Cuca e maleve (Dramë): Dallime mes rishikimesh

Materiali jetësor i përdorur në dramën “Cuca e Maleve” është mbledhur nga autori i veprës, [[Loni Papa]], në trevat e Veriut të [[Shqipëria|Shqipërisë]] gjatë kohës që ai punonte si gazetar. Në vitin 1960 ai botoi një artikull në gazetën [[“Zëri i Rinisë”]] kushtuar [[Dila Pjetër Markut]],një vajzësvajze malësore që e vranë mbrojtësit e Kanunit sepse refuzoi fejesën e saj të bërë që në djep. Artikulli me titullin ”Cuca që koriti Malet”, u prit mjaft mirë dhe tërhoqi interesin e publikut dhe kolegëve gazetarë. Prej këtej, autorit i lindi ideja të shkruante mbi të njëjtin subjekt dramën me të njëjtin titull ”Cuca që koriti Malet”. Drama reflektonte një përgjithësim dhe ndërthurje të shumë fenomeneve dhe ngjarjeve të kohës dhe bazohej mbi heroizmin dhe jetën e tre grave të zonës së [[Rrethi i Mirditës|Mirditës]]: [[Dila Pjetër Marku]], [[Marta Tarazhi]] dhe [[Prenda Tarazhi]].

Ngjarjet zhvillohen në një nga fshatrat e Veriut të [[Shqipëria|Shqipërisë]] në vitin 1949.<br Ne/>
Në fillim të dramës, spektatorit i bëhet i ditur fakti i vrasjes dramatike të një vajze të re të quajtur Cuca nga disa pjesëtarë të Komitetit te Maleve që njiheshin si përkrahës të ligjeve të Kanunit, që akoma respektoheshin në disa zona të Veriut të vendit. Më pas, e gjithë ngjarja zbardhet gradualisht e në mënyrë intriguese nëpërmjet skenave të hetimeve të cilat ndërthuren me skena të tjera që sjellin pjesë të ngjarjes në retrospektive.<br />

Cuca ishte një vajzë e re e cila nuk u pagëzua nga prifi i fshatit kur ajo ishte ende foshnje, pas mospranimit nga i ati i saj, Gjini, të ngrinte gurin e pendesës, si i akuzuar për një vjedhje, veprim qëtë cilin ai nuk e kishte kryer. Duke qenë se vajza e vogël mbeti e paemer, i gjithë fshati e quajti atë Cuca.<br Ajo/>
Cuca ishte një vajzëmbrojtëse e emancipuarsë qëresë pëlqentedhe e të renë,drejtave metë njëgrave. dëshirëAjo dëshironte të zjarrtëndihmonte përgratë tëdhe ndihmuar shoqetvajzat e saj, gra dhe vajza,fshatit të shkolloheshin dhe të kuptonin moralintë drejtat e njëtyre shoqëriesi tëarsimimi, repunësimi, mëbarazia tëgjinore, avancuaretj dhe të mos qëndronin të ndrydhura nën peshën e zakoneve dhe mentaliteteve të trashëguara nga e kaluara. Cuca ishte vajza e vetme në fshat që kishte prishur fejesenfejesën e saj që në djep dhe(e kryer sipas ligjeve kanunore). Ajo kishte ngritur në shtëpinë e saj kurse kundër analfabetizmit për t’u mësuar grave dhe vajzave të shkruanin dhe të lexonin gjuhën e bukur shqipe. KjoDuke vajzëu ebërë re,ballë eme shkathët,dinjitet e zgjuarparagjykimeve, dhe e fortë ndaj paragjykimeveCuca kishte arritur të fitonte zemrat e shumicës së malësoreve. EAktiviteti paepur nëdhe dëshirëninfluenca e sajCucës përnë zhvillim dhe përparimfshat, Cuca shihej si një sfidë e pakapercyeshme nga Komiteti i Maleve. Me pretendiminnpretendimin se Cuca kishte thyer zakonet dhe kishte turpëruar fshatin, përkrahësit e Kanunit u orvaten të manipulonin mendimin e një pjese të fshatareve kundër Cucës, por pa ia daledalë dot mbanë. Në këto rrethana kur ata kuptuan se vajza rebele “po bëhej me e zgjuar dhe po dilte mbi burrat”, Komiteti i Maleve urdhëroi vrasjen e saj. Kështu, një natë të errët, ndërsa Cuca qëndronte e vetme në shtëpi me nënën e saj te verbër, katër burra hynë me pabesi, e nxorrën me forcë nga shtëpia dhe e vranë.<br />

Kush e vrau CucenCucën, pse dhe si e vranë, zbulohet pakgradualisht enëpermjet nga pak gjatë gjithë shtjellimitngjarjeve të dramëssjella dukenë nxiturretrospektivë kërshërinëndërthurur dhe tërheqjen e spektatorit. Nëpermjet fakteve dheme skenaveskena të ballafaqimit në hetuesi të të dyshuarve. kuMegjithëse nukata mungojnëorvaten intrigattë dhethurnin prapaskenatintriga qëe kriminelet thurinprapaskena ndaj njeri -tjetrit, më në fundpërfundim të dramës arrihet tetë zbulohen vrasësit e vërtetë dhe të vihen para drejtesisë. së popullit.

Drama “Cuca eMaleve”e ështëMaleve” dramaka ekarakter parëpërgjithësues shqiptaredhe qëështë mbështetetbazuar në retrospektivë.perpjekjet Vleradhe sakrificiat e kësaj vepre qëndron jo vetëm në forcëngrave e përgjithësimitvajzave të luftësshqiptare për liritë e përparimfituar të gruas shqiptare, pordrejtat dhe nëliritë mjeshtërinëqë artistikeu tëtakojnë. fjalës me të cilënAjo është shkruardrama dhee forcënparë emocionale në rritjeshqiptare që ajombështetet përçonnë gjatë gjithë kohësretrospektivë. Në dramë spikasin ngjyrimet dhe pasuriarrjedhshmëria e dialogut, komunikimi i qartë e i pastër i mesazheve si dhe skalitja dhe individualizimi i personazheve duke krijuar figura te paharruara si ajo e CucësCuca, nënësnëna, GjetësGjeta, Dom Markut, FranitFrani, hetuesithetuesi etj. Drama “Cuca e Maleve” konsiderohet në historinë e teatrit shqiptar si një ndër pjesët me më shumë personazhe, gjithsej 28, ku askush prej tyre nuk është thjesht një figurant.