gjithsej pati 14 fëmijë. Donika ishte e para e të gjithëve. Ajo lindi dhe u rrit në Kaninë të Vlorës. U martua me Skënderbeun më 23 prill 1451; dasma në Kaninë zgjati tri ditë, 21-23 prill. Për dasmën e këtij çifti të shquar të Arbërisë ka gojëdhëna, vargje popullore, të dhëna historike. Thonë se Skënderbeu erdhi me 500 kalorës. Kënga dhe vallja buçiti dhe kalaja e Kaninës llamburiti nga pishat dhe fenerët e shumtë. Aty u bë shkëmbimi i unazave. Në Qishbardhë (Kishën e Bardhë) afër Kaninës, çiftit iu dha bekimi ungjillor. Më pas ceremonia vazhdoi në [[Manastiri i Ardenices|manastirin e Ardenicës]], në afërsi të Lushnjes, dhe më pas në kalanë e Beratit. Populli buçiste e duartrokiste kudo ku shkelte çifti. Ja disa vargje folklori për dasmën e tyre:
"...Ç'dasmë që bë
 
Araniti /Atë natë kalaja ndriti, /Kënga dhe vallja
 
buçiti /Çelën llamba, ndezën pisha /Plot tryeza me të
 
gjitha,/ Mish dashi, Labërie, / Verë Parge Çamërie..."
 
Vargu i dasmorëve lebër e përcolli çiftin, deri tej
 
Vjosës. Më 26 prill 1451, atyre iu dha kurorëzimi në
 
Berat. Për bukurinë e këtij çifti kanë folur,
 
pikturuar e vargëzuar shumë njerëz të artit, midis
 
tyre dhe poeti i madh Naim Frashëri: "...Dhëndëri si
 
dielli ndriste,/ Edhe nuseja që prunë, / Porsi hëna
 
vetëtinte,/ Dritënë në dritë e shtunë..."
 
18 vjet jetoi ne Skënderbeun Donika, duke shkëlqyer si
 
një bashkëshorte e këshilltare e urtë dhe virtuoze e
 
të shoqit. I qëndroi besnike atij deri në grimën e
 
fundit të jetës së saj. Ata patën një djalë, Gjonin.
 
Ai ishte 12 vjeç, kur i vdiq i ati-Skënderbeu. Lindi
 
aty nga viti 1456, sipas përqasjeve të historianëve,
 
(P. Petta, F.Babinger...) Vëllai i Donikës,
 
Kostandini, ishte përgjegjës i gardës së Skënderbeut.
 
Atë e dërgoi i ati atje, për të ruajtur jetën e
 
kryetrimit, të motrës dhe nipit të vogël, Gjonit.
 
Donika e edukoi të birin me virtytet e larta të së
 
atit dhe të derës së saj fisnike, Gjergjit të Kaninës
 
së Vlorës, të cilin e thërrisnin edhe "Skënderbeu i
 
dytë i Arbërisë". Ajo, Donika e edukoi edhe nipin e
 
saj, Gjergjin e dytë, me krenarinë e të qenit
 
shqiptar.
 
Kur vdiq Skënderbeu, Donika lajmëroi mbretin e
 
Napolit, Ferrante, për gjëmën që i ra Arbërisë. Ky
 
(Ferrante) i shkroi : "Skënderbeun e kemi pasur si një
 
baba të dytë pas Alfonsit". Dhe dërgoi menjëherë në
 
Krujë njerëzit e tij, për të marrë familjen e
 
Skënderbeut në Napoli. Donika me Gjonin shkuan atje
 
dhe Ferrante i vendosi në feudin e Galantinas, duke ua
 
falur atë si pronë. Mbreti i Napolit e kishte ndihmuar
 
Skënderbeun me ndihmë në ushtarë, armatime, të holla,
 
sepse edhe Skënderbeu e kishte ndihmuar atë, për të
 
mposhtur kundërshtarët e tij në Itali. Disa feude ia
 
kishte falur Skënderbeut që në gjallje të tij. Donika
 
dhe i biri Gjoni, shoqëroheshin nga një shpurë me gra e
 
vajza. Edhe Venediku u kishte siguruar atyre si
 
vendqëndrim ishujt Lezina e Kucola, por këta shkuan në
 
Napoli. "Do t'ju pres si nënën dhe djalin tim" -i pati
 
shkruar Ferrante Donikës. Në Napoli, Donika kaloi
 
pjesën më të madhe të jetës së saj.
 
Mbretëresha e Napolit, Xhoana e tretë, motra e
 
Alfonsit, e mori Donikën shoqëruese të saj të parë. Të
 
tillë e mbajti dhe mbretëresha tjetër, e shoqja e
 
Ferrantes, falë zemërgjerësisë së saj njerëzore e
 
mirënjohëse, për veprat e lavdishme të luanit
 
shqiptar, të shoqit të Donikës. Atje, Donika, me
 
shkëlqimin e saj si mbretëreshë arbërore, e rriti
 
dritën, autoritetin dhe prestigjin e prejardhjes së
 
saj mbretërore.
 
Qëkur ishte në Krujë, Republika e San Marco (Venedik)
 
e kishte shpallur Skënderbeun si dhe gruan e tij
 
Donikën, "Qytetarë Nderi të Venedikut" dhe Gjonin,
 
megjithëse i vogël, e shpallën "Bujar të Venedikut"
 
(1462); Zot të Krujës (1468-1474); Kont të
 
Salentos(Itali), 1478; Zot të Galianos në Napoli, kont
 
të Galantinës, 1495; komandant të gardës në Venedik,
 
etj.
 
Një motër e Donikës, Katerina, pas vdekjes së burrit
 
të saj të dytë, u martua me epirotin e famshëm, Mërkur
 
Bue, nga dera e dëgjuar e Shpatajve të Çamërisë. Ai u
 
bë gjeneral e kont në shumë shtete të Evropës.
 
...Donika kryente detyrën e zonjës së parë të oborrit
 
mbretëror të Napolit; i shoqëronte dy mbretëreshat e
 
takime e vizita të ndryshme. Ajo mbante lidhje me
 
motrat dhe vëllezërit e saj. Kur e motra, [[Shën Angjelina e Arbërisë|Angjelina]] e
 
martuar me princin ballkanas, Stefan Brankoviqin, ra
 
nga gjendja ekonomike, Donika e ndihmoi atë. Po kështu
 
edhe motrat e tjera në Arbëri e Itali. Ekzistojnë
 
shumë dokumente financiare në arkivat italiane për
 
këto ndihma. Ajo ndërhyri pranë Këshillit të Venedikut,
 
për të ndihmuar vëllain e saj, Kostandinin, i cili i
 
shërbente papatit të Romës dhe mbeti një figurë e
 
ndritur e asaj kohe, sepse shmangu një përplasje të
 
mundshme midis Italisë dhe Francës. Për shërbime të
 
tilla të mëdha, Konstandini kur vdiq, u varros në
 
Kishën e 12 Apostujve, në Romë.
 
...Siç u tha, Gjoni qëndroi në feudet e tij në Napoli,
 
për më se dy dekada. Më pas ato feude i kaluan sërish
 
Napolit. Gjoni mbajti titullin "Dukë i Shën Pietrit".
 
Së bashku me të birin Ferdinantin, nuk u përzien në
 
jetën e oborrit, por u aktivizuan në botën e
 
fisnikërisë së lartë provinciale. Ai mbeti ushtar
 
besnik i mbretit Ferrante. Më pas, për pak kohë mori
 
anën e spanjollëve...(Petta), duke rekrutuar stratiotë
 
shqiptarë.në vitet 1480-1481, Gjoni 25 vjeç, iu
 
përgjigj thirrjes së atdhetarëve të tij në Arbëri dhe
 
u vendos në krye të kryengritjeve gjatë bregdetit
 
shqiptar e në Himarë. Erdhi me një forcë arbëreshe nga
 
Italia, e së bashku me luftëtarët e shumtë të
 
bregdetit theu forcat turke nga Durrësi në Himarë. Aty
 
u kap rob edhe komandanti turk Sulejman Pashë Eunuku,
 
të cilin Gjoni e mori me vete dhe ia çoi si dhuratë
 
mbretit Ferrante në Napoli. Në këto inkursione
 
historike bashkë me të ishte edhe Konstantin Muzaka.
 
Turqit në bregdet patën mbi 1000 të vrarë. Më se 10
 
vjet principata e Himarës mbeti e lirë, duke njohur si
 
kryezot birin e Skënderbeut-Gjonin. Për të gjitha këto
 
veprime heroike Gjoni pati edhe bekimin e nënës së tij
 
fisnike-Donikës.
 
Më vonë Donikës, mbreti Frederik i dha edhe një feud
 
tjetër në Galiano. Gjoni ndërtoi atje për françeskanët
 
një manastir e një kishë. Gjoni vdiq aty nga viti
 
1505, në moshën 50 vjeçare. Nga fëmijët e tij i
 
rrojtën vetëm Ferdinandi dhe Maria.
 
Rreth vdekjes së Donikës. Në librin e tij, Franc
 
Babinger, thotë se "Andronika (Donika), në verën e
 
vitit 1500 gjendej shëndoshë e mirë në Napoli, duke
 
qenë zonja dashamirëse në pallatin e mbretëreshës. Ajo
 
vizitonte Venedikun ku ishte "Qytetare Nderi", së
 
bashku me shpurën e saj. Po atë vit (1500) Donika bëri
 
varroshin e të nipit të Skënderbeut-Kostandin
 
Kastriotit. Mbi të skaliti stemën dhe flamurin e të
 
shoqit-shqiponjën e zezë me dy krerë, me yllin
 
gjashtëcepësh sipër."
 
Një ambasador anglez i kohës shkruan se më 23 qershor
 
1503 ai vizitoi të dy mbretëreshat e Napolit, Xhoanën
 
dhe të shoqen e Ferrantes. Ai thotë se "...aty ishte
 
edhe një dukeshë...prej anëve pranë Greqisë". Kush
 
tjetër të ishte kjo dukeshë, veç Donikës së
 
Skënderbeut, siç vërtetohet nga shumë historianë?!
 
Andronikes i thërrisnin dhe Donika. Ishte vajza e madhe e [[Gjergj Arianiti]]t. Gjergj Arianiti ishte martuar dy herë.<ref>[https://www.worldcat.org/oclc/52411919 Anamali, Skënder (2002), ''Historia e popullit shqiptar në katër vëllime'' (in Albanian) '''I''', Botimet Toena, pp. 255–257,]</ref> Me gruan e parë, Marie Muzakën pati gjashtë vajza: Donikën, Gojsavën, Anën, Halenën, Dhespinën dhe Komitën. Me gruan e dytë, Pietra Franko, ai pati tetë fëmijë ndër të cilët mund të përmendim vajzat: Marie, Teodora, Katerina, Mara si dhe djemtë: Thoma, Kostandin, Arianit, pra gjithsej pati 14 fëmijë. Donika ishte e para e të gjithëve. Ajo lindi dhe u rrit në Kaninë të Vlorës.
Në një libër tjetër shkruhet se ajo (Donika) vdiq më
 
U martua me Skënderbeun më 23 prill 1451; dasma në Kaninë zgjati tri ditë, 21-23 prill. Për dasmën e këtij çifti të shquar të Arbërisë ka gojëdhëna, vargje popullore, të dhëna historike. Thonë se Skënderbeu erdhi me 500 kalorës. Kënga dhe vallja buçiti dhe kalaja e Kaninës llamburiti nga pishat dhe fenerët e shumtë. Aty u bë shkëmbimi i unazave. Në Qishbardhë (Kishën e Bardhë) afër Kaninës, çiftit iu dha bekimi ungjillor. Më pas ceremonia vazhdoi në [[Manastiri i Ardenices|manastirin e Ardenicës]], në afërsi të Lushnjes, dhe më pas në kalanë e Beratit. Populli buçiste e duartrokiste kudo ku shkelte çifti. Ja disa vargje folklori për dasmën e tyre:
1506. ajo u varros në Napoli në Kishën e Shën Trinisë.
 
''"...Ç'dasmë që bë''
Një gravurë e shekullit të 16-të, me portretin e saj,
 
''Araniti /Atë natë kalaja ndriti, /Kënga dhe vallja''
gjendet edhe sot në muzeun e Napolit. Pra, Donika ka
 
''buçiti /Çelën llamba, ndezën pisha /Plot tryeza me të''
vdekur rreth vitit 1506, sipas disa burimeve. Del që
 
''gjitha,/ Mish dashi, Labërie, / Verë Parge Çamërie..."''
ka vdekur në moshën 78 vjeçe, 38 vjet pas të shoqit.
 
''Vargu i dasmorëve lebër e përcolli çiftin, deri tej''
Pas vitit 1506 nuk pati më lajmërim për të.
 
''Vjosës. Më 26 prill 1451, atyre iu dha kurorëzimi në''
Ajo vdiq duke pasur me vete shkëlqimin e epokës
 
''Berat. Për bukurinë e këtij çifti kanë folur,''
Skënderbejane, të dragoit shqiptar, i cili mbrojti
 
''pikturuar e vargëzuar shumë njerëz të artit, midis''
Europën nga zjarri turk. Ajo do të mbetet në kujtesën
 
''tyre dhe poeti i madh Naim Frashëri: "...Dhëndëri si''
e njerëzimit si një grua-mbretëreshë e rrallë,
 
''dielli ndriste,/ Edhe nuseja që prunë, / Porsi hëna''
bashkëshorte modele dhe atdhetare fisnike. pra arsyeja pse Skenderbeu u martua me Doniken eshte ngaqe donte te sundonte me shum princpata.
 
''vetëtinte,/ Dritënë në dritë e shtunë..."''
== ki ==
 
== kiReferenca dhe shënime ==
[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]