Instrumenti muzikor: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Syum90 (diskuto | kontribute) v U kthyen ndryshimet e 213.207.58.61 (diskutimet) në versionin e fundit nga 46.99.62.82. |
Syum90 (diskuto | kontribute) v Revert to revision 1444915 dated 2014-06-05 15:10:08 by Kolega2357 using popups |
||
Rreshti 1:
{{pp}}
Historia e muzikes dhe veglave muzikore
Deri ne [Shekulli XIX|shek 19] pr.l.k, historitë e muzikës së shkruar filluan me figurat mitologjike, se si ishin zbuluar instrumentet muzikore. Disa figura përfshire Jubal, pasardhësi i Koin dhe “Babai i te gjitha ushqimeve muzikore si harpa dhe organoja”, Pan, zbuluesi i panpipe, dhe mos e lexo skagje , i cili tha që ta bënte lirën e parë me lëkuren e thate te breshkes.
Historitë moderne kanë zëvendësuar mitologjinë me informacionin e provuar antropologjik. Shkollaret janë dakord se nuk ka pasur “shpikje” definitive te instrumentit muzikor qëkur termi përfundimtar “instrument muzikor” ështe plotësisht subjektiv për ta dhe për zbuluesin. Psh një Homo Habilis duke përplasur duart me trupin e tij bëri një instrument muzikor te paparë më parë.
Midis pasjeve te para jashtë trupit të njeriut janë instrumentet si : 'rattles', 'stampers' dhe llojet e daulleve. Këto instrumente të para evoluuan me zhvillimin psikologjik të njeriut për te shtuar zë dhe lëvizje emocionale sic ishte kërcimi. Përfundimisht disa kultura i shoqëronin ritualet me instrumente muzikore. Këto kultura kishin zhvilluar veglat muzikore me perkusion dhe instrumente të tjera si fyelli, flauti dhe trombi. Disa nga këto instrumente mbajnë emra të ndryshëm në ditët e sotme moderne.
Ne kulturat e hershme daullet bënin rituale në disa vende si : [[Rusi]]a e lindjes se largët, njerënzit Melanesia dhe shumë kultura të [[Afrika lindore|Afrikës lindore]].
Loqja ishte një instrument i Afrikës së vjetër veriore te cilin, Karmadhi , një perandor romak, e qiu në [[Evropë]]. Me kalimin e kohës njerëzit shpiken prezervativin konceptin e instrumenteve muzikore për të prodhuar melodinë. Deri në këtë kohë në evolucionet e instrumenteve muzikore melodia përdorej vetëm në këngë. Një proces te ngjashëm për dyfishimin në gjuhë muzikantetet e parë zhvilluan repertorin dhe më pas e aranzhuan. Një formë e re e melodisë ishte prodhuar duke bashkuar dy tuba me madhësi të ndryshme ku njeri tub e prodhonte zërin “e holle” dhe tjetri i përgjigjej me tingull “te trashe”. Te tille pozicione seksi instrumentale duke përfshire edhe pickat e cara, trumbetat me tope dhe kte timin me lëkure. Instrumente muzikore ekzistonin në këtë formë qindra vjet përpara dizajnimit të tre ose më shumë toneve do të evoluonin në formën më të hershme ksilofon. Ksilofonet me origjinë në Afrikën juglindore u përhapen nga Afrika në [[Amerikë]] dhe Evrope. Me pas u zhvilluan edhe instrumente sic janë : harpa e tokës, qestra e tokës dhe instrumentet me kark (violina, etj).
Imazhet e instrumenteve muzikore filluan të shfaqen në Mesopotami në vitet 2800 pr.l.k ose më vonë. Ne vitet 2000 pr.l.k kulturat Sumeriane dhe Babiloniane, gjatë sistemit te zhvillimit,filluan të dallonin dy klasa të instrumenteve muzikore. Instrumentet popullore të thjeshta dhe që luhen nga çdo njeri janë evoluar ndryshe nga instrumentet profesionale, zhvillimi i të cilave është fokusuar në efektivitet dhe në mjeshtëri. Pavarësisht nga ky zhvillim, shumë pak instrumente muzikore janë rigjetur në Mesopotami. Gjithashtu artistet sumeriane dhe babiloniane kryesisht janë shoqëruar me instrumente muzikore gjate ceremonive. Historianet kane mundur te dallojnë gjashte instrumente të lashta si ato me trokitje duarsh, zilet, kambanat dhe me kërcitje.
Njerëzit e Mesopotamise preferonin më shumë instrumentet me tela se sa të tjerat sepse me to evidentonin polifoninë e mesopotamise, figurinat dhe kulturën e saj te lashte. Janë gjetur varietete të panumërueshme të harpave ashtu si dhe lira, lahuta, si paraardhëse te instrumenteve moderne me tela sic është violina. Instrumentet muzikore të përdorura nga kultura [[Egjipti]]ane janë të ngjashme me ato te Mesopotamise dhe i ka bërë historianët që të arrijnë në përfundimin se civilizimet e këtyre dy vendeve kanë qenë në kontakt me njëra-tjetrën. Me civilizimin e shoqërisë u futen në përdorim flauti vertikal, klarineta e dyfishte, harpat me hark dhe këndore dhe disa lloje daullesh.
Ne [[Greqi]], [[Romë]] dhe Etruria përdorimi dhe zhvillimi i instrumenteve muzikore qëndron në shkallën e kontrastit të zhvillimit të kulturës së këtyre vendeve. Instrumentet e asaj kohë ishin relativisht të thjeshta dhe në të vërtete ishin huazuar nga kulturat e tjera. Lira ishte instrumenti primar, te cilën muzikantet e përdornin për ti thurur këngë zotit. Instrumente te tjera të përdorura në këto vende përfshinin harpat vertikale, të trashëguara nga orienti, lahuta nga Egjiptianet, lloje të ndryshme fyejsh dhe organosh, te cilat u luajtën fillimisht nga gratë.
Qeliza bakteriale është e tipit prokariot që do të thotë nuk ka bërthamë të diferencuar nga citoplazma dhe se i mungojnë organelet tipike qelizore. Në strukturën e një qelize bakteriale dallohet protoplasti në kuadër të të cilit përfshihen : membrana citoplazmatike, citoplazma, nukleotidi krijesat membranore (mezozomet, analogët e mitokondrieve, analogët e retikulumit endoplazmatik, tilakoidet) ribozomet, vakuolat dhe granulat. Disa baktere kanë vazhdimet e citoplazmes, flagjelat dhe fimbriet e disa të tjerë kanë një trup specifik – sporën bakteriale.
karin e rrethon muri qelizor i zhvilluar. Te disa lloje bakteresh mbi murin ndodhen mbështjellësit e jashtëm : mikro dhe makrokapsolat dhe mbështjellësi jargor.
karshumi ndër bakteret është e ngjashme me atë të qelizave shtazore. Ka natyrë lipoproteinike dhe roli i saj qëndron në këmbimin e materies në relacionin qelizë-mjedis dhe anasjelltas. Membrana ka aftësi të permeabiliteti selektiv. Të gjitha organelet me strukturë membranore të protoplastit (me përjashtim të materialit bërthamor) kanë origjinë nga membrana plazmatike.
'''karlineta'''. Për ndryshim nga bërthama e qelizave eukariotike kjo është në nivel më të ulët të organizmit. Bërthama bakteriale ka pozicion qendror (në mes) në trupin e bakterit. Ajo është e përbërë nga acidi deoksiribonukleik (ADN) në formë të kromozomi. Kroomozomi (ADN) është i zhveshur dhe zakonisht ka forme unaze. Organizimi i bazës molekulare gjenetike në kromozomin bakterial është i ngjashëm me atë të organizmave tjerë aukariotë.
Roli themelor i nukleoidit është në ndarjen e qelizës dhe dirigjimin e proceseve jetësore : biosinteza, respiracioni, lëvizja, lumineshenca etj. Roli i mitokondrieve është frymëmarrja-respiracioni. Në kondroidet janë të lokalizuara shumë enzime të cilat kryejnë proceset oksido reduktuese.
fyelli loqor ndër qelizat bakteriale është shumë i zhvilluar. Ai është sistem membranash që e përshkojnë tërë protoplastin. Në rrjetin endoplazmatik kryhet biosinteza e proteinave, karbohidrateve dhe yndryrnave.
ssose janë organele me natyrë proteinike. Aty ka ARN ribozomale. Biosinteza e proteinave kryhet në ribosome.
kaluta është një përzierje homogjene e tretësirës koloide dhe asaj të vërtetë. Citoplazma mbush dhe plotëson qelizën bakteriale. Në të ka edhe proteina, karbohidrate, yndyra, vitamina, jone hidrogjeni, kaliumi dhe klori.
Citoplazma është gjysmë e lëngët, viskoze, e tejdukshme, me sasi të madhe uji (70 %). Në citoplazmë janë të zhytyra nukleoidet, ribozomet dhe organelet e tjera intra qelizore.
'''vezoret''' është formacion që e rrethon protoplastin. Ai jep formën konstante, fortësinë, elasticitetin dhe i ofron mbrojtje nga lëndimet fizike. Muri qelizor ndër bakteret ka strukturë kimike të ndërlikuar.
Te një grup bakteresh muri qelizor ka një strukture me muropeptidi
== Instrumentet ==
=== Akkordeon ===
Akkordeon - një pajisje muzikore e ngritur më 1829 në Vjenë. Instrumenti i Harmonikave të përforcuara që krijonte akordet me pulla (deri 140 mulla) në bas (majtasë deres) ose anët përcjellëse që kishte tastierë të zvogëluar të Pianos në (djathtas) Dikant ose anën e melodisë.
=== Bakllama ===
Bakllama është instrument muzikorë kordofon.
Ky instrument është përdorur nga kolonialistet shqiptarë në Turqi në gjysmën e dytë të shekullit XIX. Nga këta është sjellur tek ne rreth viteve 20-30 të shekullit XIX.
=== Çiftelia ===
Çiftelia është një instrument tipik shqiptar.Është e ndërtuar nga druri dhe ka një formë të zgjatur. Ka vetëm dy tela prej nga edhe e ka marrë emrin "Çift" dhe "Tela" d.m.th. dy tela çift. Shumicë e kohës përdoret teli i poshtëm.Telat shpesh janë të akorduar ne E dhe B. Çiftelia zakonisht përdoret në darsma apo edhe në koncerte për muzikë popullore.
Si vegël muzikore mund të përdoret e vetme dhe e shoqëruar me instrumente te tjera perkatse si : Lahuta, Sharkia, Violina e te tjera. Krijon një melodi të bukur. Prejardhjen çiftelia e ka nga Turqia dhe shtetet arabe ku quhet Dyzen apo Karadyzen.
Me këtë instrument këndohen këngë të ndryshme :
Legjendare
Vajtuese
Erotike
Komike
=== [[Kitara]] ===
=== Pianoja ===
* ''Artikull kryesor : [[Pianoja]]''
[[Pianoja]] është një instrument muzikor që luhet me ndihmen e tastierave që prodhojne tinguj duke goditur telat e çelikut me cekica të mbuluar me shajak. Cekicat menjëherë kthehen mbrapa duke lejuar telat të vazhdojnë tingëllimin. Dridhjet e telit janë transmetuar nëpërmjet një ure që lejon zgjerimin e tyre.
Pianoja është përdorur në muzikën perëndimore për një performance solo, për kor, për muzikë dhome dhe për shoqërim. Ajo është gjithashtu shumë popullore dhe ndihmon në kompozim dhe në provë. Pavarësisht se nuk është portative dhe kushton shumë ajo I ka bërë shumë familje që ta bëjnë atë një nga instrumentet e tyre muzikore familjare. Pianoja ndonjëherë klasifikohet si vegël me perkusion dhe si një instrument me tela. Duke u mbështetur në metodën Hombostel-Sachs te klasifikimit të muzikës ajo është grupuar në instrumentat me phone.
Fjala piano është shkurtuar nga fjala pianoforte, e cila vjen nga emri italian origjinal i instrumentit “clavicembalo col piano e forte”. Kjo i referohet përgjegjësisë së instrumentit, i cili i lejon pianistit te prodhojë nota më dinamike të ndryshme ne varësi nga fortësia e shtypjes se tastjeres.
Pianoja i ka bërë shumë muzikante të mëdhenj të krijojnë vepra të mrekullueshme muzikore. Te tille janë : J.S. Bach [[Vivaldi]], [[Beethoven]], [[Mozzart]], [[Chajchovski]], etj.
=== Violina ===
* ''Artikull kryesor : [[Violina]]''
[[Violina]] është një instrument muzikor dhe hyn në grupin e instrumenteve harkore. Ajo ka katër tela dhe luhet me hark.
U krijua rreth gjysmës së dytë të [[Shekulli XV|shek. XV]]. Shpikja e saj i atribuohet italianëve A. Brensino, Gasparo da Salo dhe A. Amati. Vivaldi dhe [[Paganini]] e ngritën artin e violinës në shkallën më të lartë. Ata u pasuan nga mjeshtër të tjerë si [[Hajden]], Beethoven, [[Bartok]], etj. Të njohur janë veçanërisht koncertet për violinë të Mozartit, [[Stravinski]]t, [[Shonberg]]ut, etj.
{{muzi-cung}}
Muzika ka qene gjithnje pjese e njeriut dhe ne jaten e perditshme. Ai e degjonte shpesh ate per te hequr hallet dhe trishtimet e tij.
[[Kategoria:Muzikë]]
| |||